Сабаты таырыбы: рама есептерді оытудаы дидактикалы материалдар

Жоспар

1.рама есептерді оытудаы дидактикалы материалдар

1.Бгінгі кні мектептегі оу пндеріні мазмны мен масаты, оыту мен трбиелеуді жмыс трлерін штастыра отырып, одан рі жетілдіруді, мірмен байланыстыруды міндеттеп отыр. Бл міндет саба барысында тиімді діс-тсілдерді кеінен олдануды талап етеді. Сондай дістерді бірі – оушыны байау кру абілетіні ерекшеліктерін ескеріп, дамытатын крнекілік дісі.

Крнекілік – оытуда заттар мен былыстарды зіне тн жаратылыс бітімін, сыр-сипаттарын сезім-мшелері арылы кзбен кріп, олмен стап, лапен естіп абылдауа баулитын дидактикалы рдіс.

Крнекілік рдісі малімні шыармашылыыны ізденісі мен дістеме жаалытарына сергек арап, оны саба барысында шебер пайдалана білуді талап етеді.

Оыту процесінде есеп шыаруды крнекі ралдар р трлі масаттармен пайдаланылады: Жаа материалды таныстыруа дайынды жмысы, жаа материалмен таныстыру шін, оушыларды білімдерін, біліктерін жне дадыларын бекіту шін, материалды аншалыты игерілгендігін тексеру шін.

рама есептермен таныстыруа дайынды жмысы рама есепті жай есептен негізгі айырмашылыын оушыларды тсінуіне кмектесуі тиіс. Ол шін рама есепті таныстыруды дайынды кезеіне оыту мен крнекі ралдар пайдалану дістемесін крсетейік.

рама есептерде жаа материалмен таныстыранда малім кбінесе берілетін білімдерді натылау масатымен крнекі рал пайдаланылады. Бл жадайда крнекі рал сзбен берілген тсініктемелерді иллюстрациалау ызметін атарады. Мысалы, есепті шыару жолын балалары іздеп табуына кмектесе отырып, малім есепке схемалы сурет немесе чертеж салады; Есепті дісін тсіндіргенде тсініктемесін нрселермен іс-рекет жасап жне тиісті жазуларды жазып крсетеді т.с.с. Мнда тсініктемесіні з мнін крнекі ралмен істелетін жмыса жне тсіндіруге оушыларды здерін атыстыра отырып, иллюстрациялау, крнекі ралды дер кезінде пайдалану маызды. Есептеуде есептер шыаруда озалысты айын крсетіп отыру керек. Мысалы, осу-жылжытып осу ою, азайту- жылжытып алып ою т.б. тсініктемені суретпен сызбамен жне татаа математикалы жазулармен жазып крсете отырып, малім тек балаларды материалды абылдауын ана жеілдетіп оймай, сонымен бірге жмыс жптеріне орындау лгісін де крсетеді, мысалы дптерге сызба мен шешуін алай орналастыру керектігін, ріптерді кмегімен периметрді (ауданды) алай белгілеу керектігін т.б. крсетеді. Сондытан сызбалар мен жазуларды татаа сауатты орындау, оларды демелеп орналастыру жне олар барлы балалара жасы крінетін баяу жаын адаалап отыру ажет.

Жаа материалмен таныстыруда жне сіресе білімдері мен біліктерін бекітуде крнекі ралмен істелетін жмысты, оушыларды здері алып крсетіп, іс-рекеттеріне тиісті тсініктемелерді беріп отыратындай етіп (осуды ткенде нрселер жиындарын біріктіріп, шыбытарды пайдаланып, тйыталан жне тйыталмаан сыны сызытарды модельдеуді т.с.с.) йымдастыру керек. Материалды игерілуі мндай жадайда да едуір жоарылайды, йткені жмыса трліше анализаторлар (кру, озалту, сйлеу, есту) атысады. Мнда балалар тек математикалы білімдерді ана мегеріп оймай, крнекі ралдарды здігінен пайдалану білігін де игереді. Малім балаларды крнекі ралдарды зіндік жмыста пайдалануын мейлінше мадатап отыруы керек.

Білімдер мен біліктерді бекіту кезеінде алуан трлі жаттыулар шін анытаыш кестелер, ауызша есептеу кестелері, суреттер, схемалар, балаларды есептер растыруына ажетті сызбалар ке трде олданылады. лшеу алыптастыру шін сызба лшеу аспаптары пайдаланып, сызуа жне лшеуге берілген жаттыулар егізіледі. Крнекі трде абылдаанды модельдеу, сурет салу, сбен сипаттау жолымен суреттен крсетуді олдану сынылады.

Крнекі ралдарды кейде оушыларды білімдері мен біліктерін тексеру шін де пайдаланылады мысалы, крнекі ралдар арылы берілген есеп шартынан есеп растыру т.б. жатады. Таратылып берілген дидактикалы материалды пайдаланып, геометриялы мазмнда есептерде кп брыш ауданын жне периметрін табуды т.б. білетін-білмейтіндері тексеріледі. Кейде берілген крнекі ралдардан есеп трлерін ажырата білуде тапсырмалар сынуа болады.

Крнекі ралдарды пайдалануды тиімділігіні негізгі шарты сабаа крнекі материалды жеткілікті жне ажетті млшерде олдану болып табылады (ажетінше, шамадан тыс емес). Егер крнекі ралдар ажет емес тста олданылатын болса, онда балаларды зейіні ойылан міндеттен басаа ауып, оны зияны тиеді.

Крнекі ралдар – бл малімні сабаты нарлы ту шін бірінші орындаы кмекші болып есептеледі. Крнекі ралдар арылы тсіндірілген саба рдайым баланы санасында кпке дейін немесе мгі алады.

Енді осы рама есептер шыаруда олданылатын крнекіліктер трлерін арастырайы.

рама кері жне зара кері есептермен таныстыру.

«Бірінші шебер 23 амшы, ал екіншісі 2 амшы арты рді. Екі шебер неше амшы рді?». Есеп шартын крнекілікпен крсетейік:

«Екі шебер 48 амшы рді. Оны біреуі 23 амшы рді. Екінші шебер біріншіге араанда неше амшы арты рді?»

Салыстыр. састыы неде? Айырмашылыы неде? Кері есептер болып табылады ма? Неліктен?

23 + (23 + 2) = 48 (.) (48 – 23) – 23 = 2 (.)

25 25

Барлы талаптар орындалады: мазмны сас (амшы ретін шеберлер); сандары сас (23, 25, 2, 48); бір есепті шарты (белгілі) екіншісіні сраы (белгісіз) болады жне керісінше, ендеше бл есептер кері есептер [34].

Есепті шарты мен сраын згертуді ммкін нсаларына арай, яни берілген деректер мен ізделінді анша болса, сонша бірнеше зара кері есептер растыруа болады: жоарыдаы есепте екі дерек (23 жне 2) жне екі ізделінді, яни барлыы 4, демек, 4 зара кері есептер растыруа болады, мнда біз екеу растырды, енді екеу растырамыз:

«Бір шебер 25 амшы, ал екіншісі одан 2 амшы кем рді. Екі шебер неше амшы рді?»

 

«Екі шебер 48 амшы рді. Оны біреуі 25 амшы рді. Бірінші шебер екіншіге араанда неше амшы кем рді?»

Мысалы, Бата 4 алмрт аашы жне одан 4 есе арты алма аашы сіп тр. Бата барлыы анша жеміс аашы сіп тр?

Алмрт – 4

Алма – 4 есе арты.

Шешуі: 4 · 4 =16

4+16=20

Жа у а б ы: 20 жеміс аашы.

Берілген есепке кері есеп растыру. Бата 16 алма аашы сіп тр. Одан 4 есе кем алмрт аашы сіп тр. Бата барлыы жеміс аашы сіп тр?

Алма – 16

Алмрт – 4 есе кем.

Шешуі: 16 : 4 = 4

16+4 =20

Жауабы: 20 жеміс аашы.

График трінде иллюстрациялау.

Графиктер – бл «кесінді» тріндегі иллюстрация, сондытан шамалар зынды бірліктерімен немесе шамалар арасындаы атынастар берілген есептерді графикпен иллюстрацияланан жеіл.

Мысалы: «Бір бумада 15 м мата болды. Алдымен 5 метр, содан со 4 метр сатылды. Бумада неше метр мата алды?»

Графиктік модель жадаяттарды наты тсінуге, деректер мен ізделінді арасындаы байланысты рылымын аны крсетуге ыпал етеді, яни есепті шешу жолын жорамалдайды, р трлі тсілмен есепті шешуін рнек арылы жазуа оушыларды йретеді.

I. 15 – 5 – 4 = 6 (м)

II. 15 - (5 + 4) = 6 (м)

Осы берілген есепке кері есеп растырайы.

Есеп шартын график трінде крсету белгілі мен белгісіз арасындаы байланысты аны круге йретеді жне есеп шешуін рнек арылы жазуа оушыларды йретеді.

Берілген есепке кері есеп растырылып крнекілік арылы крсетейік.

«Бір мектептен жарыса екінші мектептен араанда 2 есе кем, ал екінші мектептен 36 бала атысты. Барлыы неше бала жарыса атысты?»

36 + (36 : 2) = 54

 

Сызба трінде иллюстрациялау.

озалыса берілген есепті сызба трінде иллюстрациялау те олайлы, оны стіне сызба озалмалы болуы ммкін, оны з кезегінде зара кері есептерді растыру мен шыаруда олдану жасы. Есеп шартын крнекілік бойынша крсетейік.

 

30 км / са 3 са 20 км / са

30 км/са ? са 20 км/са

 

Сызбаларды оушыларды кзінше тіпті здерін атыстыра отырып, есепті талдаумен атар растыран жн.