М.И. Певзнер бойынша емдік стелді (диетаны) сипаттамасы
Крсеткіш: атты таамды олдау ммкін болмаса жне иындаан жадайда олданады. Бндай жадай асазан-ішек жолдарына операция жасаланнан кейін, есі бзыланда, мысалы инфекциялы ауруларда жне ызба кезінде.
Жалпы сипаттамасы: диета сйы, желе трізді таматан трады, айнатпалар, жеіл ет сорпасы, кисель жне т.б.
Таматану режимі: таматы аз млшерден жиі береді. Диета бірнеше кнге созылады.
Диета №1а .
Крсеткіш: Бл стел асазана механикалы, химиялы жне температуралы агрессияны максимальды трде шектеу шін сынылады. Бл диетаны асазан жарасы, ан кету белгілерімен, жедел гастрит кезінде таайындайды.
Жалпы сипаттамасы: диета ауыз, май, кмірсуды физиологиялы млшерінен, ас тзыны шектелуінен жне асазан жне он екі елі ішекті механикалы жне химиялы тітіркендіруден сатайды. Барлы таамдар суа немесе буа пісірілген, сйы жне бота трізді консистенциялы.
Таматану режимі: таматы тулігіне 5-6 рет береді.
Диета №1б .
Крсеткіш: бл стел №1а стелге сас, асазана механикалы, химиялы жне температуралы агрессияны шектеу шін сынылады. Бл стел асазан жне он екі елі ішек жарасы ауруыны шамалы ршуінде, созылмалы гастрит кезінде олданылады.
Жалпы сипаттамасы: диета ауыз, май, кмірсуды физиологиялы млшерінен, ас тзыны шектелуінен жне асазан жне он екі елі ішекті тітіркендіруден сатайды. Жараны, эрозияны жазылуына сер етеді, абыну рдісін басады.
Таматы пюре трінде, ст жне ст німдерін кп мшерде беріледі. Барлы таматар суа немесе буа пісірілген трде дайындалады.
Таматану режимі: таматы тулігіне 6-7 рет береді.
Диета №1
Крсеткіш: Асазан жне он екі елі ішек ойы жарасыны ршу кезеіні басылу сатысында, ремиссия немесе жазылу кезеінде (диеталы емні затыы 3-5 ай), жедел гастритті жазылу кезеі немесе реконвалесценция фазасы, секреторлы жеткіліксіздігі бар созылмалы гастриті ршу сатысы, алыпты жне жоары секрециялы созылмалы гастрит.
Жалпы сипаттамасы: диета ауыз, май, кмірсуды физиологиялы млшерінен, ас тзыны (10-12г) шектелуінен жне асазан жне он екі елі ішекті шырышты абатын шамалы механикалы жне химиялы тітіркендіруден сатайды. Таматы гітілген, суа немесе буа пісірілген трде дайындайды. Балы жне жмса етті кішкене кесекпен беруге болады. Суы жне ысты таамдар берілмейді.
Таматану режимі: таматы тулігіне 5-6 рет береді.
йытар алдында с.т, кілегей беріледі.
Диета № 1Р (кеейтілген).
Крсеткіш: Зат алмасуы бзылан ауыр аымды жара ауруы. № 1Р диетасын жазыланша олдану керек.
Жалпы сипаттамасы: Диета ауыз, май, таам талшытарына, А, С жне В тобыны друмендеріне те бай. Таамдар суа жне буа пісірілген, суа пісірілген ккністер.
Таматану режимі: таматы тулігіне 6-7 рет аз млшерден береді.
Диета №2
Крсеткіш: секреторлы жеткіліксіздікті созылмалы гастрит, жедел гастриттен жазылу кезеі, созылмалы энтериттер жне ршуден кейінгі колиттер.
Жалпы сипаттамасы: диета физиологиялы толы, асазанны секреторлы ызметін оздыру шін химиялы тітіркену саталан, асазанды химиялы тітіркендірмейді. Асазанда за уаыт сталынатын, иын орытылатын, шырышты абатты жне асазан-ішек жолдарны рецепторлы аппаратын тітіркендіретін таамдар берілмейді; сйыты клемі -1,5л, ас тзы - 15г-а дейін.
Таматану режимі: таматы тулігіне 5-6 рет береді.
Диета №3
Крсеткіш: іш атумен жретін ішекті созылмалы аурулары. Диета ішек перистальтикасын кшейтуге баытталан, рациона механикалы, химиялы жне температуралы тітіркендіргіштерді енгізу арылы ішекті босату масатына арналан. Дрыс таматанбау салдарынан болатын, ішекті тітіркену белгілерінсіз байалатын іш ату кезінде олданылады.
Жалпы сипаттамасы: физиологиялы толы, ішекті моторлы ызметіне механикалы жне химиялы стимуляторларды енгізу, ішекті босату жне оны озалыс ызметін кшейтетін диета трі (ккністер, жаа піскен жне кептірілген жемістер, нан німдері, ст ышылы шырындары). Ішекте ашу жне шіру рдісін кшейтетін, тті, асазан жне йы безі секрециясын блінуін кшейтетін, бауыр жне т шыару жолдарыны ызметіне кері сер беретін таамдар шектелінеді (эфир майларына, холестеринге бай таамдар, уырылан таамдар). Таамды суа немесе буа пісіреді. Ккніс жне жемістер шикі немесе суа пісірілген трде.
Таматану режимі: таматы тулігіне 4-5 рет береді. Таерте бал осылан су немесе шырындар, жатарда –айран, компот, жемістер.
Диета №4
Крсеткіш: атты ішті туі байалатын ішекті созылмалы ауруыны ршу сатысы, ішекке операция жасаланнан кейінгі жадай.
Жалпы сипаттама: физиологиялы алыпты млшерді тменгі шекарасындаы жне алыпты млшердегі ауыз рамы, асазан-ішек жолдарыны рецепторлы аппаратын жне шырышты абатын механикалы, термиялы жне температуралы тітіркендірмейтін диета трі. Ішекте ашу жне шіру рдісін кшейтетін, тті, асазан жне йы безі секрециясын блінуін кшейтетін, бауыр жне т шыару жолдарыны ызметіне кері сер беретін таамдар шектелінеді таамдар сйы, оймалжы, гітілген, суа немесе буа пісірілген.
Таматану режимі: таматы тулігіне 5-6 рет аз млшерден береді.
Диета №4г
Аглютенді диета. Глютенді энтеропатиясы бар науастара таайындалады, яни аза ішекті шырышты абатыны эпителийінде арнайы пептидазаны болмауынан глютенді (ауыз тйіршіктері) орыта алмайды, осыны нтижесінен глютенні рамындаы глиадинні ыдырауы жреді.
Диета № 5а
Бауыр жне т жолдары ауруларыны ршу кезеінде, жне оларды колит жне гастритпен осарлауында, созылмалы колитте (жедел гепатит, жедел холецистит, холангит, созылмалы гепатит жне холециститті ршуінде), бауыра операция жасаланнан кейін таайындалады. Бл кезде заымдалан мшелер максимальді трде оралады, бауыр жне баса да асорыту мшелеріні функциональды жадайы жасарады.
Жалпы сипаттамасы: диета физиологиялы толы, май жне ас тзы шамалы шектелген, асазан-ішек жолдарыны рецепторлы аппаратын жне шырышты абатын механикалы, термиялы тітіркендірмейтін диета трі. Ішекте ашу жне шіру рдісін кшейтетін, тті, асазан жне йы безі секрециясын блінуін кшейтетін, бауыр жне т шыару жолдарыны ызметіне кері сер беретін, бауырды тітіркендіретін таамдар шектелінеді (экстрактивті заттар; органикалы ышыл німдер, эфир майларына бай уырылан таамдар, альдегидтер жне акролеиндер, холестеринге, пуринге бай таамдар).
Таматану режимі: таматы тулігіне 5-6 рет беріледі.
Диета №5
Крсеткіш: бауырды функциональды жеткіліксіздігіні шамалы белгілері бар ршімелі, біра атерсіз аымдаы созылмалы гепатит, созылмалы холецистит, т тас ауруы, жазылу кезеіндегі жедел гепатит, іш атумен жретін созылмалы колит, созылмалы гастрит. Бл диетаны таайындаудаы масат – май жне холестерин алмасуды жеілдету, бауырды функциясын орау, ішекті алыпты жмысын орау.
Жалпы сипаттамасы: диета физиологиялы толы. Ауыз жне кмірсуды млшері азаны физиологиялы ажеттілігіне байланысты аныталады, май млшері шамалы. бауырды тітіркендіретін таамдар шектелінеді (экстрактивті заттар; органикалы ышыл німдер, эфир майларына бай уырылан таамдар, альдегидтер жне акролеиндер, холестеринге, пуринге бай таамдар). Ккністер мен жемістерге бай диета баса таамдарды т айдау серін кшейтеді, холестеринні нжіспен шыарылуын кшейтеді. Суы таам берілмейді. Ащы, майлы, уырылан, ысталан, сорпалар, консервілер, саыраулатар, жаатар, шоколад, газды шырындар берілмейді.
Таматану режимі: таматы тулігіне 5 рет беріледі.
Диета № 6
Крсеткіш: подагра, зр ышылынан тасты тзілуі байалатын брек тас аурулары (уратурия), зрышылды диатез, оксалурия. Таайындау масаты: зат алмасуды (пурин) алыптастыру, азада зр ышылы мен оны тздарыны тзілуін тмендетеді, зр реакциясын сілті ортаа ыыстырады, ішекті барлы ызметін жасартады.
Жалпы сипаттамасы: пурин осылыстарына бай таамдар шектелінеді; ас тзы шамалы шектеледі; сйыты, ст, жемістер млшері басым болады. Ауыр салматы науастара кмірсу шектелінеді.
Таматану режимі: таматы тулігіне 4 рет беріледі; сйытыты 2-2,5 л ге дейін кбейтеді, шй, шырындар, сілтілі су трінде.
Диета № 7а
Крсеткіш: бйрек жеткіліксіздігі белгілері бар созылмалы нефрит. Таайындау масаты – бйректі максимальды орау, зрді блінуін кшейту, ауыз алмасуын жеілдету, абынуа арсы сер беру.
Жалпы сипаттамасы: ауыз млшері бірден шектелген аз ауызды диета, май жне кмірсу дегейі алыпты, тзы аз, гипонатрийлі диета (таамды тзсыз дайындайды, арнайы тзсыз нан пісіріледі); таамдыы натрийді млшері 400 мг райды, ол 1 г ас тзымен сйкес; бйрек жеткіліксіздігі бар науастарды азотемия кезінде дрігерді таайындауы бойынша 1-3 г ас тзы осылады, олара алдыы тулікте анша зр бліп шыарса сонша сйыты млшерін олдануа болады.
Таматану режимі: тама тулігіне 4 рет беріледі;
Диета № 7б
Крсеткіш: азотемиясы бар бйрек ауры. Бл стелді таайындау масаты — бйрек паренхимасын максимальді трде орау, сонымен атар шыарылатын зр млшерін кбейту жне абынуа арсы сер беру.
Жалпы сипаттамасы:май жне кмірсу дегейі алыпты, ауыз млшері 45-50 г дейін жоарлатылан (пісірліген ет немесе балы млшері жне ст немесе айран осылан); таамды ас тзыны млшері 1,5 г дейін жоарлатылан.
Таматану режимі: тама тулігіне 5-6 рет беріледі.
Диета № 7
Крсеткіш: жедел нефрит, жазылу кезеі, созлмалы нефритті ршуден тыс кезеі жне бйрек жеткіліксіздігі. Таайындау масаты: бйрек ызметін орау, ан ысымын тмендету, су-электролит алмасуын алыпа келтіру.
Жалпы сипаттамасы: Тзсыз диета (2 г). Ауыз млшері шектелген, біра №7а жне №7б –диетаа араанда 80 г дейін жоарлатылан (пісірліген ет жне балыты сзбені осу арылы) май жне кмірсу дегейі алыпты, сйыты млшері 1 л дейін шектелген. Ет, балы, саыраулаты жне эфир майыны экстрактивті заттары шектелген.
Таматану режимі: тама тулігіне 5-6 рет беріледі.
Диета № 7в . Крсеткіш: нефротикалы синдроммен жретін созылмалы бйрек аурулары (гломерулонефрит, амилоидоз, бйрек туберкулезі, жкті йелдер нефропатиясы). Таайындау масаты: ауыз орнын толтыру, гиперхолестеринемияны, пртоеинурияны тмендету, ісіктерді азайту жне кетіру.
Диета № 7г . Крсеткіш: созылмалы бйрек жеткіліксіздігі кезіндегі терминалды жадай, яни аппаратпен емделу кезінде (жасанды бйрек).
Диета № 7р . Крсеткіш: гиперурикемия, науас немі гемодиализ абылдау кезіндегі терминальды жадай.
Диета № 8
Крсеткіш: арнайы таматыну режимін ажет ететін, асорыту, жрек-ан тамыр жне баса да жйелер жаынан асыныстар жо, ой жне физикалы ебек, кш жмсау кезіндегі семіздікті ртрлі сатысы. Таайындау масаты: бзылан зат алмауса сер беру, бірінші кезекте май алмасуына, май жиналуыны ршуін басу.
Жалпы сипаттамасы: кмірсуды шектеу арылы тама калориясын (жеіл сіірілетін) жне майды шектеу (жануар текті); ауыз млшері алыптыдан жоары; сйытыты шамалы шектеу (1-1,2 л), тз (5-6 г), тбетті оздыратын экстрактивті таамдар шектелінеді, ккніс жне жемістер жеткілікті млшерде. Таамдар суа, буа пісірілген. Ттті таамдарды жне шырындарды орнына оларды орнын басушылар олданылады.
Таматану режимі: ашты сезімді басатын аз калориялы, аз млшерде таматы жиі абылдау.
Диета № 9
Крсеткіш: осымша ішкі мшелерді ауруынсыз, ацидозсыз антты диабет. Таайындау масаты: кмірсу алмасуын алыпа келтіретін жадай туызу, науасты кмірсуа тзімділігін анытау.
Жалпы сипаттамасы: ауыз млшері физиологиялы алыптан жоары диета, жануар текті май жне кмірсу млшері шамалы шектелген (жеіл сіірілетін кмірсуларсыз). ант жне тттілер берілмейді. Тз млшері (12 г), холестеринге бай, экстрактивті таамдар шектелген (сзбе, майсыз балы, теіз таамдары, ккністер, жемістер, нан). Ттті таамдарды орнына оларды орнын басушылар олданады. Таам суа пісірілген, тшытылан.
Таматану режимі: тама тулігіне 5-6 рет беріледі, кмірсулар бір кн бойына блініп беріледі, инсулин еккеннен кейін 2-2,5 сааттан со науас рамында кмірсу бар таам абылдау керек.
Диета № 10а
Крсеткіш: миокард инфактісіні жедел кезеі, ан айналым жеткіліксіздігіні ІІ-ІІІ дрежесімен жретін жрек-ан тамыр жйесіні аурулары. Таайындау масаты — декомпенсация жадайындаы жрек-ан тамыр жйесіне максимальды кш тсірмеу.
Жалпы сипаттамасы: ауыз рамы физиологиялы алыпты млшерді тменгі шекарасында, май жне кмірсулар шамалы шектелген, азаа сйыты енгізу шектелінеді; барлы тама тзсыз дайындалады, барлы таам суа немесе буа пісіріледі; ас тзыны млшері 1,5-1,8 г аспайды.
Таматану режимі: тама тулігіне 6 –дан кем емес, аз млшерден беріледі.
Диета № 10
Крсеткіш: Жрек-ан тамыр жйесіні аурулары (ревматизм, жрек ааулары, атеросклероз, кардиосклероз, жректі ишемиялы аурулары, гипертониялы ауру), жйке жйесіні аурулары, созылмалы нефрит. Таайындау масаты: аза оректі заттар жне энергиямен толы амтамасыз ете отырып ан айналыма олайлы жадай туызу.
Жалпы сипаттамасы: ас тзы (5г),экстрактивті заттар шектелген, жануар текті май жне жеіл сіірілетін кмірсу млшері шектелген диета. Ауыз млшері алыпты. С жне В тобыны друмендеріні рамы жоарлатылан. Ккністер, жемістер, жидектер, сімдік майы, теіз таамдары, ірімшік, ара нан беріледі. Таам тзсыз беріледі жне дайын болан кезде ана тз осылады. Ет жне балы суа пісіріледі, Ірі ккніс рытары саталып, езілген кйде беріледі. Жрек-ан тамыр жйесіні аурулары кезінде сйыты млшері 1000-1200 мл-ге дейін шектелінеді.
Таматану режимі: тама тулігіне 5 рет аз млшерден беріледі, кешкі тама йыдан 3 саат брын.
Диета № 11
Крсеткіш: кпе туберкулезі, аназды, арытап ждеу немесе за мерзімді ауыр аурулардан жазылу кезінде таайындалады. Таайындау масаты: азаны ауыз, май, кмірсу жне таматану факторларымен амтамасыз ету, азаны иммунды биологиялы оранысын белсендіру, заымдалан мшедегі репаративті рдістерді жоарлату, жазылу кезіндегі азаны жедел жне созылмалы инфекцияа арсы ораныс кштерін ныайту.
Жалпы сипаттамасы: ауыз жне друмендерді млшері жоары, май жне кмірсуларды млшері шамалы жоары калориялы диета; тама рационына жеткілікті млшерде кальцийге бай ст таамдары кіреді, ас тзы жне сйыты млшері алыпты.
Таматану режимі: тама тулігіне 4-5 рет беріледі.
Диета № 12
Крсеткіш: озу жоары жйке жйесіні аурулары. Таайындау масаты: орталы жйке жйесін тыныштандыру.
азіргі кезде бл диета олданылмайды, себебі жйке жйесі ауруыны сипатына жне азадаы баса жйені заымдалуына байланысты № 5, 10, 15 диетаны ртрлі варианттары таайындалады.
Диета № 13
Крсеткіш: жедел инфекциялы аурулар, баспа, лкен клемдегі операциядан кейін (асазан-ішек жолдарынан баса). Таайындау масаты: тіндердегі репаративті рдістерді жне алыпа келтіру механизмдерін белсендендіру. Диета асорыту мшелерін орауа, сонымен атар азадан микроб токсиндерін тез шыаруа баытталан.
Жалпы сиапттамасы: ауыз млшері физиологиялы алыпты млшерді тменгі шекарасында, май, кмірсулар шамалы шектелген, сйытытар друменделген шырындар трінде беріледі. Майлы, тзды, иын орытылатын клечаткаа бай таамдар берілмейді. Таматы гітілген, езілген трде, буа немесе суа пісірілген трде береді.
Таматану режимі: тама тулігіне 4-5 рет, аз млшерден беріледі.
Диета № 14
Крсеткіш: зр тнбасына фосфор-кльций тздарыны блінуімен жретін бйрек-тас аурулары (фосфатурия). Таайындау масаты: зр тнбасына фосфор-кльций тздарыны блінуіне кедергі беретін жне оларды азадан шыарылуына олайлы жадай туызу.
Жалпы сипаттамасы: ауыз, май, кмірсулар рамы бойынша, калориясы барлы физиологиялы алыпты млшерге сйкес диета. Кальцийге бай сілтілендіру серін беретін таамдарды шектеу(ст німдері, ірімшік, ккністер жне жидектер), олар зр реакциясын ышыл ортаа згертеді (нан, ннан пісірілген таамдар, жарма, ет, балы). Сйыты кп млшерде (арсы крсеткіш болмаса), сйытыты жалпы млшері 1,5-2 л.
Таматану режимі: тама тулігіне 4 рет, арасында жне аш арына су ішу.
Диета № 15 – Жалпы стел
Крсеткіш: арнайы диетаны ажет етпейтін жне асорыту мшелеріні бзылыстары жо аурулар. Таайындау масаты: емдеу мекемесінде толы таматандыруды амтамасыз ету. Диета сау адамдарды таматандыру шін жне ртрлі соматикалы аурулардан емделіп жазылу кезінде таайындалады.
Жалпы сипаттамасы: ауыз, май, кмірсулар рамы сау адамдарды таматандыруды нормаларына сай. Друмендерді млшері екі еселенген. Таам ртрлі німдерден трады. иын орытылатын таамдар: майлы ет, ттті амыр, кептірілген німдер, шжытар шектелінеді. оспалар аз млшерде беріледі.
Таматану режимі: тама тулігіне 4-5 рет беріледі. Соы тама жеіл болуы ажет (туліктік калорияны 6-10% -ы) жне йытардан 1,5-2 сааттан брын айран, ст немесе шырын, ккністер.