Бейімдік оыту баыттары.
Бейіндік оыту негізінен мынадай ш баыттан трады:
- базалы оу;
- бейімдік оу;
- тадау (элетивті) курстары.
Физка-математикалы, жаратылыстану баытындаы бейімдік мектептердегі базалы курса мынадай пндер енеді :
Бейіндік курстар: математика, информатика, физика
Бейімдік курстарды мазмнын мемлекеттік стандарт анытайды.
Математикадан тадау (электив) урстары бейімдік стандарта сйкес мынадай жадайлара байланысты енгізіледі:
- математика пнін иындыы жоары дегейде оып йренуді олдап отыру шін;
- немесе бейім ішілік мамандану шін;
- немесее белгілі бір білім траекториясын жасау шін енгізіледі.
Осыан сйкес оу уытыны нормасына арай рбір оушы, рбір сынып, рбір мектеп зіні оу траекториясын тадап алуы керек.
Бейімдік оуа ту шін физика информатика, геометрия пндерінен емтихан тапсрады. 9 сыныпты емтиханы шін оушы осы шеуіні екеуін тадайды.ол екеуі бейімдік мектепке тсуде есептелінеді.
азіргі кездегі жалпы орта білім стандарты бойынша бейімдік оу 3 баытта жзеге асырылу кзделген:
1. Жаратылыстану-математика.
2. оамды-гуманитарлы.
3. Технологиялы.
Профилдік дегейде физика-математикалы, филологиялы, индустриалды-техникалы, кркемсурет-нер, скери-спортты т.б. баыттарды болуы ммкін екендігін жоа шыаруа болмайды.
Жоарыдаыдай ш баытта пндерді тередетіп оыту жзеге азір
жзеге асырылып жатыр.
Ал жаратылыстану-математика, техникалы баыттаы мектептерді
жоары сыныптарында математика, физика т.б. пндерді тередетіп оыту тжірибесі тп-туір жинаталан. Тередетіп оытуа арналан оулытар да бізде бар (мысалы, математиканы тередетіп оытуа арналан .Н.Шыныбековті алгебрасы мен геометриясы). Сондытан да, шын мніндегі бейімдік оытуа кшу біз шін айтарлытай тасы емес.
Пндерді тередетіп оытатын сыныптар мен мектептерді дл анытап,
сол мектептерді негізінде бейімдік оытуды жзегеге асыруа толы болады. азіргі пндерді тередетіп оытатын мектептерді 10-11 сыныптары 12 жылы бейімдік білім беруді негізін алайды.
андай мамандатар бар жне ебек рыногі андай мамндытара зру екеніннен абардар бола отырып, бейіндік мектептерді оушыларды саналы жне дрыс тадауы шін, негізгі мектепте бастап алдын ала дайынды жмысын жргізу керек.
Мны негізгі мектептегі бейім алды дайынды деп атайды. Бл сатыда оушы андай пндерді бейімдік дегейде оу керектігі, андай электив урстар тадау жнінде шешім абылдауа йретіледі.
Бейімдік оытудаы тадау курстары.
Бейіндік мектеп жйесідегі маызды жне міндетті бліктерді бірі тадау курстары.
Оушылар оу дерісінде сынылан 5-6 курсты ішінен 3 курсты тадап алуы керек.
сынылан курстар оушы тадауынан арты болуы тиіс.
Базалы, бейімдік, тадау курстарыны ара атынасы 50 : 30 : 20 болады.
Бейімдік дегейде оытылатын пндердіоу бадарламасы мемлекеттік білім станлдартына сйкес болады.
Бейіндік емес дегейде оытылатын пндерді оу бадарламалары мемлекеттік білім стандартыны базалы дегейіне сай келеді.
Тадау курсыны оу бадарламалары лгі формасында сынылады, білім беру стандартында крсетілмейді.
Тадау курсыны тахырыптары ртрл болуы ммкін.
Мысалы, жаратылыстану-математикалы баыттаы 10-сынып оушыларына арналан«Стереометрияны салу есептері» атты элективтік курсты бадарламасыын крсетейік.
«Стереометрияны салу есептері»тадау курсын бейіндік оытуды рамды бір блігі жне ол мынадай міндеттер атарады:
- жалпы білім беретін орта мектеп бадарламасыны мазмнын кеейту жне оны тередету арылы оушыларды математикалы дайындыын ктеру;
- адам баласы іс-рекетіні р трлі саласында танымды ызыушылыын анааттандыру.
Курсты негізгі масаты: Оушыларды болашата тадаан мамандыын жоары оу орындарында мегере алатындыына кз жеткізу жне оны ерін игеріп кететіндей негіз алау, оларды математикалы мдениетін ктеру.
«Стереометрияны салу есептері»тадау курсын оып-йрену барысында оушылар мынадай білімдерді тередетіп мегереді:
- Кеістіктегі салу есептерін елестете отырып салу;
- Кеістіктегі нктелерді геометриялы орындар дісі;
- Проекцилы сызбада орындалатын салу есептері;
- Геометриялы фигураларды кескіндеу;
- Геометриялы денелерге има салу.
«Стереометрияны салу есептері» пнін оып-йрену тере геометриялы білімді ажет ететін мамандыа дайындалуды, сондай-а математикаа ызыушылы танытан оушыларды ана емес, здеріні жалпы геометриялы білімдерін ктеріп, практикалы біліктіліктері мен дадыларын шыдауды масат ттан барлы оушылар шін де пайдалы.
Бл курс математикалы йірме, оушыларды р трлі конкурстара дайындау, БТ дайындайтын математика малімдері шін де пайдалы болуы ммкін.
Бл тадау курсы оушыларды математикалы білім алуа деген о кзарасын алыптастыруа, дниені ттастыы туралы философиялы аиданы дрыс тсінуге, математикалы білімні мбебаптыын ынуа жадай жасайды.
«Стереометрияны салу есептері»тадау курсыны бадарламасына тсініктеме:
Стереометрияны оытуды негізгі масаты, оушыларды кеістікті абылдап, оны кз алдына елестете алуын алыптастыру. Бл масатты жзеге асыруда кеістіктегі салу есептерін шыаруды маызы те зор.
«Стереометрияны салу есептері» пнін оып йрену стереометриялы салу есептерін шыаруды негізін тсінуге ммкіндік береді. Салу есептерін шыару констуктивті геометрияны ммкіндіктері мен ерекшеліктерін ынуа жол ашады. Бл курста кеістіктегі салуларды негіздеу, салу есептерін жіктемелеу жне оларды шыару дістері, салу есептерін шыару кезедері жйілі арастырылады.
Кеістіктегі салу есептері пніні мазмны негізінде мынадай тарауларды амтиды: Кеістіктегі геометриялы салу есептері туралы жалпы малматтар. Елестету арылы орындалатын салу есептері. Кеістіктегі нктелерді геометриялы орны. Проекциялы сызбада орындалатын салу есептері. Параллель проекция жне оны асиеттері. Фигура кескінні анытамасы жне оан ойылатын талаптар. Кескінні метрикалы аныталандыы туралы тсінік. Кеістік фигураларын кескіндеу дістері. Шарды (сфераны) кескінін салу. Кпжатар имасын салуды «июшы жазыты ізі» тсілі. Кпжатар имасын салуды «іштей проекциялау» тсілі. Кпжатар имасын салуды «рама» тсілі.
«Стереометрияны салу есептері» курсын оытуды негізгі масаттары:
«Стереометрияны салу есептері» пнін оытуды масаты: кеістіктегі геометриялы салу есептеріні негізін тсініп-білу жне олады есептер шыаруда олдану.
«Стереометрияны салу есептері» курсыны міндеттері:
Салу есептерін шыару тсілдерін оып-йрену негізінде мектепте констуктивті геометрияны ммкіндіктері мен оны ерекшеліктерін ындыру. Ол шін мынадай міндеттер ойылады:
1. Мектеп геометрия курсында кеістікте салу есептерін шыаруды теориялы негіздерін білу;
2. Стереометриялы салу есептерін шыаруды жазытытаы наты салулардан ерекшеліктерін тсіну;
3. Елестету арылы орындалатын салуларды негізгі арапайым салулара келтіру;
4. Негізгі тірек есептерді білу жне оны баса есептерді шыаруда пайдалана алу;
5. Салу есептерін шыаруды оны негізгі кезедері бойынша жргізе білу;
6. Салу есептерін шыаруды негізгі дістерін білу жне оны есептер шыаруда пайдалана алу біліктіліктеріні алыптасуы;
7. Геометриялы фигуралар кескініне ойылатын талаптарды білу жне оны фигуралар кескінін салуда тиімді пайдалану біліктіліктері;
8. Проекциялы сызбаларда орындалатын салуларды орындауды теориялы жне дістемелік жатарын мегеру;
Бл курс 34 саата жоспарланан. Мектеп курсымен тыыз байланыста тіліп, оушылар білімін теориялы жаынан тередеді. Есептерді шыару дадылары мен біліктіліктері артып, з бетінше жмыс істеу абілеттерін дамытуды кздейді. Бадарламада оу материалыны сабатар бойынша блінуі берілген.
Курсты ту барысында тмендегідей саба формалары олданылады:
- Лекция - гіме.
- Интерактивті татаны пайдалану.
- з бетінше жмыс.
- Оушыларды шыармашылы жмыстары.
«Кеістіктегі салу есепетері» курсы кеістіктегі геометриялы салу есептеріні негізін тсінуге ммкіндік береді. Салу есептерін шыару тсілдерін оып-йрену геометрия негіздерін білуге, планиметрия жне стереометрия курстарыны аксиомалары мен негізгі теоремаларын пайдалана білуге, оны негізінде мектепте констуктивті геометрияны ммкіндіктері мен оны ерекшеліктерін ынуа жол ашады. Кеістіктегі салу есептерін шыару - мектеп оушыларыны кеістіктік тсініктеріні алыптасуына, геометрия курсыны логикалы рылымын жне практикалы олдану ммкіндіктерін тсінуге зор ыпал ететіндігін ескеретін болса, бл курс маманды иелеріні ксіби біліктілігі мен дадыларыны алыптасуында лкен рл атарады.
Курс мазмны:
| Стеореометрия аксиоомалары жне оны салдарларына байланысты салу есептері. (4 са).Стереометриялы негізгі арапайым салулар. Стереометрия аксиомалары мен оны арапайым салдарларына атысты салулар. Тзу мен жазытыты иылысу нктесін салу. Екі жазытыты иылысын салу.. Кпжатара има салу (7 са).Стеореометрия аксиомалар жйесі неізінде кпжатара има салу. Кпжатара ьима салуды арнайы дістері. Кпжатар имасын салуды «июшы жазыты ізі» тсілі. Кпжатар имасын салуды «іштей проекциялау» тсілі. Кпжатар имасын салуды «рама» тсілі. |
| Тзулер жне жазытытарды орналаасуына атысты салу есептері (5 са).Тзулерді параллельдігіне атысты орындалатын салулар. Тзулер мен жазытытарды параллельдігіне атысты орындалатын салулар. Тзулерді перпендикулярлыына атысты орындалатын салулар. |
| Айас тзулерге атысты салулар |
| Салу есептерін шыаруды негізгі кезедері (4 са). Кеістіктегі геометриялы салу есептері туралы жалпы малматтар. Салу есептерін шыаруды негізгі кезедері: есепті берілген шарты мен сраын ажырату, талдау, алынан жоспар бойынша салу, длелдеу жне зерттеу. Длелдеуге берілген есептерді шыару. Кеістіктегі нктелерді геометриялы орны (4 са). Нктелерді геометриялы орындары тсілі. Параллель проекция жне оны асиеттері (7 са). Ортогональ проекциялау. Параллель проекция жне оны асиеттері. Фигура кескінні анытамасы жне оан ойылатын талаптар. Кескінні метрикалы аныталандыы туралы тсінік. Кеістік фигураларын кескіндеу дістері. Жазы фигураларды кескіні. Пирамида мен Призма кескінін салу. Шарды (сфераны) кескінін салу. Геометриялы фигураларды комбинацияларын салу ( 3 са). Іштей жне сырттай салынан шар. Шара сырттай жне іштей салынан геометриялы фигураларды кескіндеу дістері. Айналу денелері мен кпжатарды, кпжатар мен кпжатарды комбинациясын салу. |
Курсты оыту бойынша жалпы дістемелік сыныстар:
«Стереометрияны салу есептері»тадау курсы оушыларды конструктивтік біліктіліктері мен дадыларын алыптастырады. Курсты оып йрену барысында оушыларда мынадай біліктіліктер мен дадылар алыптасады:
- кеістіктік фигураларды жазытыта кескінду туралы жалпы білім беру бадарламасымен салыстыранда тереірек малматтар алу;
- фигураларды кеістікте кескіндеу жне салу есептерін орындау техникасын еркін мегеру;
- з бетінше ажетті мліметтерді жинатап, орытынды шыару;
- з бетінше шыармашылы жмыспен айналысу.
Бл жмыстарды орындау ралдарынаоушыларды сабата жне йде орындайтын тапсырмалары мен шыаратын есептері,оушыларды здері тадап алып дайындайтын баяндамалар мен хабарламалар жатады.
рбір таырыпа байланысты тапсырмалар мен сратар топтамасы курсты материалдарын айта жаыртып, бір жйеге келтруге ммкіндік береді.
Оушыларды з бетінше орындаан жмысын тексеру, саба стінде жптасан немесе топтасан трде жмыстарын зара орау, баылау жмысын алып малімні тексеруі арылы жзеге асады.
Теориялы материалдарды беруді тиімді жолы гімелесумен штасып жататын лекция, материалдарды компьютерлік ралдар жрдемімен крсету т.б.
Оыту формалдарында зерттеу жне жобалау дістеріне ерекше мн беріледі. Мысалы:
- белгеілі бір таырып бойынша хабарлама немесе реферат жазу;
- таырыпа сйкес салу есептерін растыру;
- салу есептерін шыаруа байланысты слайд-фильмдер жасау.
Оушыларды жобалау-зерттеу жмын йымдастыруду малімні міндеті кеес беру, оушылар жмысын йлестіру болып табылады. Оушылара орындайтын жмысты трін, таырыпты тадауда ке збетіншілік беріледі.
Курсты оып йрену нтижесін баалау кеістікте салу есептерін шыару барысында болашатаа мамандыына ажетті біліктер алыптасаандыын «есептелді» деп белгілеу арылы жзеге асырылуы ммкін. Ол шін оушылардан талап етілетіні:
- реферат;
- шыармашылы жмыс;
- растырылан есептер;
- берілген таырыпа байланысты слайдтар;
- з жмысыны презентациясы;
- осымша дебиеттерді, интрнетті пайдалануы т.б.
Курсты оып-йрену оушылырды шыармашылы конферециясы мен шыармашылы жмыстарды крмесімен аяталады.
Оушыларды болаша тадаан мамандытарына дайынды дрежесін білу масатымен оушылармен пікірлесу немесе анкета жргізуге болады.
Курс ашы трде жргізіледі: оан рбір малім зі алауынша жне оушыны ызыыуын ескере отырып згерістер мен толытырулар енгізуіне болады. 1-кестеде «Стереометрияны салу есептері»тадау курсыны кнтізбелік-таырыпты жоспары келтірілген.
Кесте-1 Курсты кнтізбелік-таырыпты жоспары