Бейімдік оытуда математиканы оыту дістемесі

Адам бласыны айналадаы оршаан ортаны танып білуі сезіну жне

оны абылдаудан басталады. Адам туылан кннен бастап, ммкін одан ертерек те шыар, айналадаы дниені абылдайды. абылдау арылы шынды дниені танып білу біртіндеп білім алу дерісіне айналады. Мнда физикалы шынды натылы деректер дегейінде, яни «не крсем, соны білемін» дегейде абылданады. (Біз бл жерде таным процесіні крделі трі болып табылатын - баланы тілді мегеруіне тоталмаймыз. Тілді мегеру жоары дрежедегі абстракцияа жатады, адамны аыл ойыны алыптасуыны негізін алайды.) Танылып отыран натылы деректермен бір мезгілде, бала санасында оларды арапайым заылылтары да алыптаса бастайды.

Мнда бала білімдерді біліп, задылытарды да ына бастайды, яни шындыты таныуы стихиялы трде, инстинкт, шартты рефлекстер дегейінде жріп жатады. Бл кезде мынау немесе одан баса да деректерді не шін білуім керек, оларды арасындаы задылытарды ынуды андай ажеті бар деген сратарды бала зіне де, айналасындаылара да оймайды, яни бл кезде танып блу шін андай да бір мотвацияны ажет етпейді.

Осы кездегі ересектерді міндеті баланы оршаан дниені кеейте тсіп, сонымен бірге оны біртіндеп иындата беру.

Баланы белгілі бір даму кезеінде білімді абылдау арылы алуы оны анааттандырмайды, енді ол йгілі бл не?, неге?,не шін? сратарын оя бастайды.Міне осы балалы тасытыпен ойылан сратар, адамзатты тарихи іс-тжірибесіндегі ылымны пайда болуы мен алыптасуыны бастауы болып табылады. Осындай немесе осыан сас сратара ересек адаммдарды жауап бера алу оларда ылыми білімдер орыны бар екендігін білдіреді.

Неге мен кеме саймын, неге доп жерге лайды, кстар неге шады, неге шайа салынан ант жо болып кетеді, велесопед жрген кезде неге ламайды, неге ол тотап транда лап алады, неге ... болып айтылады, неге ... болып жазылады т.б. сратара дер кезінде жне дл жауап берілгені абзал. «скенде білесі» немесе «Мектепте оны брін айтады» т.б. осы сияты жауаптар бала мен оларды ата-аналарды арасыны алшатауына алып келеді. Демек, ондай ата-ана з баласыны рухани, интелектуальды ажеттігін анааттандыра алмайды.

Осындай балалы сратара, кейінірек одан да крделі сратара жауап беруі шін ересек адамны жаратылыстану жне гуманитарлы ылымдардан ке клемді білімдері болуы тиіс. Бл ылымдарды негізі жалпы білім беретін метепте аланады. Баса сзбен айтанда жоары дрежедегі жалпы білім алу е кемінде, з бала шаасына трбие беруде маызды рл атарады. Бала зіні ке-шешесіні барлыын білетіндігіне сенімді болуы керек.

рине балада ата-ана ана емес, азіргі заман ылымы жауап бере алмайтын сратар пайда болуы ммкін. Осындай сра оятын оушылар бейімдік оыту негізін алайды.

Егер оушы тек сздерді біліп ана оймастан, оны мынасына ілетін болса, сзді дрыс жазумен бірге неге олай жазылады деп ызыу туызатын болса, оны болашатаы жолы лингвисткаман байланысты. Бала мектепте оытылатын тарихи деректермен шектеліп алмастан оны тереірек біліуге лшылы танытса, оны болашаы тарихи ізденістермен штасады. Блар оамды-гуманитарлы баытты тадайды, т.с.с. жаратылыстану, техникалы баытты тадаан оушылар іріктеледі.

ылым р трлі классификацияланады. Л.Д. Ландауды айтуы бойынша ылым гуманттарлы, жаратылыстану жне жаратылыстану емес болады, ондай лыма математика жатады. Математика дниені барлы жатарын объективті трде бейнелейді, табиатта кітабы математика тілінде жазылан, математика – ылымдар патшасы. андай ылым болса да ол ылымны ылым екендгі математика аппаратын алай пйдалананымен бааланады.

Сбиді оршаан ортада натылы математикалы обектілер жо. Сбиді алашы математикамен танысуы абстрактілі сан ымымымен байланысты жне табиаттаы бар нрселерге сйкестендірусіз-а немесе арсы оюсыз-а натурал сандарды реттік (бірінші, екінші,шінші,тртінші, ...), млшерлік (адамны бір мрыны, екі олы бар) трлерін бір мезгілде йренеді.

Мектепке дейін жне метепте натурал сндара лкен кіл блінгендіктен, натурал санды, адам санасында айналадаы дниені танып білу ралы ретінде тсініу алыптасан. Біра бізді оршаан ортаны танып білу шін арифметикалы натурал сан жекіліксіз, адамны практикалы іс-рекетінде блшек сан, е бастысы блшек ретіндегі пайыз олданылады.

Сонымен, математика бала санасында айналада оршаан дние ретінде крініс таппайды жне оан табии ызыушылы туызып, «балалы сратарына» жауап бермейді. Математика пніні жаратылыстану, кейінірек гуманитарлы сипаттаы білімдер негізінде «балалы сратара» жауап беруді ажет ететін баса пндерден мнді айырмашылыы бар. Сондытан бала санасында математика жоарыдан телінген, жасанды сияты болып крінеді.

Сондытан математиканы оытуда мотивацияны ролі ерекше.

Математиканы пайдалылыына кз жеткзу, математикалы теорияларды тереіне іліп жне оны слулыын сезіну, тек ана математиканы біліп тран, оны мегеру шін кп ебек сіірген, ммкін туанынан бастап математикалы абілет дарыан, математикаа зі тсіндіре алмайтындай ызыушылы танытан, есеп шыару, бас ауырту емес, ол шін анаатанарлы сезім туызатын, крделі есептерді шыару ол шін шын мніндегі баыт болып саналатын адама ана тн.

Ондай оушы жалпы «бл не шін ажет?» деген сра оймайды, ол оны жауабын дайын: «Бл керек, себебі маан ызы, ал жалпы ол ажет па, ажет емес па деген срау мені ызытырмайды». Математикаа ызыушылы туызан балаа мндай сраты мектеп те оймуы керек, мысалы домбра тартан, оушыдан неге сен домбрада ойнайсы, футбол ойнаан баладын, неге сен футбол ойнайсы деп срамайды ой. Мектепті міндеті - математикалы абілет танытан оушыны тани алып, іштей, кейін, математиикалы бейімді оуды тадайттын «алыпты емес» оушылара да барынша олдау жасап отыру керек.

Ал жаратылыстану жне гуманитарлы баыттаы бейімдік оуды алыптастыру шін математика пнін те тере білуді ажеті шамалы. Олар з саласындаы ылымды дамыту мен здеріні айтулы жетістіктерге жету шін математиканы білуді ажет екенін тсінуі жетеілікті. Ал, болаша физиктер, химиктер, инженерлер, экономистер шін математика ажекттілік екенін білуі тиіс.