Педагог дептілігін мегеру шарттары
Педагогты деп – этика ылымыны салыстырмалы дербес блімі.
Ол педморальді ерекшеліктері мен ксіптік ортадаы негелік атынастарды зерттейді. Педагогты деп – малімдер арасындаы пайда болан арым-атынасты ерекшеліктерін, мнез-лыны киінуіні, балалрмен арым-атынасыны жне т.б. жиынтыын білдіреді. Малім ксібіні ерекшелігі е алдымен оны педагогты дебіне жатады. нші немесе музыкант тшін музыканы у ажет болса, малім шін педагогты педагогты деп сондай ажет.
Педагогты деп-жастарды тлімгері ретінде зіне ойылатын леуметтік мітті тепе-те абылдау негізінде рылатын малімні мінез-лы. Бл педагогты шкірттерімен, оларды ата-аналарымен жне ріптестерімен дрыс арым-атынасты олдау іскерліктер мен лшемдерді сезіне алуы арылы крінеді.
М.Д. Левитов айтып крсеткендей, педагог дептен
р ол алан болса, балаларды рекетіне залалы тиеді, оларды бойында кейін тзетуге иын соатын неше трлі жаман деп, ылытарды пайда болуына себеп болады. М.Д. Левитовты байауынша, малімні деп леміне алыстыы, оушыларды тйытыа, сенімсіздікке, жаман оуа бастап, тртіп бзуа итермелейді. Олар малімге шігіп, брін теріс стауа бейім тратын крінеді. детте, депті адамдарды оларды кішіпейілділік, басаны тсіне білушілік, жылы шыйрайлы, тапырлы, елгезектік, згені пікіріне ла салушылы, стамдылы, байсалдылы, сияты мінез-лы белгілеріне арап тануа болады.
Жалпы деп жне педагогты деп бар. Кез келген трбиеші, мдениетті адамны бойынан педагогты деп табыла бермейді. Педагогты деп – медициналы ызметкерлеріні дрігерлік этикасы сияты малімні ксіптік белгісі. Педагогтарды кейбіреулері педагогты деп – малімні балалады баурап алатын табии абілеті десе, енді біреулері – малімні жалпы мдениетіні рамдас блігі, ал шіншілері – пнді жетік білу жне оны дістемесін жасы мегеру деп есептейді. Бл айтыландарды барлыы да ай-айсысында педагогты депті азды-кпті белгілері бар. Педагогты депті малімні жалпы мдениеті тртібі жне жалпы дістемелік сауаттылыымен ою ате. Педагогты деп малімні барлы жасы асиеттерімен жымдасып жатады, біра зіндік ерекшелігі болады. «Педагогты деп дегені зі, шын мнінде психологиялы деп», - деген болатын К.Д. Ушинский.
Педагогты деп тек ана педагогты мораль принциптеріні мнін арастырып оймай, оларды категорияларыны мнін де арастырады.
Категориялары:
1. Ксіби педагогты борыш.
2. Педагогты ділеттілік (ділдік), абырой.
3. Педагогты беделділік.
Педагогты депті басты ерекшелігіні бірі – малім жас буына моральды трбие беру процесінде айталау арылы емес, бкіл оу-трбие жмысын адамгершілікке трбиелеу ісімен тыыз байланысты болма. Бл малінен принципшілдік пен жауапкершілікті талап етеді.
стазды білімділігі жастарды моральды асиетін зінен-зі алыптастыра алмайды. Адам білімді болуы ммкін, біра оны мінез-лы, адамгершілік асиеті кейбір жадайларда оны біліміне айшы келуі ммкін. мірде кейбір білімді адамдар арасынан мораль нормасы мен принциптері айшы келетін, сзі мен ісі арасында алшаты бар адамдар да кездесіп отырады.
Педагогты депті таы бір ерекшелігі – малім жас рпаа белгілі бір салада жйелі білім беру мен атар, здеріні іс-рекеті, дниеге кз арасы, адамгершілік пен гуманистік асиеттері арылы оларды мораль нормаларына трбиелеуі тиіс.
Ксіби борыш-педагогты депті е маызды категорияларыны бірі. Бл тсінікке малімні жеке басына оамны оятын талаптары мен моральды йарымны жиынтыы туралы, ксіби міндетттерді орындауы туралы, яни аныталан ебек функциясын жзеге асыру, оушыларды жне оларды ата-аналарымен, ріптестерімен дрыс зара арым-атынас орнату, тадаан ксібіне деген зіні атынасын тере сезінуі.
44.Сендіре білу – тіл табысуды негізгі дісі ретінде
Педагогикалы тіл табысудаы сйлеу мдениеттілігіні ажетті шарттарыны бірі – ойды ауызша жеткізуді маызды белгілері – арапайымдылы пен ысаша сйлеу. Сйлеу мнеріні сапасын бір нрсені айталап айта беру, яни тавтология бзады.
Педагогты сйлеу мнері табии жне аны болуы тиіс. Сздерді грамматикалы дрыстыы – бл сз тіркестерін жне сйлем рудаы сз формаларыны орынды олданылуы мен нормативтілігі.
Малімні сйлеу мнерінде оушылар жеіл абылдайтын арапайым, крделі емес сйлемдер болуы тиіс.
Дыбысталу дрыс болмаса, жоары дрежедегі сйлеу мдениеттілігі ммкін болмайды. Бл – орфоэпия саласы. Екпін орфоэпия мен тыыз байланысты. Кптеген жадайларда екпін оя білу иына соып жатады.
Педагогты сйлеу мнері тек дрыс болып оймай, сонымен бірге аны, бейнелі, эмоционалды болуы тиіс. Бл жайа тек фразеологиялы мраларды, маал-мтелдерді, анатты сздерді олдану дадысы арылы ол жеткізуге болады. Фразеологизмдер р трлі былыстарды сипаттау шін, сйлеу мнерін аны ету шін олданылады. Педагог «маалсыз тіл – тзсыз ас» екендігін уы тиіс.
Сз мнеріні жекелеген элементтерін ашып крсету шін, инверсия жиі олданылады.
Педагогты сз мнері тек пн жнінде жаа апараттар болан жадайда да ойдаыдай нтижеге жетеді.
«Сз мнеріні жоары ажеттілігі» ымын ашып крсету барысында С.И.Ожегов былай деп жазан: «...бл з ойларын тіл рылылары арылы наты жне айын жеткізу. Дрыс сз мдениеті деп азіргі замана сай деби тіл нормалары саталан сз мнері айтылады».
Малімдік мамандаты е маыздысы – сйлеу абілеті. йткені малім малматтарды барлыын оушылара жеткізу, жйелі білім беру шіннегізінен екінші сигнальды олданады. Малімні сзі зіні нанымдылыымен, серлігімен ерекше мнді болуа тиіс. Малім Малім з шешендігімен оушыларды баурап алу керек. Юмор, зіл, кілге тимейтін ирония болса, сйлеу ажарын келтіреді, маал-мтелдерді ойды ажарлайды. «Маал – сзді мйегі» - деген аза даналыы.
Малімні сзі ткір, жалынды, бейнелі, жарын интонациялы, кркем, эмоциялы, дауыс ыраы жаымды, стилистикалы, грамматикалы, фонетикалы ааулары таза болуы шарт. Бірсарынды, жала кілсіз сзлер оушыларды жалытырады, йысын келтіреді, оларда сабаа немрайлы пен алай болса, солай арауды туызады.
45. Малімні ксіби ызметіндегі жанжалдар, оларды трлері мен себептері.Дауларды шешу жолдары.Шетелдік педагогикалы-психологиялы дебиеттерде конфликт деп ндылы шін крес жне белгілі бір статус, ресурстар шін таласу барысында арсыласты бейтараптандыру, зиян келтіру деп крсетіледі. (Л.Козер)
Психологиялы трыда конфликт дегеніміз р трлі адамдар арасындаы атыыс, орта ажеттіліктерді, ойлар мен сезімдерді болмауы.
Педагогикалы конфликтіні ерекшеліктері:
- Проблемалы ситуацияларда малімні дрыс шешім абылдауа жауаптылыы;
- Конфликтіге атысушылар р трлі леуметтік статуса ие;
- мір тжірибесі р трлі;
- Конфликт трбиелік мнге ие болуы тиіс;
- Малім инициативаны з олына алуы керек;
- Кез келген ателік жаа проблема тудыруы ммкін.
Конфликтіні трлері:
- Тла ішілік
- Тла аралы
- Топ аралы
- Тлалы-топты
Тла ішілік конфликт – бл тланы мотивтері, ызыушылытары, арасындаы кресті бейнелейді.
Тла аралы конфликт – бл тлалар арасында бір-біріне арама-арсы келетін масаттарды орындау барысында іс-рекетте туындайтын конфликтерімен сипатталады.
Топ аралы конфликт – бл леуметтік топтар арасында масаттар мен олара жету жолдарыны арама-арсы келуінен туындайтын конфликтілер.
Тлалы-топты конфликт – тланы мінез-лы мен тлім-тртібі топты нормалары мен алауына сйкес келмегенде туындайды.
Конфликтіні туындау себептері(М.М.Рыбакова бойынша):
Іс-рекет конфлитілері;
арым-атынас конфликтілері;
рекет конфликтілері.
Іс-рекет конфликтілері:малім мен оушы арасында туындайтын жне оушы белгілі бір тапсырманы орындаудан бас тартанда немесе дрыс орындамаан жадайда пайда болады.
Бл конфликттер кбінесе оуда иынды кретін оушылар мен малім сыныпа жаадан келген жадайда туындайды.