Дріс 2. Педагогикалы риторика пніні масаты мен міндеттері, зерттеу нысаны

 

Педагогикалы риторика пніні басты масаты- кез келген мамандыты мегеретін, дріс беретін оытушыны, яни малімні сйлеу нерін, йрету тілін з саласына сай алыптастыру. Ал рбір маманны тілін жеке зерттеу ол дискурсологияны нысаны болып табылады. Дегенмен, педагогикалы риториканы негізгі олданыс аясы институционалды дискурстар ( за дискурсы, скери, медициналы, педагогикалы, т.б. дискурстар) мен ксіби терминдер шеберінде болады. Осы трыдан аланда педагогикалы риторика р бір ксіп, мамандыты теориялы негізін сйлеу дістеріні андай трімен тиімді жеткізуге, йретуге болатынын арастырады.

Теориялы негіздемесі. Педагогикалы риторика жалпы шешендік нерді бір саласы боландытан, риторика теориясына негізделеді. Біра ол ритриканы рамынан педагог (ай сала педагогы болсын) сйленісіні тиімділігін зерттейтін сала ретінде блек енші алып алыптасан жас алым болып саналады. Педагогикалы риториканы жеке ылым ретінде дамуына елеулі лес осан алымдарды пайымдалулары алашы кезде бірдей болады. Мысалы, инженерлік педагогиканы арнайы зерттеген Т.Л.Владимировна: «Білім беру мен трбиелеу саласындаы сйленіс арым-атынасын отайландыруды (тиімді етуді) теориясы мен практикасын зерттейтін риториканы жеке трі» деген тжырым жасады.[1]. Л.Н.Горобцевті станымы бойынша «Педагогикалы риторика-тиімді педагогикалы коммуникацияны формалары талаптарын зерттейтін ылым. Педагогикалы арым-атынасты пафосты, модальды, т.б. трлі риторикалы жанрлар арылы сендіру, дйектеп тсіндіру дістеріне икемдеу тжірибесін арастыратын ылым. Сондытан бл ылым адамзатты мдениет пен нер саласына тікелей атысты.» [2]

Л.Н.Горобцевті бл пайымдауынан педагогикалы риториканы коммуникация теориясы мен риторика ылымын сабатастыра туындаан пнаралы ылым ретінде абылдаймыз. Осындай болжамдар бірнеше алымдарды зерттеулерінде де кездеседі. Мысалы, А.А.Мурашев пен А.К.Михальская педагогикалы риториканы: «синкреттік пн» деп санады жне «бл пнні негізгі зерттеу нысаны оыту мен трбиелеу дерісіндегі атынас» болып табылады. «Сондытан педагогикалы риторика педагогикалы арым-атынас аясындаы тілдік коммуникацияны теориясын арастырады» деп таныды[3].

XX асырды 70 жылдары туындаан осындай идеяларды негізінде рі оулыты тиімді тілін арнайы зерттеу ажеттігінен, білім туралы тілді зерттеу мтаждыынан, малімні ксіби йрету тілін сапаландыру масатынан педагогикалы риторика пні алыптасты. Е алаш Ресейде Москва педагогикалы мемлекеттік университетіні профессоры Н.А. Ипполитованы «Педагогикалы риторика » курсыны бадарламасы 1998 жылы жары крді. Бадарлама тмендегідей блімінен трады:

1. Шешендіктану пні ретінде;

2. арым-атынас;

3. Малімні сйлеу рекеті;

4. Сйлеу жанрлары;

5. Педагогикалы шешендік идеал секілді блімдерден трады [4].

Бл блімдерде адамны сйлеу рекеті, адамдар алай сйлеу керек, коммуникативтік жне сйлеу жадаяты, малім мен оушыны жадаята байланысты арым-атынас ерекшелігі, адамдар нені кмегімен сйлеседі, сйлеу сапасыны кооммуникативтілігі дегеніміз не, вербалды арым-атынастан баса андай арым-атынас сйлеуді амтамасыз етеді, малімні ксіби рекетіндегі тыдау мдениеті, сз жне жазба (жазу мдениеті) – сйлеу рекетіні бір трі т.б. кптеген мселелерді ктереді. р блімде алты-жеті осындай зекті мселелер амтылын. Сонымен атар р блімде баылау сратары мен тапсырмалары таырыпа сйкес беріледі жне бадарлама соында реферат жне хабарлама таырыптары крсетілген. [4]. Сондай-а блімге сйкес пайдаланылан дебиеттер тізімі бар. Жне малім шін сйлеу мдениетіні жауапкершілігі жоары дегейде болуын талап ететін аидалар берілген.

 

Педагогикалы риториканы міндеттері:

- Ксіби малімні сйленіс имиджін алыптастыру;

- Педагогті шешен сйлеу зіреттілігі мен біліктілігін алыптастыру;

- Педагогке арым-атынас жасауды риторикалы ілімін йрету;

- Кез келген маманды педагогіне дріс беру, йретуді риторикалы амалдары мен йренушіні тсінгенін тексеру дерісіні логикалы жолдарын таныту;

- Педагогті тілдік тласын алыптастыру;

- Студент шін идеал болатын наыз педагог тласын алыптастыру.

Педагогті риторикалы ызметі -кез келген педагогикалы арым-атынас жадаятында р трлі жанрдаы (леция, тезис, сра – жауап, колллоквиум, ситуациялы сра т.б.) ксіби мтінді ру жне талдау жасау ызметі.

Педагогикалы атысым – ксіпке атысты трлі сйленіс жадаяттарыны топтамасы. Сйленіске атысушыларды рамына басты рлді стаз атарады, ал алан атысушылар тиімді сйленіс тсіліні жзеге асырылуымен білім мен трбие алады.

 

Педагогті риториканы обьектісі –кез келген ксіби мамндыты йретуші –педагогты шешендік (сйлеу, имидж, тла) мдениетін алыптастыру.

Педагогті риторика пні –элитарлы тілдік тла ретінде танылатын педагогті риторикалы мегерту модельдеріні талаптары мен тсілдеріні, трлі амалдарыны жинаталан жйесі.

Шешен педагогті сйленісіне ойылатын талаптар:

1. Ой жеткізуде идеяны аргументі немі болуы тиіс;

2. Вербалды олданыстармен атар бейвербалды кмекші олданыс болуы міндетті;

3. Этос, пафос, логос риторикалы категорияларына сйену ажет.