Жер ыртысыны минералдары

Аза иннавациялы гуманитарлы-за университеті

СЖ

Реферат

Жер бедері. Тау жыныстары мен минералдар

Орындаан: Мхаметшріпова А..

Г-313

Тексерген: Букабаева Ж.Т.

СЕМЕЙ 2016

Жоспар:

1. Жер бедері

2. Жер ыртысыны минералдары

3. Негізгі тау жыныстарын раушы минералдар

4. Тау жыныстарыны пайда болуы

5. Тау жыныстарын анытау

ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ МЕН МИНЕРАЛДАР

Жер бедері , рельеф (фр. relіef, лат. relero — ктеремін деген сзінен шыан) — жер бетіндегі рлытарды, мхиттар мен теіздер тбіні тілімденген пішіндеріні жиынтыы.

Жер бедері тау, жазы, ойпат, таулы стірт, тбе, ыра, аар, жыра, т.б. болып келеді. Жер бедері эндогендік (ішкі) жне экзогендік (сырты) кштерді за уаыт бойы сер етуі нтижесінде пайда болады. рбір айматы бедері оны геологиялы рылысына, ішкі жне сырты процестерді біреуіні басым болуына байланысты. Жер бетіні бдырлылыы р трлі болуы ммкін, сондытан млшеріне (масштабына) арай Жер бедерін планеталы пішінді (рлытар, мхит табаны) мегапішінді (тау жйелері, ауматы жазы жерлер, мхит ойпаттары), макропішінді (жоталар, тауаралы аарлар), мезопішіндер (тбелер, аарлар, сай-жыралар), микропішіндер (шанатар, дала бидайытары) жне нанопішіндер (тбіршіктер, тбешіктер) деп бледі. Осы заманы Жер бедері шамамен бдан 150 млн. жыл брын алыптасан. азіргі кезде бкіл рлытарды 55%-і таулы жне 45%-і жазы лкелер. Жер бедерін геоморфология ылымы зерттейді.

Жер ыртысыны минералдары

Жер ыртысыны жоары абаты ртрлі тау жыныстарынан ралан болып, ол з ретінде минералдардан трады.

Минералдар бл табии зат, олар химиялы рамы, жне физикалы асиеттері бойынша бір трлі болып жер ыртысындаы физикалы-химиялы процестерді нтижесінде пайда болан. азіргі кнде 3000-астам минералдар белгілі. Осыларды ішінде рылыса керекті тау жыныстарын райтын минералдар небрі 250-300. Осы тау жыныстарын райтын минералдарды ішінде басты (ккейтасты) жне екінші дрежелі минералдар болады. рбір тау жыныстарын райтын топты зіне тиісті минералы бар.

Минералдарды кшілігі кристалды заттардан трады. Олар тзу кпбрышты болып келеді.

Минералдар химиялы рамы бойынша классификацияланады. (жіктелінеді). Осыларды ішінде кп тараланы С.Д.Четвериковты классификациясы. Бл классификация бойынша минералдар 10топа блінеді. Олар тмендегілер:

1. Силикаттар 6.Сульфаттар

2.Карбонаттар 7.Галоидтар

3.Тотытар 8.Фосфаттар

4.Су тотытар 9.Вольфраматтар

5. Сульфидтер 10.зінше пайда болан элементтер

Осы минералдарды ішінде е кбі – силикаттар. Олар барлы минералдарды 2/3 блігін райды, яни жер ыртысыны 85% райды.

Минералдарды бір – бірінен ажырату оларды физикалы асиеттері бойынша аныталады. Негізгі физикалы асиеттер блар: тсі, аттылыы, біріктірілгендік(жапсырылып біріктірілген, жалтыраты сынуы жне басалар).

Тс(ре). Минералдарды тсі оларды химиялы рамына байланысты болады, біра, кейбір кезде оларды тсі минералдарды ішіндегі оспаабайланысты згеріп трады.

Минералдар тсі бойынша тмендегі 2 негізгі топа блінеді:

1.Ашыл минералдар, блара тссіз (ресіз), ашыл тстілер, а, боз, сары, ызылт тсті минералдар. Мысалы – кварц, гипс, кальциттер.

2.Кгірт минералдар, блара аз млдірлі – ара, ара - жасыл, ара – бозылт, сары – ба минералдар. Мысалы: роговая обманка(мйізді алдаушы).

аттылы. аттылы бл бір минералды екінші минералды сызу абілеті арылы аныталады.Минералдарды аттылыы алдын-ала белгілі минералды аттылыымен салыстыру арылы аныталады. аттылыты анытаанда Маос шкаласынан пайдаланылады (кесте 2.1).

Кесте 1 - Маос шкаласы

аттылы балы.	Минерал-дарды аты.	Дала кестесі (шкаласы)
	Тальк Гипс Кальций Флюорит Апатит Дала шпаты Кварц Топаз Корунд Алмаз	Жмса алам сызат алдырады, тырнапен сызылады. Тырнапен сызылады. (Латунь) Жезден жасалан монета сызат алдырады. Пышапен сызылады. алам шыаратын пыша минерала сызат алдырады. йнек сызат алдырмайды. Пыша лсіз сызат алдырады. йнек сызат алдырады. Пышапен сызылмайды. йнекті кесуі ммкін. Кварц сызат алдырмайды. Кварц сызат алдырады.

Минералдарды аттылыы оларды беріктік дрежесін, мжілуіне абілеттілігін крсетеді.

Біріктірілген беріктік. Бл кристалды минералдарды соыны салдарынан белгілі баыт бойынша тек жатытытара блінуі. Олар тмендегілерге блінеді:

1. Тым млтіксіз – мнда минералдар жа кйтабатара оай ажыралады. Мысалы: смода.

2. Млтіксіз – мнда минералдар ажыраланда олар сынады. Мысалы: ас тзы, ортоклаз, к шпаты.

3. Млтікті – мнда блінген минералдарда кейбір жерлерінде тегіс жатытытарды круге болады. Мысалы: апатит.

4. Біріктірілгендік беріктік жо. Мнда соыны нтижесінен минералдар майдаланып кетеді. Мысалы: кварц.

Жалтыра. Жалтыраты бл минералдарды жарыты тскен салдарынан оны бетіндегі шаылысуы. Жалтыра тмендегі трлерге блінеді: шыны трізді (кварц, дала шпаты), майлы (тальк), металл тсті (пирит), шайы трізді (гипс, селенит), інжу трізді (слюда, талькті трлері), ашыл тсті (каолинит) жне басалар.

Сыну. Мнда ртрлі минералда здеріні блінуі ажыралуы бойынша ртрлі сынады. Сынуы бойынша минералдар тмендегілерге блінеді: біріктірілуі (беріктілігі) бойынша (кальций) ретсіз тртіпсіз сыну; (кварцит), жер топыраты сыну жне басалар.