Зерттеу рылымыны лгілері

Зерттеу рылымыны турлері

Социологиялы зерттеу — методологиялы, методикалы жне йымдастырмалы – техникалы процедураларды логикалы жаластырмалы жйесі, бір-бірімен орта масатпен байланысты: зерттеу былысы немесе рдісі жнінде млімет алу жне оны леуметтік басару тжірибесінде олдану.

Социологиялы зерттеу трт зара байланысан кезенен трады:

— зерттеуге дайынды;

— бастапы апаратты жинатау;

— жиналан апаратты деу жне ЭВМда деуге дайындау;

— делген апаратты талдау. Зерттеу нтижелері бойынша, есеп дайындау, орытындыларды жне кепілдемені тжырымдау.

Барлау зерттеу – социологиялы зертеулерді е арапайым трі. Ол шаын зерттеу жиынтыын амтиды жне арапайым бадарлама мен клемі ысылан инструментарийге негізделеді. Барлау зерттеу тере жне клемді зерттеуді алдын ала сатысы ретінде олданылуы ммкін (егер иынды аз немесе млде зерттелмеген жадайда). Бастапы апарат жинауды е арапайым дісі олданылады (дейі дебиетті анализі, эксперттерді срау).

Суреттеу зерттеу. Масаты мен міндеті бойынша, ол зерттеу былысы жне оны рылымды кезедері жнінде біршама ттас тсінік беретін эмпирикалы малматтарды алуды кздейді. Толы делген бадарлама бойынша жргізіледі. Суреттеу зерттеу трі талдау объектісі — лкен адамдар ауымдастыы (ала, аудан, облыс, аума халы) болан кезде олданылады.

Аналитикалы зерттеу – зерттелетін былысты рылымды элементтерін бейнелеуді ана масат оймайды, сондай–а тжірибелік ндылыы жоары болып келетін негізіні себептерін айындауа баытталан, социологиялы зерттеуді тередетілген трі болып табылады. Аналитикалы зерттеу дайындыы біршама уаыт талап ететін, мият растырылан бадарлама мен инстументарийды талап етеді. Зерттеу объекті жнінде крініс алу шін, барлау жне бейнелеу зерттеу трлерін олданады.

олданылан дістер негізінде бл зерттеу жиынты сипата ие болады. (зерттеуді ртрлі дістері олданылады)

Социологиялы зерттеу трін тадаудан кейін, социологиялы зерттеу бадарламасын растыруа кшеді. Бл жатты ылыми негізделу дрежесінен жргізілген социологиялы зерттеуді сапалы дегейі айындалады.Социологиялы зерттеу бадарламасы – ылыми жат, дістемелік тсілдерді жан-жаты теоретикалы негізделуін жне барлы блімдері бір ттаса біріккен, леуметтік рдіс немесе былысты зерттеуде дістемелік амалдарды олданудан трады. Зерттеу бадарламасы екі блімнен трады – дістемелік жне дістік. дістемелік блім мселені негізделуі мен тжырымдауын, зерттеу масаты мен міндетін суреттеу, зерттеуді обьекті мен пнін анытау, негізгі ымдарды логикалы талдауын жасау, жмыс гипотезаларын тжырымдаудан трады. Бадарламаны дістік бліміне зерттеу жиынтыын анытау (срыптау), бастапы апарат жинауда олданылан дістерге сипаттама беру, апарат жинаудаы инструментарияларды логикалы рылымы, логикалы кестелер жне оны ЭВМ-да деу элементтері кіреді.

Зерттеу рылымыны лгілері

Зерттеуді санды-сапалы талдау дегейіне, шешілетін мселелерді ауымына жне иындыына арай олданбалы социологиялы зерттеулерді негізгі ш топа бліп арастыроады.:

- прогнозды социологиялы зерттеулер;

- сипаттамалы социологиялы зерттеулер;

- талдамалы социологиялы зерттеулер.

Социологиялы зерттеулер теориялы сипаттаы методолгиялы тжырымдамаларды жне натылы леуметтік былыстарды немесе, процестерді зерттеуге арналан дістерді амтитын бадарламалар жасаудан бастау алады. Социологиялы зерттеулер леуметтік процестер мен былыстарды тануды тек бір ралы болып табылады, сондытан да оны нтижесін асыра дріптеуге болмайды. Біра ол баса тсілдерді жанында бізді оамды тану ммкіндіктерімізді арттыра тсетін, объективті малмат алуды маызды ралы. олданбалы социологиялы зерттеулер леуметтік теорияларды тжірибелік негізін райтын деректерді немесе тапсырыс берушілерді натылы практикалы ажетін анааттандыра отырып, дербес, натылы-олданбалы ыма ие болатын млімет жйелерін алуа баытталан.

олданбалы социологиялы зерттеулер негізінен тмендегідей кезедерге блінеді: 1) дайынды кезеі; 2) жоры кезеі; 3) малматтарды деуге дайындау жне деу кезеі; 4) малматтарды талдау жне социологиялы зерттеуді орытынды жаттарын дайындау кезеі.

1.олданбалы социологиялы зерттеуді дайынды кезеінде ртрлі жмыстар, ылыми жне практикалы амалдар атарылады. Дайындыты сапалылыы болашата жиналатын малматтарды сапалылыын амтамасыз етеді.

2.Жоры кезеі (немесе алашы мліметтерді жинау кезеі) малматтарды "аланан” (жеке адамдардан, аудиториялардан, сыныптардан, йден, мекемеден, т.б) жинаумен байланысты.

3.Малматтарды деуге дайындау жне деу кезінде жиналан малматтарды барлыы іріктеу лшемдерінен ауытуын тексеру трысынан зерттеледі.

4.Малматтарды талдау жне социологиялы зерттеуді орытынды жаттарын дайындау кезеі-орытынды кезе. Талдауды методологиялы негізі – дайынды кезеінде жасалан зерттеу бадарламасы болып табылады.