Леуметтік педагогиканы діснамасыны ылыми-теориялы рылымын сипаттаыз.
леуметтік педагогика дістемесіні ішкі рылымы оны мазмнын крсетеді жне мыналарды амтиды:
- ылыми-зерттеу ызметі теориясы («ішінде сыртында» танымды дісі). леуметтік-педагогикалы практиканы таным туралы білімі (леуметтік педагогика діснамасы) леуметтік педагогты ылыми-зерттеу ызметін жне ылыми танымды дерісті аидалары мен мазмнын, йымдастырылуын, логикалы рылымын жне дерістерін зерттеу мен алыптастыруды кздейді. Ол ылыми зерттеуге сипаттама: проблема, таырып, зектілік, зерттеу объектісі, оны нысанасы, масаты, міндеті, жорамал, яни ылым жне практика шін маызды дістемелік тізбе трінде баяндалуы ммкін;
- пндік ылымтану теориясы («зіне» танымды дісі). «леуметтік-педагогикалы ылымтану» деп аталатын леуметтік педагогика дістемесіні зерттеумен айналысатын блігі - леуметтік-педагогикалы ылым туралы білім. леуметтік-педагогикалы ылымтану ылыми ызмет дерістеріні тиімділігін ктеру масатындаы ттас жйе ретінде ылымны олданылу тжірибесін кешенді трде зерттеу жне теориялы орыту болып табылады.1 Ол ылыми пн ретінде леуметтік педагогиканы логикалы рылымына, оны дамуы мен негізгі функцияларын дамытуа жне іске асыруа тередетілген талдау жасау шін ажет:
- леуметтік педагогикалы ызметті ылыми-айта ру теориясы (леуметтік-педагогикалы ызмет дістері). леуметтік-педагогикалы практиканы айта ру туралы білім, оан ылыми білімдерді ендіру, практикалы ызметтегі инноватиканы, озы тжірибені пайдалану жолымен зінше йарылан теория.
Леуметтік-педагогикалы білімді діснамалы талдауды дниетанымды дегейінде олданылытын жалпы ылымилы тырларды талдаыз.
леуметтік педагогиканы дниетанымды негіздері. леуметтік педагогикалы білімні дниетанымды дегейіні методологиялы анализы білімні дниетанымды жйесін жзеге асырады: леуметтік педагогиканы зеріттеу объектісіне байланысты баса ылымдар жйесі “адамдарды маызды мірлік позициялары, сенімдерін, таным принципі жне іс-рекеттерін, баалауларын арастырады. Баса ылымдар білімі леуметтік педагогикаа жалпы ылымды тры болады. Зеріттеулер крсеткеніндей гнесологиялы ыайды жалпы дегейінен дниетанымды дегейді айырмашылыы жалпы ылымды жне жеке ылымды трылар жзеге асады. Жалпыылымды тыра мдениеттанулы, жйелі кешендік, оптимизационды, кибернетикалы, апаратты, математико-статистикалы жне т.б. жатады. Жеке ылымды ыайларды тадауы леуметтік педагогиканы баса ылымдармен жне ылыми дисциплиналармен зара арым атынасына негізделеді.Мдениеттанулы тыр педагогикада леуметтік-мдени ндылытара атысты білімні рылымдарын бліп арастырады.Мдениеттану, білім философиясында, ылымтану саласындаы жмыстар анализдері келесідей ндылытарды ашуа ммкіндік береді:а) ксіпкерді мдени ндылытары.б) жалпы-мдени процестерді ндылытары жне леуметтік-мдени трбие, білім беру, тланы ртрлі этапта жне ртрлі мірлік жадайда зін зі оытуы жне зін зі трбиелеуі жне мдени ажеттіліктерді анааттандыруы. Осы ндылытар педагогиканы балалар мен жастарды луметтік трбиелеуге баыттайды. Осыан орай леуметтік трбиелеу леуметтік педагогиканы бір блігі болып аланады. в) Социуымдаы мдени арым-атынас, мінез-лы, зара арым-атынас ндылытары, жнеде трмысты мдени ндылытар, леуметтік-орта ндылытары, ылыми жне ксіби іс-рекет ндылытары, ксіби мдениет ндылытары. г) Саяси, ыты, экономикалы, экологиялы, физикалы, кркем нерлі эстетикалы, тланы психологиялы жне педагогикалы мдениеті ндылытары. д) тланы ксіби мдени ндылытары.Білім беру іс-рекетінде кез-келген леуметтік-педагогикалы объектке мдениеттанулы ыайды олданылуы адам міріні дамуында маызды орын алады. Жйелік тыр кез-келген объектіні таныуа жне білім беруде жалпыылымды жзеге асырушы ыай жне объектілерді жйе ретінде зеріттейді. Бл тыр олданыуда леуметтік-педагогикалы жйеге біркелкілік, байланыс, рылым жне йым, дегей жне оны иерархиясы, басару, масат, зін-зі йымдастыру, жйелену жне даму жатады. Анализді ртрлі дегейінде жне ртрлі жмыстарды шешуде бір объект жйелі немесе жйелі емес болып арастырылады. Натыра айтанда методологиялы анализде леуметтік-педагогикалы объект басында зеріттеушіні екі трлі дниетанымды ылыми позициясы болуы ммкін: олады арастыру зіндік ниетке байланысты объектіні толы жйе ретінде арастырып ондаы элементтерді бліп алу немесе объектіні жйелік сапалы характиристикасын мойындау. Позицияны тадау барысында леуметтік педагог объектіге білім беруді жне танымны трлі стратегияларын жзеге асырады: луметтік-педагогикалы жйені суреттеу (объектіні жадайын немесе ситуациясын), леуметтік-педагогикалы жйені сапалы характиристикасын жасау: біркелкілік, рылымдылы, жйе мен оршаан ортаны бір-біріне туелділігі, иерархиялы. ылыми дебиетте жйелік ыайды детаьді трде жоспарлау шін екі жадайды крсетсе жеткілікті. 1.Жйелік ыайды жзеге асырудаы бірінші адам леуметтік педагогты жадайды тадауы. Бл жерде ескерілу керек болан нарсе ол жйелік-пн мен жйелік-процесс арасында лкен айырмашылы бар.2. леуметтік педагогикада жйелік ыайда райсысында зіндік міндеттерді шешетін зіндік баыттары бар (жйелі-генетикалы, тарихи-жйелі, рылымды-жйелі, мазмндв-желі, апаратты жйелі, функционалды жйелі ыайлар).Кешенді тыр леуметтік-педагогикалы объектілерді тануда жне оытуда ылыми білімдер кешенді ыайда олданады. Кешенді тыр леуметтік-педагогикалы объектілерді, процестерді, іс-рекеттерді ртрлі халытар элементтерін біріктіре басаруды сынады. ылыми дебиетте комплексті тыр жеткілікті трде дегендікті есепке ала отыра, бл жерде объектіні йымдастыру жне тсінуді жйелік жне кешенді тырларыны жне оларды діснамалы салдарыны диалектикасын ана анытау.Біріншіден, леуметтік педагогикадаы жйелік жне комплексті трылыр бір-бірімен тыыз байланыста. Егерде леуметтік-педагогиканы объектісі жйе ретінде арастырылмаса, онда оны кешенді трде рылуы иын.Егер жйелік тры леуметтік-педагогикалы объектіні талдауды наты дегейінде тануа, йренуге, зеріттеуге ммкіндік берсе, кешенді тры сол дегейде руа ммкіндік береді. Кешенді тыр бір-бірімен тыыз байланысан компоненттерді органикалы бірлік ретінде, трбиелеу жйесін толытай функциялайды деп айтады В.К. Казарян. Екіншіден, Егер леуметтік педагогикада жйелік тыр олара жалпы негізден (бір-бірін толытыратын) блінген элементтерді жиынтыын анытауа ммкіндік берсе, онда кешенді трыр наты леуметтік-педагогикалы объектіні ртрлі халытар элементіне арым-атынасын анытауа ммкіндік береді.Кешенді тырды методологиялы салдарыны олданылуы леуметтік педагогикада ртрлі жне ыса. леуметтік педагогикадаы зерттеу бадарламалары да кешенді характерлі, ал тжірибелік леуметтік педагогикалы іс-рекет адамны жне леуметтік ортаны іс-рекетін, социуымны бір-біріне серін жне байланысын ажет етеді. леуметтік педагогикалы тжірибеде социумны бастапыда кешенді трде растырылан институт моделдері эффективті болып табылады. леуметтік-педагогикадаы кешенді трыны олданылуы кешендерді ш трлі сапалы жадайын негіздейді: леуметтік-педагогика тжірибелік леуметтік іс-рекетті саласы ретінде, леуметтік педагогика ылыми пн ретінде, леуметтік педагогика білім беру кешені ретінде. Осымен леуметтік педагогикада кешенді тырды олданылуы толы болмайды. Нсаулар негізгі сапасыны базалы мысалы ретінде крсетілген.Оптимизационды тырблда жеткілікті трде таралан жне теориялы оптимизацияларды негізгі дамушы жадайымен байланысан жалпыылымды тры. Бны олдану ылыми леуметтік-педагогикалы білімні нса ретінде элементін белгілеуді олдануа ммкіндік береді, янитланы жне социумны дамуын сйкес келетін наты жадай мен тапсырма.леуметтік педагогикадаы оптимизационды трыны технологиясы келесі процедуралы элементтерді з ішіне алады: леуметтік педагогикалы іс-рекетті жалпы масаттарыны аныталуы;тапсырманы шынайы леуметтік жадайлар жне ммкіндіктер негізінде натылау, леуметтік педагогиканы объектісін жне оны пнін йрену;леуметтік-педагогиканы объектілеріні дістерін зеріттеу жне ру кшті жне лсіз жатарын тадау негізінде есепке алу леуметтік-педагогиканы объектілеріні жадайын есепке алу. Объектіні тануда жне руды олдануда, баса жалпыылымды дістемелік трылар арасында кибернетикалы, апаратты, математика-статистикалы жне т.б. кеінен олданылады. рбір тры тжірибелік іс-рекетте жне ылыми зеріттеуде шектеулі тапсырмаларды шешуге ммкіндік береді. Осыан орай, мдениеттанулы, жйелік, кешенді, оптимазационды, кибернетикалы, апаратты, математика-статистикалы жне баса ыайлар жиынтыы танымды жне білімдік іс-рекеттерде крінеді жне леуметтік педагогиканы жалпыылымды негізін жне дниетанымды негізді бірінші блімін райды.Жеке ылымды дисциплиналар трылары леуметтік-педагогика объектісіні біліммен байланысын жне оларды баса ылымдара дістемелік серін анытайды. Ал леуметтік педагогиканы мазмнды анализдік негізінде ртрлі обылыстаы ылыми білімдермен байланысы бар. р, леуметтану философияа толы, ал р философия леуметтану материалдары амтиды. П.Сорокин. оамды леуметтiк йымдасан материя ретiнде леуметтiк философия зерттейдi. леуметтiк философия жалпы философиялы бiлiм жйесiнi бiр блiгi болып табылады. Оны объектiсi- леуметтiк лем бкiл оны кп трлiгiмен бiрлiгiнде. Бiра оамды таным объектiсi ретiнде тек философия ана емес басада ылымдар зерттейдi. Олар оамны жеке саласы арастырады, «блiп» аландай. Мысалы: юриспруденция- адамдарды оамда алыптасан задара деген атынастары, жалпы ыты былыстарды зерттейдi, педагогика- педагогикалы былыстарды, бкiл бiлiм беру жне трбиелеу салалары амтиды, тарих- наты белгiлi бiр кеiстiк пен уаыта атысты оиаларды сипаттап, тсiндiредi. Ал, леуметтiк философияны арастыраты мселелер келесi:леуметтiн жалпы даму задары жалпы лем алыптасу жйесiнi блiгi ретiнде оамды болмыс жне адамдарды рухани дниесiнi ерекшелiктерiн, жымды сананы леуметтiк былыстара адамдарды ндылы атынастары, оларды адамдарды ажеттiлiктерi мен масаттарына сйкестiгiн.Сонымен, леуметтiк философия леуметтiк лемге деген зiндiк кзарасын алыптастырады, ал мны баса жеке ылымдар жасамайды, йткенi олар кпырлы леуметтiк рылымны тек жеке зiндiлерiн зерттейдi. Бiра, бда адамны негiзгi мселелерiн тек леуметтiк философия шешедi деген пiкiр алыптаспау керек, йткенi жеке ылымдарды теориялары, оларды тсiлдерi жне олар арылы алынан эмпирикалы деректерсiз леуметтiк философия з маынасынан айырылады. леуметтік педагогика жне философия – ылыми білімдер жйесінде бір-бірімен байланысан екі бліктен трады: 1. Теоретика – методологиялы (Методологиялы танымны негізі, задар, ылыми апарат) 2. олданбалы (жалпы теориялы жадайды практикалы абылдау).Сондытан Философиялы аым концепциялар, теориялар, таным методологиясы леуметтік педагогиканы теориялы негізін райды. Адам туралы гуманистік идеяны е лкен баалауы ретінде лемдік жне орыс жне лемдік философияда ке етек алан. луметтік философияны апараты универсалды категориялардан, мдениет жне адамны ойлау абілеттілігіні формасы, социум, бостанды, гуманизм, конфликт, леуметтік уаыт жне кеістік, оамды рекет, ситуация, мір, лім, субъект, объект, мір бейнесі, лем бейнесі, жан, леуметтік экологиядан трады. лем ымыны кпырлы процесіні негізі жне мазмны тек ана табиат туралы ылымдар жйесі, оам жне адам ана арастырылмайды, сонымен атар барлы мдени даму формасыны жиынтыы ретінде арастырылады. Бл жадайлар тбегейлі трде леуметтік философияны лемдік даму базасын барлы методологиялы ылымдар жйесіндегі адам оам жне оам санасыны формасы даму факторы ретінде, леуметтік идеялар туралы крініс, шыншылды, адам мірін жне леуметтік прогресті мнін згертеді.Философия оам санасыны формасы ретінде, индивидуалды жне оамды танымны лемдік базасы ретінде леуметтік педагогикаа серін тигізеді. Оны сері тек ана жалпы логикаа жне оамды мірді даму принципіне , адам трмысына жне социума сер етіп ана оймай, сонымен атар леуметтік идеяларды баасы жне мазмнын адам міріні характерлі жне тенденциялы баытын ауысуын жне оларды ділдікке жне ділетсіздікке крінісін анытауа ммкіндік береді. леуметтік педагогиканы жекеылымды негізіне мысал ретінде леуметтік, педагогикалы, психологиялы жне басада трылар жатады.