Леуметтік педагогиканы дамуыны негізгі парадигмалары. Антропологияны леуметтік педагогикадаы орнын анытаыз.
Парадигма ымыны мазмнын р трлі ылымдар трысынан арастырып крелік.Парадигма ымыны ылыма ошыл баыт станушы Бергман енгізген,ал оны ары арай тере зерттеген американды физик,филосо Т.Кун болды.Т.Кунны зерттеуіне сйенсек,"парадигма-арастырылып отыран кезені наты ылыми зерттеулерін (білімін)анытайтын алышарттарды (аидаларды)жиынтыы" деп атап крсетті.Парадигма - ымыны негізгі лшем бірлігі.Парадигма деп барлы алы жртшылы тгелдей дерлік мойындаан ылымны алы жетістіктерін айтуа боладыТ.Кунны парадигмалы ылыми тжырымын талдай отырып,азастанды алым У.Ж.Алиев оны тжырымдамасын негізгі аидаларын сипаттай отырып,ылым з дамуындаы р трлі кезедерді басынан ткізетіндігін атап крсетті:аномельді,кризисті,алыпты.Т.Кун бойынша ылыми білімні су задылыы мынандай;алыпты ылым()ылымдаы аномалия (А)жаа парадигма (ЖП,яни балама теорияларды бсекелестігі жне ескі парадигманы жаа парадигмаменалмасуы)ылыми революция (Р)айтадан алыптаы ылым () жне арі арай дамуды келесі сатысы.Т.Кунны тжырымдамасына сйене отырып,философ Г.И.Рузавин парадигманы ылыми оамда абылданан андай да бір ылым саласыны белгілі кезедегі дамуын амтамасыз ететін негізгі аланан теория ретінде арастырадыЛогикада парадигмаылым амуыны белгілі кезеінде ылыми зерттеулерде олданылатын ылыми оамда абылданан лгі,нобай,стандарт эталоны жне ылыми таным рдісінде ылым негіздерін жйелеуде,баалауда олданылатын теориялы жне діснамалы аидалар жиынтыы ретінде кссетіледі.Психология ылымында парадигма белгілі бір тарихи кезкедегі осы саладаы ылымдарды зерттеу практикасын йымдастыруа болатын лгілерден тратын негізгі ылыми жетістіктерді жйесіалымдарды берген енытамасы бойынша,ылыми парадигма - бл тек ана теория емес, ылымдаы іс-рекеттер тсілі,зерттеу міндеттерін шешуді лгісі,нобайы.Парадигма ылымда екі жаты рл атарады;бір жаынан ылыми проблемаларды шеушді жеілдетеді,ал екінші жаынан жаа идеяларды абылдауа тосауыл болад,себебі белгісіз,дістрлі емес баыттаы ылыми ізденіске шектеу жасалынады,яни жааны мірге келуіне кедергі жасайды.Педагогика ылымында парадигма ымы згеше сипатталады.Мселен азіргі кезеде "білімді адам"парадигмасынан "мірлік іс-рекетке дайындалан адам"парадигмасына кшу орын алып отыр,жаа парадигманы артышылыы - адам еркін ойлана алады,з ойын шыармашылыа штастыра алады,з бетінше дами алады,интеллектуалды,физикалы жне адамгершілік трыда зін алыптастыра аладыКптеген алымдарды анытамасы бойынша,пеагогикалы парадигма-бл білім беру масаттарын шешудегі белгілі стандарт,алыптасан кзарас.Дстрлі пелагогикада парадигма ретінде кіретіндер ;оушы-педагогикалы арым-атынас обьектісі,ал оытушы басару органдарыны директивті нсауларын орындаушы;педагогикалы арым-атынас барысында тланы ішкі жан дниесі назардан тыс алып отырады жне т.с.с алым А.П.Валицкая білім беру парадигмасынадами жне мдени ндылытара ара сйейтін мектепті жаа нобайыны білімні интеллектуалды эталоныны орталыы болатын демократиялы инновациялы мектепті жне жеке тланы ркениет баытындаы білім беруді мемлекеттік жіне халыаралы стандарттарына сай дамуыны діснамалы негіздеріні эталоны деп арастырадыалымдарды зерттеулеріне сйенсек,білім беру парадигмасын анытайтын элементтер атарына жататындар:адамзатты белгілі тарихи кеге ажетті аныталатын білім мен біліктілікті жиынтыына деген кзарас;ркендеу баытындаы мдениет пен адамзатты даму дістерін ыну;апаратты кодтау жне тарату принцптері ;адамзатты мдени дамуын ыну;адамзатты леуметтік дамуындаы білімні орнын баалау;білім беру рдісінде білім мен мдениетті тасмалданушысы ретінде педагогті орны мен рлін тсіну;трбиелеу-оыту-білім беру рылымындаы баланы орны мен рлін анытау жне т.б.Білім беру парадигмасына тоталып крелік.Ш.А.Амонашвили білім беруді ізгілікті парадигмасын сынады.Ал алым Е.А.Ямбург парадигманы когнетивтік (интеллектуалды даму)жне тлалы (эмоционалды жне леуметтік даму)парадигмалары ретінде ажыратадыБл 2 парадигма да тланы жеке басыны ерекшеліктерін тануа баытталады да,педагогикалы феноменді тарихи кезе мен мдениетпен бірлікте арастырыла аладыалым Г.Б.Корнетов"Педагоикалы парадигма - теориялы жне практикалы іс-рекетті оларды рефлексия дрежесіне байланыссыз мазмнды бірлігін анытайтын траты сипаттамалар жиынтыы"деген маыналы анытаманы бере отырып,педагогикалы парадигманы тмендегі трлерін анытайды;авторитарлы,манипулятивтік,олдау педагогикасыГ.Б.Корнетовты авторлы технологиясы соы нтижені алуа баытталан базалы модельдер технологиясына жгінедіазіргі кезеде алымдар философиядаы негізгі аымдарды кзарасын салыстыра келе,білім беру парадигмасыны раушы негізгі элементтерді анытауа тырысады.Мселен,психологтар Ю.Н.Кулюткин.Г.С.Сухобская оытуды маынасын дстрлі жне ізгілік трысынан анытауды салыстырмалы сипаттамасын сынады.Дстрлі парадигма оушыны тгел жне бірден берілетін "дрыс" апаратты абылдауын амтамасыз етеді.
Антропологияны басты баытыны бірі — оам мен адамды салыстырмалы трыдан зерттеу. Осы трыдан алып араанда, "антропология" мдениет деген ымны маынасын анытауда ш жадайа назар аударады. Олар:
1. оам мен адамны мдени алыптасуы (аартушылы);
2. оамды жне адамзатты салт-дстрлерді, дет-рыптарды, алыптасан дадыларды, оамды мекемелерді жне т.б. жиынтыы (бірлігі);
3. Белгілі бір алыптасан мдени жйені баса мдени ндылытара арсылыы.
Мдениетке антропологиялы трыдан берілген бл анытаманы мдениеттану саласындаы кптеген сыншылар "жалпылама" деп есептеп, оны эмпирикалы сипатта екендігін баса крсетеді. Сонымен атар олар "леуметтік антропология" леуметтануды (социологияны) негізгі дістері мен лгілерін абылдап, осы ылыма млде бет брып кетті деп пайымдап, ал "мдени антропология" деп аталатын антропологияны басты саласы — психология мен тариха ден ойды деп тжырым жасайды. рине, трлі пндерге бадар жасау зіміз арастырып отыран антропология саласында ана емес, жалпы мдениетті трлі маынада тсіндіруге келіп соары сзсіз. Осы орайда ерекше атап тетін бір жйт, асырлар бойы даму жолынан ткен социология да дл баяыдай жаратылыстану ылымдарына сйенеді, леуметтік ылымды леуметтік философияа арсы ояды. Антропология педагогикалы – трбиелеуді философиялы базасы, ол арылы трбиені рылымын тек адамны ттас табиатыны рылымымен араатынасын тсінуге ммкіндік береді; тланы оамны жне танымны дамуыны табиаты жне мні туралы педагогикалы тсіндірілген білімі; «адамды оны табиатын барлы крінісінде трбиелеу неріне арнайы салып зерттеу» (К.Д.Ушинский). А.п. бойынша трбие адам болмысыны атрибуты ретінде тсініледі.