Леуметтік педагогикалы процесс жне оны жетілдіруді жолдарына талдау жасаыз.

Педагогикалы процесс - оушыларды мдени байлытарды мегеруге жне оларды ебекке жне оамды мiрге дайындаудаы бiрлескен iс-рекеттерi, бл стаздарды белсендi араласуымен жне басшылыымен жзеге асады.

Процесс -латынны "processus" деген сзiнен аударанда "жылжу" деген маынаны бiлдiредi. Ол:

- даму сатысы, кй згерiсiнi бiрiздiлiгiнен;

- андай да бiр нтижеге жету шiн йымдастырылан бiрiздi рекеттердi жиынтыынан трады.

Процесс ымыны мнi "педагог - оушы" жйесiндегi оытушыа бiрiздi йымдастырылан рекеттер жиынтыы негiзiнде соы нтиже андай болуа тиiс екендiгiн, ол шiн андай згерiстер жасау керектiгiн наты бiлудi талап етедi. Педагогикалы процестегi болаша мамандар даярлыын алыптастыру мселелерiн азастанда алым-педагог Г.Д.Хмельдi ылыми мектебi зерттеп келедi. Педагогикалы процестi мнiн айындау оны кптеген элементтерiн айындаумен байланысты.

Педагогикалы процестi элементтерiн алаш ендiрген А.Г.Калашников болды. Ол педагогикалы процесс рылымынан келiп шыады. Олар: масаты, мiндетi, мазмны, формасы, дiс-тсiлдерi жне ралы мен педагогикалы процестi материалды жаынан йымдастырылды. алым Данилов А.М. педагогикалы процестi элементтерi малiм мен оушыларды да амтиды деп сынды.

Адамны андай да болмасын iс-рекеттерiнi затты сапасы алайда бiлiмдер жйесiнде крiнедi. Сондытан педагогикалы процесс сипатыны бiрттасты обьектiлерi жасалмайынша педагогикалы iс-рекеттi сттi болуы ммкiн емес. Педагогикалы iс-рекетте ебек субьектiсi малiм болады. Малiмнi ебек ралдарыны зiндiк сипаттары - ол, оны бiлiмi, бiлiгi, тлалы асиеттерi болып табылады. Осыан байланысты бiлiм "сананы тiр ттасты обьектiсi" болып есептелуi керек. Малiмнi iс-рекетi, оны бiлiмi жне тжiрибесi ксiби шеберлiктi дегейiне тiкелей атысты екендiгi аны.

Педагогикалы процесс - жйе. оамды мiрге оушыларды атысу тжiрибесiн алыптастыру, педагогикалы процестi оудан тыс кеiстiгiнде iс-рекеттер трлерiн мегеру барлы оушыларды зара рекеттерiн жне стаздар тарапынан басшылы болуын ажет етедi. Сондытан да мектеп шiн макро жйе "мектеп стаздары - мектеп оушылар жымы" алыптасады. Педагогикалы процестi жйе ретiндегi бiратар белгiлерi мыналар болып табылады:

-педагогикалы процесс леуметтiк жйе ретiнде адамдарды зара рекеттерi есебiнен мiр средi;

-мектеп педагогикалы процесi кп дегейлi жне кпрылымды былыс, себебi, ол зiнен кейiнгi дегейдегi жйелердi жинайды;

-жйе тек iс-рекетпен, тсiлдерiне оытса, онда оушылар оларды мегере отырып педагогикалы процестi белсендi атысушылары болады; тек ана репродуктивке ана емес, айта ру, шыармашылы белсендiлiкке дайын болады;

-педагогикалы процесте малiмнi басару обьектiсi оушыларды iс-рекетi болады;

-iс-рекеттi барлы элементтерi (масат, мiндеттер, мазмны жне т.б.) лкендердi, ата-аналарды, стаздарды iс-рекетi негiзiнде баланы бiлiмдi мегеруiне баытталуы керек;

-педагогикалы процестегi малiмнi басару ралы iс-рекет субьектiлерi арасындаы атынастар болады. Олар арылы субьектiлердi зара рекетi мен дамуына тиiмдi жадайлары амтамасыз етiледi.

М.А.Данилов жне баса да кптеген алымдар оыту процесiнi тиiмдiлiгiн арттыратын задылытарды ескере отырып, педагогикалы процестi задылытары да болуа тиiс деген орытындыа келдi. Ю.К.Бабанский педагогикалы процестi жалпы жйе деп арастырды да тмендегiдей негiзгi задылытарды сынды:

- педагогикалы процестi оамны леуметтiк-экономикалы ажеттiлiгiмен байланыстылыы;

- педагогикалы процестi натылы бiр масата баыттылыы;

- педагогикалы процесс екi жаты сипата ие. Яни, стаздар мен оушыларды, трбиешiлер мен трбиеленушiлердi зара рекетiмен байланысты болады. Педагогикалы процестi екi жатылы ерекшелiгi мiндеттi трдегi екi жаты да iс-рекеттерi арылы сипатталады; Мны мынадай схема трiнде крсетуге болады:

- оушыларды белсендiлiгi малiмдердi iс-рекеттерiнi нтижесi болып табылады;

- оушыларды мият йымдастырылан зара iс-рекеттерi педагогикалы процестi тиiмдiлiгiн арттырады;

- педагогикалы процесс за мерзiмдi процесс.

- педагогикалы процестi ызметi оны мазмнына, сынып жымындаы рбiр оушыны жас жне дара ерекшелiктерiне сйкес йымдастыруа байланысты аныталады.

Малiмнi басшылы ролiн анытайтын задылыты, трбиеленушiлердi саналы белсендiлiгi мен жымды жне жеке шыармашылы iс-рекеттерiн стаз жасайды. Оушыны оу рекетiн малiм тек мектептегi педагогикалы процесте ана емес, сонымен атар отбасында да жаласын туып жатуын амтамасыз етуi тиiс. Сондытан мектептегi малiмдер мен ата-аналар, малiм мен оушылар, оушылар мен ата-аналар, оушылар мен оушылар арасында зара арым-атынас орнайды. Бл ттас педагогикал процес барысында жзеге асып отырады. Сонымен атар педагогикалы процестi масат-мiндеттерi р трлi дiс тсiлдердi олдану оу жмысын ртрлi формалар арылы йымдастыру барысында жзеге асады.

Жоарыдаы схеманы олдана отырып, жеке топтар блiктерiнi ерекшелiктерiн арастырайы. Е алдымен айтатын нрсе, ол леуметтiк тапсырыс малiмге байланысты емес, ол оамны мддесiне сай болатындыын крсетуiмiз керек. Педагогикалы процестi мазмнды осымша рамына сипаттама бере отырып, бл блiктер негiзiнен мектептегi оамды мдденi маынасын жасайды.

Баса блiктер - ралдар, формалар, дiстер мен тсiлдер, тапсырмалар - оушыларды iс - рекеттерiн йымдастырудаы малiмдердi ммкiншiлiгiн крсетедi, яни педагогикалы процестi озаушы тетiгi болады.

Малiм, оушы жне ата-ананы педагогикалы процестегi зара араатынасын мына схемадан круге болады:

леуметтену процесi. леуметтену адамны рбiр мiрлiк кезедерiне арай зiндiк ерекшелiкпен жзеге асырылады. Ол кезедер: балалы ша, жасты ша, ересектiк ша, артты ша. леуметтену процесiн жзеге асыруды маызды институты ретiнде отбасы мен бiлiм беру мекемелерi ерекше маызды рл атарады. Мектеп жне мектепке дейiнгi жастаы балалардаы леуметтенту рекетiнi мазмны мен трлерi бiрiздi згерiп отырады. лдеуметтену процесi сiресе жасспiрiмдiк жне жасты шата айын, те аранды тедi. Бл кезде оларды оам талаптарына бейiмделуiне кпшiлiк апаратты ралдар, достары, бейресми йымдардаы жмыстар, жастар арасындаы зiндiк мдениет, арым-атынас стильдерi сер етедi. Ересек жастаы леуметтену процесi бiршама иынды туызады. йткенi, бл кезде тла дане жне аыл-ойы жаынан алыптасып, зiндiк кзарасы мен мiрлiк станымдары траталан. аншалыты талпыныс жасаанымен брыны детке айналып алан рекеттер мен дадылар тла алыптасуын кешеуiлдетедi. леуметтену процесiн екi жаты сипатта арастыруа болады: леуметтiк бейiмделу жне леуметтiк интеграция. леуметтiк бейiмделу- тланы мiр сру ортасы болып табылатын леуметтендiру институтына, леуметтiк топтар мен мекемелерге, рольдiк ызметтерге, трмыс жадайларына бiртiндеп бейiмделуi. Ал, леуметтiк интеграция - бл, тланы саналы трде iшкi рухани мiрiн, мiрлiк ндылытары мен леуметтiк нормаларын байытып, жетiлдiруi.