Орталы фактора негізделген леуметтік педагогика аидалары
Орталы факторы педагогты леуметтік-педагогикалы ызметіні тымдылыын не кшейтеді, не лсіретеді. леуметтік педагогика орталы факторларды леуметтік педагогикалы ызмет дерісіне о серін пайдалануа мтылуды немесе оларды жаымсыз серін бейтараптандыруа немесе елеулі трде азайтуа баытталан рекеттерді сынады.
Орталы фактордан туындайтын нерлым маызды аидалар: мдениетке сйкестік, леуметтік шарттылы, орталы шарттылы, ортаны педагогикаландыру, мір мен трбие бірлігі, трбиелеу ортасыны ашытыы болып табылады.
Мдениетке сйкестік аидасы
аиданы бастауы. Ф.-А.Дистервег трбиені мдениетке сйкестік сипатыны ажеттілігін негіздеді. «Ол трбиелеуде адамны туан жері немесе алда тратын жері, орны мен уаыты, бір сзбен айтанда, сзді ке жне жалпы ауымды маынасында осы заманы бкіл мдениетті, сіресе, оушы шін отаны болып табылатын елді мдениет жадайын назара алу ажеттілігін»1 атап крсетті. р адам «зі жары дниеге келгенде зі тратын жне е болмаанда мдениетті белгілі бір сатысында трбиеленетін з ортасын, з халын табады. Біра ол оны руа, дамытуа тиіс, йткені, ол азірді зінде мір сруде жне ол азірді зінде бар боландытан, мір сруге ыты» 2. Сондытан, р адам - з уаытыны, халыны жне оны мдениетіні німі. Аталмыш халы мдениетіні жай-кйі «негіз, базис, деректі бір нрсе жне наты, одан кейінгі жай-кйі дамиды... Басаша айтанда, біз мдениетке сйкес болуымыз ажет. Бл мдениетке сйкес мінез азіргі талаптара жауап береді»
аиданы мні. Адам леуметтік болмыс ретінде мір сру шін жне мір сру ортасыны жне оан сйкес мдениетті натылы жадайында зін-зі таныту шін дамиды жне алыптасады. Адам - соларды німі. Мдениетпен бірге ол ортаны мір сру ортасына тн менталитет сіеді жне сол ортада іске асады.
аиданы негізгі талаптары:
- баланы е жас кезінен бастап лтты (халыты) мдениетпен ауыштыру;
- бкіл трбиелік ызметті халы даналыыны (тіліні, дстрі, деп-рпыны жне т.б.) ммкіндіктерін пайдалана отырып, халыты трбиесіні згешеліктерімен толтыру;
- леуметтік трбиені халы ндерін, аызда отырып, ана тілінен бастау. Баса халытарды мдениеті мен тілдері ана тілі мен мдениетіні аясында йретіледі;
- трбиеде ткен заманны мдени мраларын, айматы мдени, жетістіктері мен ммкіндіктерін, лем мдениетіні жетістіктерін белсенді трде пайдалану.
леуметтікке негізделген аида
аиданы бастауы. Платонны зі мемлекетті басару сипаты адамдарды арасындаы белгілі бір зара арым-атынасты орнауына ммкіндік туызады, ал бл, з кезегінде, адамны тиісті трпатын алыптастырады. И.Г.Песталоцци скеле рпаты алыптасуында орын алатын леуметтік ауытушылытар оамны кеселімен байланысты деген орытынды жасады. Мны жеу шін оамны зін бл кемістіктерден арылту керек.
аиданы мні. леуметтік фактор адама леуметтік-педагогикалы ыпалды макрофакторымен байланысты. Ол кп жаынан мемлекеттік рылысты, идеологияны, саясатты, дінні, мдениетті жне леуметтік институттарды згешелігімен аныталады. Осы жне баса жадайлар скеле рпаты з ыпалымен леуметтендіреді. Олар адамны суі кезеінде оамда алыптасан ндылытарды, нормалар мен ережелер, леуметтік мінез-лы пен мдениет тжірибесін сііруіне сондай-а, оны берілу механизміні олданылуына жадай жасайды.
леуметтік негіздеу аидасы леуметтік трбиені баса жаын да, яни жеке тла, топ (леуметтік, педагогикалы, медициналы, скери) андай орта шін рылатынын анытайды. рбір леуметтік мдени ортаны оны райтын адамдарды менталитеттерін анытайтын зіндік мраттары, ндылытары, дстрлері мен деп-рыптары, адамгершілік нормалары мен аидалары, ксіби ызмет тжірибесі болады.
леуметтік негіздеу аидасын мына жадайларда ескеру ерекше маызды:
- леуметтік – педагогикалы ызметті (кез-келген ызметті) йымдастыру белгілі бір аяда іске асырылады;
- мекемені ызметіне леуметтік-педагогикалы сараптама (рбір мекемеде трбие оны леуметтік- педагогикалы саясатына сйкес аныталады жне іске асырылады);
- технологияны леуметтік-педагогикалы сараптауда, оны мекемені талаптарына сйкестігі;
- маманны ызметіне оны тиісті мекемедегі лауазыма таайындалуы есебімен леуметтік-педагогикалы баа беруде;
- партияны, озалысты леуметтік-педагогикалы ызметін сараптауда.
скеле рпаты белгілі бір леуметтік-мдени ортаа баытты трде дайындауа практикалы трбиелеу ызметі орта мдениетіні ерекшелігін жне оны з трбиеленушілеріне беру перспективасын нерлым толы есепке алу шін сынылан. Ол трбие ызметіні тиісті оу мекемесінде алыптасан дстрлер мен тжірибеге негізделген.
56. леуметтік педагогты жаттарды жргізу мен рсімдеуде негізгі талаптарды крсетііз.------57. «леуметтік педагогты жмыс дістері» атты кесте растырыыз.
леуметтік педагогты проблемалы таырыбы:
«БАЛАЛАРДЫ ЛЕУМЕТТЕНУ МСЕЛЕЛЕРІНЕ ТОТАЛЫП, ОАН ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ КМЕК, ОЛДАУ КРСЕТУ, МІР СРУ ММКІНДІГІНЕ, ЛЕУМЕТТІК РЕАБИЛИТАЦИЯ МЕН БЕЙІМДЕЛУІНЕ, ЖМЫСА ОРНАЛАСУЫ МЕН ТРЫН Й КЕЗЕГІНЕ ОТЫРЫЗЫЛУЫН АМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖМЫСТАРЫН ТАЛДАП, ЖАНДАНДЫРУ»
«мір сапасын жасарту жне леуметтік ораубасты стратегиялы баыттарды бірі. Алдаы онжылдыты аса маызды міндеті – азастанны барлы азаматтарыны мір сапасы мен дегейін жасарту, леуметтік тратылы пен оралуды ныайту. Ел халы саныны 2020 жылы 10%-а суі шін мемлекет барлы ажетті жадайларды жасайтын болады. леуметтік ызметтер тек мтаж адамдара крсетіліп, заманы стандарттар мен азастандаы мір дегейіне сйкес болуы керек».
Н..Назарбаев.
леуметтік педагогті ызметі
леуметтік трбие – бл адам- адам атынастары желісінде жргізілетін трбие, яни тікелей адамаралы байланыстар жне осы масата арнайы йымдастырылан оамды мекемелер ( айырымдылы орлары, йымдар, бірлестіктер т. б) тарапынан болатын істер. оамды трбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оны пні- тла. алыптастырушы ыпал жасайтын оршаан орта задылытары. Длірек айтанда, отбасы, ресми йымдар, баралы апарат ралдары. леуметтік жмыстар – адам мен адамны инабаттылы атынастары ажеттігінен туындаан леуметтік іс-рекет былысы. азіргі кнде леуметтік тжірибе жмыстары келесі салалара блінген ортасы,балалара жрдем, денсаулы жне салауатты мір салты, білім ктеру, трбие тзету мселелері.леуметтік жмысты маманды ретінде алыптасуы жне негізгі міндеті – бала мен жасспірімдерге зырлы кмек крсету, леуметтік мдени ортаны ізгілендіру, тланы леуметтік алыптасуына ыпал ету болып табылады.Бгінгі мектеп психологтары мен леуметтік педагогтарды алдында лкен де, крделі міндеттер тр.
леуметтік педагог мектепте тмендегідей негізгі баыттарда жмыс жасауы ажет:
1.Диагностикалы ызметі
2.з ызметі шеберінде кмекті ажет ететін балаларды леуметтік орау.
3.Кмелетке толмаандарды, ата-аналарды ыты трбиесін йымдастыру.
4.ерекше назардаы оушылармен жмыс.
5.Сынып жетекшілеі, медициналы ызметкерлер, ата-аналар комитетімен т.б. зара арым-атынасты йлестіру.
з ызметінде леуметтік педагог Р Конституциясын, бала ыы туралы Конвенцияны,Р 2002 ж 8 тамыздаы «Бала ыын орау туралы» Заын, Р 2011 ж 26 желтосандаы «Неке (ерлі-зайыптылы) жне отбасы туралы» Кодексін жне Р баса да нормативтік актілерін басшылыа алуы ажет.
з ызметін атару барысыныда тмендегіше дерек кздерін негізге ала отырып негізгі баытта жмыс атарады:
• білім беру мекемелеріні леуметтік педагогтарыны жаттары мен дістемелік дебиеттеріні тізімі;
• леуметтік педагогты лауазымды міндеттері;
• леуметтік педагогты жылды жне айлы жоспарлары
• 0-18 жаса дейінгі балалар тізімі.
• мектепішілік баылауда тратын балалар тізімі
• ораушылы органдарыны баылауында тратын кп балалы бір ата-анасымен аз амтамасыз етілген отбасы балалары
• олайсыз отбасы балалары мгедек балалар тізімі.
• патрионатты отбасы трбиесіндегі балаларды жеке карточкалары.
• ата-аналар шін жадынама,
• дістемелік нсаулар
• баланы леуметтік мселелерін шешу жне малім мен оушы арасындаы кикілжіді реттеуге арналан дістемелік нсаулар
• облыс пен аудан бойынша оушылар мен ата-аналара арналан, оларды зекті мселелерін шешу жолдарына кмектесетін анытамалы апарат
• кіріс жне шыыс жаттары
• атарылан жмыстарды есебі
1.леуметтік педагогты негізгі міндеттері мен ызмет мазмны:
1.леуметтік педагог з ызметін ш баытта жргізеді
Балалар мен отбасыны мшелеріне жргізілетін психодиагностикалы, психокоррекциялы ызмет дістерін негіздеп сараптайды жне дейді.
Социумдаы леуметтік жадайды зерттеп жне оан болжам жасау арылы отбасы мен балалара леуметтік- педагогикалы наты кмек формаларын жне трлерін сынады.
Баланы жан-жаты психологиялы дамуына жадай жасау, оу мен трбиеге теріс кзарасты жою, салауатты мір салтына оды кзарас алыптастыру, бала тласы дамуыны бзылу себептерін анытап, алдын-ала сатандыру шараларын жргізу, гіт-насихат жмыстары арылы педагогтар мен балаларды психологиялы, ыты біліктілігіні жоары болуымен аныталады.
2.леуметтік педагогты міндеттері:
Баланы жас ерекшелігіні рбір кезеіне байланысты жеке дамуына кешенді ыпал ету
зара арым-атынаста,оу барысында иындыа шыраан оушылара леуметтік-педагогикалы кмек беруді амтамасыз ету
Оушы отбасыны трбие жадайын зерттеу
Баланы жеке дамуындаы ауытушылыты алдын-алу жне болдырмау
Мектеп пен трылыты мекен жайында тланы орау, трбиелеу жне оу-аартуды кешенді жргізеді
Оушыларды жеке психо-медициналы жне педагогикалы ерекшеліктерін зерттейді
Оушыны ызыушылыын, сранысын, мінез ауытышылыын ,шиеленісті жадайларын анытап, мезгілінде кмек крсетеді
Трбиеленушілерді мірін орауды, ауіпсіздендіруді амтамасыз етеді, оушыны иындыы мен проблемаларына, тртібіндегі ауытулары кезеінде тез арада леуметтік кмек жне олдау крсетеді
Тланы дамуы мен трбие проблемаларын шешуде отбасылармен серіктестік, ріптестік арым-атынастар орнатып, ынтыматастыпен жмыс жргізеді
леуметтік-педагогикалы диагностика дістемесін анытайды
Патрионат бойынша трын й, зейнетаы беру, жетім балалалар мен ата-ана аморлыынсыз алан баланы мліктік жне мліктік емес ы бойынша жмыс жргізеді.
Сабатан тыс уаытта оушыны физикалы жне дарындылы талабын дамытуа жадайлар жасайды.
Медициналы-леуметтік туекелшілдер тобына жататын балаларды анытайды.
Мемлекеттік, оамды йымдар мен балалар арасында арым-атынас орнатады.
леуметтік ортадаы гуманистік, рухани- адамгершілік атынастарды алыптасуына ыпал етеді.
Тланы оам міріне тиімді кірігуіне, Отанды сю, оршаан табии ортаны аялауына жне азаматты трбие беру шараларына ыпал етеді.
Психологпен, малімдермен, ата-аналармен немесе оларды ауыстыратын адамдармен бірлесіп, тыыз арым-атынаста жмыс істейді.
Білім беру йымдарыны білім бадарламаларын растыруа, бекітуге, оны жзеге асыруа атысады жне зіні зіреттілігі бойынша оларды орындалуына жауап береді
леуметтік педагогты ыы баланы педагогикалы медициналы жаттарын арауа
сабатара атысып отыруа, баланы денсаулыы мен ыын орау бойынша мектеп кімшілігіні, медициналы, педагогикалы ызметкерлеріні жне оамды йымдарды алдында ккейтесті мселелерді оюа, медициналы- леуметтік мселелер бойынша білім мекемелеріні эксперттік шешімдеріне араласуына, отбасы мшелеріні мектеп пен отбасындаы кепілдігін анытау мселесін (даулы жадай) оюа, ажетті кезде тиісті органдара ата-ана ыынан айыру мселесін сынуа, балалар мддесін сотта орауа жетеді.
леуметтік педагогты рекет ету кезедері
1-кезе-оушыларды леуметтік міріні шынайы болмысын зерттеу
2-кезе-зерттеу материалдарыны орытынды жаттарына сйкес масат-міндеттерді анытайды, проблемалы жадайа тап болан субъектілерді леуметтік міріні ммкіндіктерін есепке алады жне жмысты жоспарлайды
3-кезе-рбір іспен леуметтік-педагогикалы ызмет кезедеріндегі зерттеу нтижелері мен жоспарды іске асырылу барысында жеткен жетістіктерді конструкциялау жмысын жзеге асырады.
леуметтік педагогты, психологты, дрігерді бірлескен ызметі тмендегідей:
1.Отбасына леуметтік-психологиялы кмек крсету
2.Балалара леуметтік-психологиялы кмек крсету
3.Отбасы мен балалара дрігерлік, психологиялы, педагогикалы кеес беру
4.Балаларды кйзелтетін даулы мселелерді шешуге кмектесу
5.Мінезінде ауытушылыы бар балалара диагностика жне коррекция жасау
6.Профилактикалы шаралар йымдастыру
леуметтік педагог пен психологты бірлесіп шешетін проблемаларына мына мселелерді жатызуа болады
Оушыларды мектепке келмеуі
Оушы трбиесіндегі, мінезіндегі ауытушылы
Баланы рбыларымен арым-атынасындаы иыншылытар:
-Малім мен оушы арасындаы дау-дамай, кикілжіді шешуге кмек
-Білім алудаы иыншылытарды жеуде оушылара кмек
-Оушыны болаша ксібін тадауына кмек
-1-сынып оушысын мектептік мірге бейімделуі
-Ата-аналара отбасындаы трбиені йымдастыру
-Баланы тлалы алыптасуы мен дамуы
-Ата-ана мен бала арасындаы кикілжі
-Ата-ана мен бала арасындаы жаымды тлааралы арым-атынасты алыптастыру
леуметтік педагогты отбасымен бірлесе рекет етуін йымдастыруы:
-з балалары мен сынып оушыларын трбиелеуде отбасыны этнопедагогикалы ммкіндіктерін анытау масатында отбасын зерттеу
-бала трбиесіне байланысты отбасыны адамгершілік ммкіндіктеріне арай отбасыларын топтара блу
-леуметтік педагогпен ата-ана бірлескен рекетіні бадарламасын ру
-бірлескен трбие ызметіндегі аымдаы жне аыры нтижелерді талдау
-оушыны отбасын зерттеу леуметтік педагога баланы мір сру сипатын,оны кпрылымдыын, дстрін, рухани ндылытарын, трбиелеу ммкінділігін ата-ана мен оушы арасындаы арым-атынасты тсінуге кмектеседі.
леуметтік педагог отбасымен жмыс жргізу барысында психологиялы-педагогикалы диагностика трлерін пайдалана алады- баылау, байау, пікірлесу, тесттеу, анкета жргізу,іскерлік ойындар ткізу,балалар шыармашылыын пайдалану.
леуметтік педагог отбасымен жмыс жргізу барысында тмендегі ережелерді стануы тиіс-
1.бала мен оны ата-анасы здерін зерттеу объектісі ретінде сезінбеуі тиіс
2.зерттеу масатты, жоспарлы, здіксіз жне жйелі трде жргізілуі тиіс
3.зерттеу дістері трбиелеу дістерімен байланыста болуы тиіс
4.психологиялы-педагогикалы дістер ралуан, кешенді трде пайдалануы тиіс
Отбасын зерттеуді психологиялы-педагогикалы диагностика трлері
Ата-аналармен жмысты е алдымен ртрлі дістерді олдана отырып, отбасын мият зерттеуден бастау керек- баылау,баланы йіне бару,мінездеме жйесі,схбаттасу,сауалнама,баланы шыармашылы жмысы, т.б.Бл дістер бір-бірін толытырып отырады.
Леуметтік педагогикалы процесті мні отбасы – тланы трбиелеу мен дамытуды леуметтік- мдени ортасы екендігін длелдеіз.
Отбасы оамны элементарлы рылымы ретіндегі алашы леуметтік блігі болып табылады. Отбасындаы адамдарды бiр-бiрiмен зара арым-атынасыны сипатына арай М. Галагузова оларды авторитарлы, демократиялы жне эгалитарлы деп блдi. Авторитарлы отбасы зiнi арым-атынастаы аталдыымен сипатталады. Мндай отбасыларында йел ерiне баынышты немесе ерi йелiнен аса алмайды жне балалары ата-аналарыны дегенiнен шыа алмайды. Демократиялы отбасыларындаы арым-атынас толы зара тсiнiстiк пен сыйластыа негiзделедi. Мнда отбасы мшелерiнi йiшiлiк ызметтерi абiлеттерi мен ммкiндiктерiне арай те блiнген, отбасындаы рекеттердi йымдастыру мен атаруа брi жмыла атысып отырады. Ал эгалитарлы отбасылары ондаы ересектердi те ылыымен ерекшеленедi. Мндай отбасыларындаы адамдар шiн отбасы проблемаларына араанда жеке басыны проблемалары бiрiншi орында трады. Мысалы, жмыстаы жетiстiктер жне т.б. Мндай отбасыларында йiшiлiк жмыстар те блiнген, барлыы жым болып жабыла кiрiсiп атарады жне шешiм абылдайды. Бос уаытты да бiрге ткiзуге тырысады. Мндай отбасыларындаы арым-атынасты кемшiлiгi отбасы проблемаларын шешуде кейбiрiнi жеке мддесi немесе ызыушылыы ескерiлмесе, кикiлжi тууы ммкiн.
Енді осы арастырылан отбасыларыны ішіндегі біратар отбасы типтеріне сипаттама беріп, тоталып тейік:Жас отбасы. Бл отбасылар жбайлы мір дамуыны алашы сатысында жне жбайлы тадау міндеттерін жзеге асыру кезеінде. Бл кезеде олар бір-бірін енді танып біліп, мінез-лытарындаы алшатыты тзетуге, йреншікті мір сру салтынан жаа мірге бейімделу кезеін бастан кешіреді.Орташа жастаы жбайлар отбасы. арым-атынастарына арай мндай отбасыларына трбиеленушілерді трбиелеушілік айындалатын зіндік жымды сипат тн. Кптеген жбайлар бл жас кезеінде тек сз ана емес, отбасындаы іс-рекет пен ерлі-зайыптылы негесіні трбиелік ыпалын олданатын здеріні жеке тжірибелеріне сйенеді. Ересек жбайлар отбасы. Мндай отбасыларына здері жеке немесе ересек балаларымен жне немерелерімен тратын жбайлар отбасы жатады. Олара зейнеткерлікке шыан жбайлар жатады. Мндай отбасыларыны мселелеріне олар жаа мекенжайа кшкенде бейімделуді иындыы, жмыс орнын ауыстыруа байланысты туындаан иыншылытар жне т.б. жатады. Баласыз отбасылары. детте мндай отбасыларына он жылдан бері некелерінде бала болмаан жадайда осылай аталады. рбір шінші баласыз отбасы еріні бастамасымен ажырасады. йтсе де ажырасу арыздарын бергендер оларды ішінде аздаан блігі ана баланы болмауын ажырасу себебі ретінде крсетеді, кп блігі крсетпейді екен. Кп балалы отбасы. Мндай отбасыларына трт баласы бар отбасылар кіреді. Мндай отбасылары здеріні ауызбіршілігімен ерекшеленеді жне ажырасу крсеткіштері де салыстырмалы тмен болады. Аз балалы отбасы. Бл азіргі кезде е кп тараан отбасылар, олара екіден немесе жалыз баласы бар отбасылар жатады. Крделі отбасы. Бл бірнеше рпа кілдерінен тратын толы отбасыларын, тіпті бірнеше некелік отбасыларын амтитын жым. Оны жбайларды ата-аналары, жбайларды здері жне оларды балалары райды. Жыл ткен сайын мндай отбасыларыны саны азайып барады. олайлы отбасы. Мндай отбасыларына жас отбасылар, орташа жастаы, ересек жастаы жбайлар отбасы жне т.б. кіреді. Сонымен атар, мндай отбасыларына баласыз, кп балалы, крделі отбасылар жне т.б. да енеді. олайсыз отбасы. олайсыз отбасыларына натылы бір уаыт барысында отбасыаралы жне отбасыішілік трасызды алыптастырып келген ыпалдара арсы труа абілетсіз отбасыларын жатызамыз. Аралас отбасы немесе айталанан некелі отбасы. Бл бірінші неке стсіз боланда айта некелесуден пайда болан отбасылары. Ондаы мшелерді жартысы брыны некеден туылан балаларды амтиды. Мндай отбасыларын Ресей алымдары ш трге бледі (Ф. А. Мустаева):
1. Балалы йелді баласыз еркекке трмыса шыуы;
2. Балалы еркекті баласыз йелге йленуі;
3. Балалы еркек пен балалы йелді орта отбасылы трмыс руы.
Некесіз отбасы. Бл з арым-атынастарын зады ресми трде рсімдеуді ажет етпеген йел мен еркекті за уаыта созылан орта трмысты одаы. Бан некеге дейінгі жастарды за уаыт бойы бірге тран келісімді орта одаы жатуы ммкін, кп жадайда мндай отбасыларында мірге сбиді келуімен зады некеге тру ажеттілігі орын алады.
Толы емес отбасы. Бл кбінде ажырасудан кейнгі отбасылары немесе ерлі-зайыптыларды біріні айтыс болуына байланысты пайда болан отбасылары, кейде жалыз адамдарды бала асырап алуынан пайда болан отбасылары болып табылады.
«Аналы» отбасы. Бл толы емес отбасыларыны бір трі десек те болады. Ата-анасы некеге трмай йел азаматты жеке алауымен бала табуы нтижесінде пайда болан отбасы болып табылады.
Ажырасуды нтижесінде пайда болан толы емес отбасы. Ажырасудан кейінгі отбасы кп уаыта дейін осындай кіл-кйді басынан кешіреді. Ажырасан отбасыларыны штен бір блігі ана айта толы отбасы жадайына ие болады.
Ата-аналарыны біреуіні айтыс болуынан пайда болан толы емес отбасы. Бл отбасыларында ата-ана рлін ана немесе ке орындайтын болады.
йел (немесе еркек) тарапынан бала асырап алу негізінде алыптасан отбасы. Мндай отбасыларына мірге деген лшынысыны жоары болуы тн.
Дистантты отбасы. Мндай отбасыларына алыпты отбасыларын жатызамыз. Олара ерлі-зайыптыларды біріні ксіби ызметіні ерекшелігіне байланысты міріні кп блігін блек ткізетін баласыз отбасылары, аз балалы жне кп балалы отбасылары кіруі ммкін. ртрлі дегейлі отбасы. Мндай отбасыларындаы жбайларды ксіби баыты мен білімі ртрлі дегейде болады. Аралас лтты отбасы. Бл ата-аналарыны ртрлі лт кілдерінен тратын адамдар некесі, мнда тіпті олардан туылан балаларыны зі кмелет жасына толанда ата-аналарыны біріні лтын тадауа ылы болады. Содан р лтты отбасы болып шыа келеді. Бала трбиесiне деген ата-аналар кзарасыны ртрлiлiгi жне отбасындаы трбие жмысыны жйесiз дiстерiнi олданылуы, ата-аналар мiнез-лыны жиi згерiп отыруы, баланы мiнез-лынан тыс мадатау мен жазалау тсiлдерiнi сйкессiз олданылуы (ата-аналарды мiнез-лына арай) отбасындаы баланы мiнезiнi терiс алыптасуына сер етедi.Толы емес отбасыларындаы балалар трбиесi де зiндiк ерекшелiкке ие. Кптеген зерттеу жмыстары толы емес отбасыларындаы жалыз ананы бала трбиесiнде кенi орнын толтыра алмайтындыын, яни бiр сзбен айтанда баланы толыанды леуметтенуiн амтамасыз ете алмайтындыын айтады. Соан арамастан кп жадайда толы емес отбасыларында ана баланы кезiнде ала алмаан ке аморлыын беруге тырысады. Осы масатта ана балаа аморшы болу, ораушы, баылаушылы позицияны станады.
Дени Дидро: «Жасылы кп жасаандытан крінбейді, оны демі жасаудан крінеді» бл принцип леуметтік педагогты тжірибесінде кімдерге олдану керектігіне мысал келтірііз.
леуметтік трыдан аланда жасылы жасау деген р бір адама рухани кмек беру, ол адамды оама тарту, ортаа бейімделуіне кмектесу, оамнан шеттетпеу деп тсінемін. Адам баласы тумысынан жасылыа да жамандыа да бейім жаратылан. Бл екеуі бір-бірімен астасып жатан асиеттер. Жаратушы Ие осы арылы адамды тепе-тедікте стап, оны ай жаа да бейімділікте жаратан. «рбір сби у баста мсылманды сипатпен дниеге келеді, кейіннен оны ата-анасы яхуди, христиан немесе мжуси етеді» деген хадис мны длелі. Демек, рбір сби дниеге алаш келгенде мсылмандыа жаынды танытанмен, кейін скен ортасы оны зіне бейімдетіп кетуі ммкін.
Адамдаы сана-сезім мен арым-абілеттер р алуан. Жаратушы Алла таала адам бойына осыншалы абілеттерді белгілі бір лшеммен тиянатап орналастыран. Негізгі мселе, жаратылыстан бар осы абілеттерді дрыс штап, трбиелей білуде. Мселен, р адамны бойында зін-зі басару абілеті бар, осы абілетін шыдай білген адам барша тіршілік иелерінен басып озып, тіпті періштелерді де артта алдырады. Сондай-а адамда «раббани латифа» немесе азалиша айтанда «маад аыл» деген бар. Оны тура олданан адам материалды лемні тысындаы айып леміндегі тылсым дниелерді кріп, айыптан сыр аулайтын асиетке ол жеткізеді. Бан оса, адама «мааш аыл» деп аталатын осы дниені тере сезінуге, тйсінуге ммкіндік беретін аыл да берілген.
Адам бойында сондай-а тнмарлы, ашу, ырсыты, ерегісу, ызаныш сынды исы мінездер де бар. Мселе осы мінездерді з ытиярыа баындырып, дрыс трбиелей білуде. Кез келген адам ар-жданды райтын – аыл-айрат, сезім, «раббани латифа» сияты асиеттерін жетілдіре білсе кміл адам болуа талпынып, лемні тпкі мазмнын тсінеді. Таным ккжиегін барынша тередете алан адам ана нпсісіне, мансапмарлыа, атамарлыа жеілмей, лкен кнлардан аула трады. Сондай-а ол ызаныша барып, амалдарыны сауабын зая етпейді жне ырсытытан арылып, уаытын текке кетіруден сатанады.
Е бастысы жасаан жасылыымыз пайдалы болуы тиіс. азата жасы маал бар: «Жасылыа жасылы р адамны ісі, жамандыа жасылы ер адманы ісі».