Таырып: Мектеп жасына дейінгі балаларды тіл дамыту дістемесі пні

ОУ - ДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Пні

«Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту дістемесі»

Курс – 3

Мамандытар «5ВО10100 – Мектепке дейінгі оыту мен трбиелеу»

Оу трі – кндізгі

Семестр –5

2016-2017 оу жылы

растыран: аа оытушы тарих магитрі Нугманова Ж.Т.

«Филология» кафедрасы

Кредит саны – 3

Дріс –30

Баылау трі –емтихан

Орал, 2016 ж.

Дріс №1

Таырып: Мектеп жасына дейінгі балаларды тіл дамыту дістемесі пні

Масаты:Тіл дамыту дістемесі курсыны мазмны мен міндеттерін таныстыру, теориялы тсініктерін тередету, тіл дамыту дістемесіні баса ылым салаларымен байланысын айындап, ылым жйесіндегі орнын натылай білуге йрету, ылыми-зерттеу дістерін мегерту.

Мазмны.

1.Тіл дамыту дістемесіні методологиялы негізі.

2.Тіл дамыту дістемесіні мазмны мен міндеттері.

1. Шолу дріс. Бгінде азастан Республикасында аза тіліні мемлекеттік тіл ыына ие болуы, “Білім беру Заыны”, “Орта білімді дамыту тжырымдамасы”, “здіксіз трбиені тжырымдамасыны” абылдауы рпа трбиесіне жааша кзараспен арауды талап етеді. азастан Республикасыны орта білімді дамыту тжырымдамасыны жобасында: “Білім беруді мектепке дейінгі сатысы дайынды кезе ретінде орта білім алуды здіксіз жйесіне кіреді. Мектепке дейінгі сатыда трбие жмысыны негізгі масаты оамда ои жне мір сре білетін баланы жалпы дамуы болып табылады. Мектепке дейінгі трбиелеу мекемелеріні р типтілігіне арамастан орта негізгі функциялары бар”, — деп атап крсете отырып, оларды:

• баланы физикалы психикалы саулыын орау;

— баланы аыл-ойын жне тласыны дамуын амтамасыз ету деп бледі.

Бл сана сезімі лтты психология негізінде алыптасан, дені сау, білімге деген ызыушылыы жоары, здігінен іс-рекет жасау дадыларын менгерген тла даярлап шыару мектепке дейінгі мекемені міндеті екенін білдіреді. Осы міндет балабашаларда жргізілетін трбие жмыстары негізінде жзеге асырылады. Баланы мектепке даярлауда оларды байланыстырып сйлеу, сздік орын байыту, тсіндіре білу шеберлігіне кп кіл блінеді.

Ал “здіксіз трбиені тжырымдамасыны жобасында”, “Мектепке дейінгі мекемелердегі трбиені мазмны, трлері” атты тарауда: “Балабашадаы трбиені арауы – ана тілі ” деп айрыша крсеткен. Ана тілі – баланы ойлау абілетін жетілдіріп, зіндік іс-рекетін дамыту, тлімдік арым-атынас йымдастыру, эстетикалы сезімін алыптастыру міндеттерін жзеге асыруды е басты ралы делінген.

Соы жылдары жарыа шыып жаттарды ай-айсысында болмасын балабашада берілетін трбиелеу мен білім беру ана тілі арылы танылып, аны сйлеу тілі арылы жзеге асады.

Тіл дамыту дістемесі мектеп жасына дейінгі бала тілін алыптастыруа баытталан педагогикалы ызметті задылытарын зерттейтін ылыми пн.

дістемені басты міндеті ылыми педагогикалы негізде бала тілін дамытуды тиімді дістері мен тсілдерін тадай білу. Сондай-а бл курсты таы бір міндеті балаларды ауызша сйлеу тілін зіні жолдастарымен, лкендермен сйлесе білу дадыларын алыптастыру.

Тіл дамыту дістемесі де баса ылымдар секілді оамды ылымдара жатады. Адамны оамда мір сруі анша ажет болса, оларды біріні бірімен арым-атынас жасауы, пікір алысуы, тсінісуі соншалыты ажет болып табылады. Адамдарды бір-бірімен пікір алысу ралы болмаса, табиатты жасырын сырын ашып оны мегеруден кресі, трмыса ажетті материалды игіліктерді ндірудегі іс-рекеті де жола ойылмаан болар еді. Сондытан да тіл тсінісуді, алысуды ралы бола отырып, оамны барлы мшелеріне тсінікті болуы керек. Яни оамнан тыс тіл болмайды. Тіл сонымен атар оймен тікелей байланысты. Адамны ойы оамны, мірдегі адамдарды оршаан айналадаы заттарды, былыстарды адам санасындаы крінісі, сулесі болып саналады. Яни сол заттар, былыстар туралы адам санасында пайда болан ой тіл арылы сырта шыады. Адам з мірінде таныан, тсінген, білген, сезген, терген нрселерін тіл арылы баяндайды. Сол себепті де “Тіл дегеніміз – ойды тікелей шыдыы”. Бала туаннан-а дайын тілді пайдаланады. Сондытан да: Ы.Алтынсарин “мірге ажетті ауызекі сйлеу дадыларына жаттыпайынша ай тілде болса да еркін сйлеу ммкін емес” – деп крсетеді. Сондытанда “Білім беру Заыны” 5 бабына сйкес балабашада трбиеленушілерді тіліміздегі сздерді айтылу нормаларын дрыс мегерулеріне, з ойын жйелі трде байланыстырып айта білуіне тіліміздегі дыбыстарды атесіз, аны мегеру мселелеріне ерекше кіл блінді. Башада бала рбір тіл дамыту оу іс-рекетінде йренген жаа сздерді маынасын толы тсінетіндей, ол сздерді туелдеп, жіктеп, септеп айта білетіндей арама-арсы маыналы, маыналас, тееу сздер арылы тсіндіретіндей дрежеде жеткізілуі ажет. Бл аталан бадарламалы талаптар балабашада р топта ткізілетін тіл дамытудан йымдастырылан оу іс-рекеті мен одан тыс кездегі ойын, ебек жмыстары арылы іске асырылады. Тіл дамыту оу іс-рекеттерінде трбиешіні таы бір ескеретін жадайы р топтаы балаларды здеріні жас ерекшеліктеріне сай сздік орларын молайту болып табылады.

Ал баланы сздік орыны дамуы оны оршаан ортадан алан серімен тыыз байланысты. Олай болса, баланы тілін дамытуда адамдарды ебек процесін, табиат былыстарын баылату жне белгілі бір объектілерде топсаяхата апаруда басты роль атарады.

Дріс №2

Таырып: Мектеп жасына дейінгі балаларды тіл дамыту дістемесі пні

1.Тіл дамыту дістемесіні баса ылымдармен байланысы.

2.Тіл дамыту дістемесіні ылыми-зерттеу дістері.

Тіл дамыту дістемесіні баса ылымдармен байланысы

Тіл дамыту дістемесі аза тілімен тыыз байланысты мектеп жасына дейінгі балаларды сздік орын дамыту аза тіліні лексика тарауыны ережелеріне сйенеді. Сонымен атар балабашада мектепке барана дейін бала ана тілімізді барлы грамматикалы формаларын мысал трінде мегеріп баруы ажет. Сондытан тіл дамыту дістемесі аза тіліні грамматика тарауыменен тыыз байланыста дамиды.

Мектеп жасына дейінгі балаларды жай жне рмалас сйлемдерді трлерін толы ажырата алатындай дрежеге жеткізілуі ажет. Бала бл сйлемдерді мысал трінде мегергенмен трбиеші рмалас, жай сйлемдерді олданылу ерекшеліктерін, ережелерін зі толы мегеруі тиіс. олай болса тіл дамыту дістемесі аза тіліні синтаксис саласында да сйенеді. Башада бала тіліні дыбысты мдениетін алыптастыру, тіліміздегі дыбыстарды толы айтуа йрету, жеке сздерді буындара бліп йрету жмыстары да тіл дамыту сабатарыны басты блігі болып саналады. Олай болса тіл дамыту дістемесі аза тіліні фонетика тарауыны ережелерімен тыыз байланысты. рбір топты балалара сздерді дрыс айтылуын мегерту трбиеші алдына ойылатын басты міндеттерді бірі. Олай болса тіл дамыту дістемесі аза тіліні орфоэпия тарауыны задылытарына да сйенеді.

Тіл дамыту дістемесі психологиямен тыыз байланыста дамиды. Психология – психикалы былыстарды атап айтанда тйсік пен абылдау, елес пен ой, сезім мен тілек, бейімділік пен абілет, ерік сапалары мен мінез белгілерін зерттейді. Осы аталан психикалы былыстарды, мысалы тйсік пен абылдауды, елес пен ойды сйлеу процесіне тікелей атысы бар. Сйлеу арылы арым-атынас жасау, пікір алысу, басаны сзін ыну психологияны жрдемін керек етеді. йткені тілдік жйе адамны санасында саталады. Затты бізді санамызда саталан атауымен байланысты психологияны байланысты болып табылады. Адам ауызекі тіл арылы арым-атынас жасаанда да немесе жазба тіл арылы атынас жасаанда да белгілі бір мазмнды білдіріп ана оймайды. Сонымен бірге сол мазмна зіні атынасын да білдіреді. Сонда тіл ойды білдіруді ралы ана емес, кіл-кйді білдіретін де ралы болып есептелінеді. Сондытан мектеп жасына дейінгі бала тілін дамыту оны санасына, сезіміне, еркіне, есте сатауына, абылдауына байланысты жргізіледі. Яни тіл дамыту дістемесі психологиямен тыыз бірлікте жргізгенде ана мектеп жасына дейінгі бала тіліні дрыс жетілуіне ыпал етеді.

Тіл дамыту дістемесі адам анатомиясы жне физиологиямен тыыз байланысты. Сйлеу детте тіл дыбыстарынсыз жне оларды айтылу, абылдау процестерінен тыс болуы ммкін емес. Ал процестерді сйлеу аппаратында тіл дыбыстарыны жасалу жаынан да сйлеген сздерді, есту мшелері арылы абылдау жаынан да анатомиямен физиология зерттейді.

Тіл дамыту дістемесі мектепте дейінгі педагогикамен тыыз байланысты. Мектепке дейінгі педагогика мектеп жасына дейінгі балаларды трбиелеу, білім беру, дамыту туралы жне оны негізгі задылытарын зерттейтін ылым. Тіл дамытудан йымдастырылан оу іс-рекеттерінде балаларда йретілетін кркем шыармаларды райсысыны трбиелік мні бар. Сол кркем туындылар арылы берілетін трбие мектепке дейінгі педагогика амтитын трбиені трлеріне байланысты болады. Олай болса тіл дамыту дістемесі бала тілін дамытуда педагогиканы негізгі задылытарын ескереді.

Тіл дамыту дістемесі мектепке дейінгі педагогика тарихымен тыыз бірлікте дамиды. йткені педагогикада бір кнде пайда болан ылым емес, оны да зіндік даму тарихы бар. Сол педагогиканы р кезедегі оыту, трбиелеу дістеріні ішінен мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамытуа сер ететіндерін тадап алып, оу іс-рекетінде пайдалану трбиешіден лкен шеберлікті ажет етеді.

Тіл дамыту дістемесі кркем дебиетпен тыыз бірлікте дамиды. Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамытуда олданылатын діс-тсілдерді барлыы кркем дебиет мысалдары арылы жргізіледі. Яни трбиеші ай топта болмасын тіл дамытудан йымдастырылан оу іс-рекетін ткізгенде негізгі рал ретінде саба мазмнына сай ертегілерді, гімелерді, маал-мтелдерді, жаылтпаштарды, жмбатарды, тапатарды кеінен пайдаланылды.Тіл дамыту дістемесі бастауыш сыныпта ана тілін оыту дістемесі мен бірлікте дамиды. йткені балабашада сздік оры дамыан, байланыстырып сйлеуге йренген, дадыланан, грамматикалы формаларды мысал трінде мегерген ріптерменен буындарды ажыратуа йренген бала мектепке келгеннен кейін сол алан тсініктерін ережелер арылы толытырып рі арай кеейтеді. Сондытан бастауыш сыныпта ана тілін оыту дістемесі балабашадаы тіл дамыту дістемесіні жаласы болуы ажет.