Таырып: Ресейдегі дістемені дамуы.

Масаты:. Ресейдегі дістемесіні дамуы туралы тсінік беру. Ресей алымдарыны ебектерін мегерту жне талдауа йрету. здігінен ізденіп, шыармашылыпен ебек етуге баыттау.

Жоспар

1. К.Д.Ушинский, Е.Н.Водовозова, Е.И.Тихеева т.б. мектеп жасына дейінгі балалара ана тілін йретуді негізін алаушылар.

2. 30-40 жылдардаы тіл дамыту бойынша жргізілген жмыстар.

Мазмны:1. Шолу дріс. ХІХ асырды ІІ жартысында прогрессивтік баыттаы педагогті бірі – К.Д.Ушинский мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту мселесіне ерекше кіл блді. Оны философиялы кзарасы материалистік баытта еді. Ушинский баланы тіл алыптасуындаы ана тіліні рлін ерекше атап тті. Оны тіл дамыту мен ойлау бір-бірімен тыыз байланыста болады деген пікірі кні бгінгі дейін нын жойан жо. Сонымен атар оыту мен трбиелеуде: халы ауыз дебиетіні басты роль атаратындыын айта келіп, баланы жас ерекшелігіне арай тадап алынан ертегі, жмба, маал-мтел, жаылтпаштар балалара адамгершілік трбиесін беруде айнар кзі болып табылады деп длелдеді. Сонымен атар Ушинский балалара шет тілін йретуді те жас кезінен бастауа болмайтындыын айта келіп бала алдымен зіні ана тілін жасы мегергеннен кейін баса тілді йренуге бейімделеледі. Ушинский зіні кзарасын “Балалар лемі жне хрестоматиясы” (1861), “Ана тілі” (1864) деген ебектері арылы халыа шыарды. Ушинскийді бл ебектеріндегі е нды пікірлеріні бірі мектепке баратын балаларды дайындап оытуды ажеттігі туралы еді. Ушинскийді идеясын оны ізбасарлары одан рі жаластырды. Оны шкірттеріні бірі – А.С.Семенович. Ол Петербургте, Тбилисиде балабашада тіл дамыту жмысы бойынша тжірибелер жргізді. Оны дістемелік теориясыны негізінде “Отантану” деген ебегі жне жекелеген пндік сабатар ткізу керектігі жніндегі сабатарды балаларды ызытыратын ойын трлері арылы ткізу керектігін айтты.

Е.К.Водовозова – шкірті. 1871 жылы оны педагогикалы тжірибесіні негізінде “Бір жастан сегіз жаса дейінгілерді аыл-ойыны дамуы” деген ебегін жазды. Ол да Ушинский сияты отбасында жне балабашада балаларды трбиелеуді басты ралы – халы ауыз дебиеті деп тсінді, жне мектеп жасына дейінгі балаларды оршаан орта, табиатпен таныстыруды маыздылыын длелдеді. Сондай-а жас блдіршіндердін байаыштыын дамыту шін балаа ойыншытарды кзбен кріп, олмен стауа ммкіндік беру керектігін айтты. Блардан кейін тіл дамыту дістемесі бойынша пікір айтандарды бірі — И.Е.Тихеева. Ол да Ушинский секілді ана тілін игеруді балабашадаы жне мектептегі оыту мен трбиелеуді негізі деп арады. Тихеева Россиядаы, Италиядаы балабашаларды трбие, тжірибелерімен танысып, кейін зі де балабашада мегеруші болып ызмет істеді. Осы тжірибесіні негізінде башада саба жргізу шін саба жоспары мен программасы болу керектігін айтты. Ол ебектерінде са буржуазиялы еркін трбие теориясына арсы шыты. Алайда, Тихееваны революцияа дейінгі кзарасында теріс пікірлер де болды. Ол діни трбиені насихаттап, оамды таптардан жоары йым деп арады. Революциядан кейін Тихеева зіні теріс кзарастарынан айырылды. зі басшылы еткен балабаша мен Ленинград пединститутында тіл дамыту дістемесіні оыту тжірибесін жинатап “Мектеп жасына дейінгі бала тілін дамыту” деген ебегін жазды. Бл ебегінде мектеп жасына дейінгі балаларды сздік орын дамыту, байланыстырып сйлеуге йрету мселелеріне кбірек кіл блді. Оны осы ебегіндегі практикалы нсаулар лі кнге дейін з ндылыын жойан жо.

Тіл дамыту дістемесі Октябрь революциясынан кейін жете дамыды. Яни, еліміздегі балабашаларды саны артып мектепке дейінгі трбиені теориялы негізі алыптаса бастады. Бізді елімізде балабаша халы аарту жйесіне енгізілді. Сондай-а лтты балабашалар салынып, оларда саба з ана тілінде жргізіле бастады жне лтты балабашаа арналан кадрлар дайындау мселесі ола алынды.

1924 жылы балабашаа арналан дебиеттер бойынша комиссия рылып, оан Е.А.Флерина басшылы етті. Комиссия балалара коммунистік трбие беретін жаа дебиеттер жазу керектігін айтты. Осы кездегі балабаша жніндегі бір теріс пікір ертегіні оытуа тиым салумен байланысты еді. Бл ателік 1934 жылы жазушылар съезінен кейін тзетілді. Еліміздегі балабаша жмысыны жасаруы орталы комитетті жаа шыан аулыларымен байланысты болды.

Кеестік мектепке дейінгі трбиені алыптасуында Н.К.Крупскаяны осан лесі мол. Оны педагогикалы ебектерінде балалар тілін алыптастыру мселесіне ерекше кіл блінді. Ол сзді аыл-ой трбиесіні негізі деп арады. Ал, балаларды сздік оры оларды айналадаы заттар, былыстар туралы аншалыты білімдері, тсініктері бар екендігін крсетеді деп есептеді. Сондытан ол 1932ж. жазан “Балабашаа арналан программа жобасына ескертпелер” деген мааласында балаларды тыдай білуге оларды сздік орын жаа сздермен толытырып отыруа немі кіл блу керектігін айтты. Сонымен бірге Н.Константиновнаны балабашада балаларды тілін дамыту кезінде баылау жне айталау дістерін кеінен пайдалану керектігі жнінде пікір айтты. Крупскаяны пікірлеріне сай 1934ж шыан балабашаа арналан программада балалар тілін дамыту, кітаппен жне суретпен жмыс деген арнайы блімдер берді:

Программаны кемшілігі: Балаларды жас ерекшеліктеріне кіл блінбеді жне тіл дамыту бойынша алынан таырыптар саны те аз болды.

1938 жылы “Балабаша трбиешісіне басшылы” деген атпен жаа бадарламалы дістемелік жат жары крді. Бл басшылыты тіл дамыту дістемесіне балаларды мнерлеп сйлеуіне, алыптасуына ерекше кіл блді. Біра бл басшылыта да ателік болды. Яни, бала тіліні дыбысты жаын байланыстырып сйлеуіне кіл блінбеді.

1945 жылы шыан “Трбиешіге басшылыты жаа басылымында” ана тілін йрету жне айналадаы оршаан ортамен таныстыру мселелеріне тереірек кіл блінді жне осы кезеде мектепке дейінгі мекемелерге арналан алашы ылыми ебектер шыа бастады. Соларды бірі Е.А.Флерина. Ол арапайым трбиешіден педагогика ылымыны докторына дейін ктерілген алым. Ленин атындаы Москва мемлекеттік пединститутты профессоры. Ол мектеп жасына дейінгі балаларды эстетикалы даму задылытарына, баланы тілін дамыту балабашаа арналан ойыншытар жне оан ойылатын талаптар, сондай-а башада бейнелеу нерін йымдастыру мселелеріне кіл блді. Сонымен атар педучилищеге арналан оу ралдарын жазуа атысты зіні іс-тжірибелері бойынша мектеп жасына дейінгі балалара арналан “Жанды сз” деген ебегінде баяндады. Бл ебекте балаларды тілін дамытудаы баяндау, гімелеу дістеріне тотала келіп, наты мысалдармен ол дістерді ерекшелігін длелдеп крсетті. Сонымен атар Флерина балалар дебиетіні хрестоматиясын растыруа атысты.

Бала тіліні дрыс алыптасуына О.И.Соловьева да айтарлытай лес осты. “Балабашадаы ана тілі” атты дістемелік ралда автор кп жылы тжірибе негізінде балабашаны р тобындаы тіл дамыту дістемесін сынды

1940 жылы елімізді кптеген алалары мен облыстарында мектепке дейінгі мекемелерді ызметіне арналан ылыми практикалы конференциялар ткізілді. Бл конференцияда балабашаа арналан ылыми ебектерге талдау жасалынып ол жеткен табыстар жне алда тран міндеттер сз болды. Сондай-а осы конфернцияда жеке адамдарды тжірибелері ортаа салынды. Мысалы, Е.И.Радинаны “Балабашада тіл дамыту” сабатарында гіме дісін алай пайдалану керектігі жніндегі баяндамасы те стті шыты.

Студенттерге берілетін тапсырма:

1. Ресейдегі тіл дамыту дістемесіні дамуы.

2. Тіл дамытуа лес осан алымдар, оларды ебектері.

3. Ресей алымдарыны тіл дамытуа байланысты ебектерін талдау.