Дріс№5. Мектепке дейінгі балаларды тіл дамытуа йрету задылытары мен принциптері.

Дрісті жоспары:

1.Мектепке дейінгі балаларды тіл дамытуа йрету задылытары.

2.Тіл дамыту дістемесі пніні станамдары.

Масаты: Тіл дамыту дістемесі пніні станамдары мен задылытарын таныстыру.

Мазмны:

Мектепалды тіл йрету жмыстары да йдегі басталан табии дерістерді задылытарына негізделіп жргізіледі.

Тілді з табиатынан жеті задылы шыады.

 

  Бірінші задылы Тілді ыну барысында адам фонологиялы, грамматикалы жне лексикалы маыналарды мегереді,. Балалар тілді фонологиялы маынынасын, деби тілді орфоэпиясын мектепке дейін мегереді. Ана тіліні грамматикалы маынасымен де балалар мектепке дейін танысады. Тілді ыну дегеніміз – ана тіліні фонологиялы, грамматикалы жне лексикалы фактілерімен балаларды тіл байлыын арттыру. дістемелік принцип тмендегі дістемелік ережелерді атауды талап етеді.
  1. Балаларда орфоэпиялы дады алыптастыру;
  2. Грамматикаа йрету барысында логикаа йрету;
  3. аза тілін баса пндермен байланыстыру;
Екінші задылы Тілді ыну шін орасан зор сезімталды керек. Мндай асиет балада тіпті сби кезінен болатынын зерттеушілер айтып жр. Бл принцип тмендегі ережелерді сатауды талап етеді.
  1. Балаларды брыннан білетін сздерін тртіпке келтіру.
  2. Балалар здеріне таныс грамматикалы кріністерді белгісіз кріністермен салыстыра алатындай материалдар іріктеу.
  3. Тілдік фактілерді жинатауа негізделген дістерді кеінен пайдалану.
шінші задылы Фонологиялы, грамматикалы жне лексикалы маыналармен атар сйлеу мнері сезімге блене сйлеуді мегереді. Мндаы дістемелік принцип: сйлеу мнеріне назар аудару.
Тртіші задылы Жазбаша сйлеу ауызекі сйлеуді табалау жйесіне аудару ретінде ынылады. Ана тілін оытуда жазбаша сйлеуді ауызшамен салыстырылуы мыныдай дістемелік принципке негізделеді:
  1. Ауызекі сздегі дыбыстармен жазандаы ріптерді салыстырып отыру;
  2. Дауыс ыраы мен тыныс белгісін салыстырып отыру;
  3. Ауызша жне жазбаша жаттыуларды штастыру.
Бесінші задылы Фонетикалы грамматикалы жне лексикалы маыналарды барлыы жне тиісті жазбаша табалар ыну барысында мегеріледі. Бл принципті іске асыру ережесі мынадай:
  1. Крнекілікті пайдалану;
  2. Есту ралдарын пайдалану;
  3. Оу ралдары, кркем мтіндер, газеттер, журналдар;
  4. Балаларды баса пндерді ту барысындаы сйлеу практикасы пайдаланылады.
Бала уелі кру не есту арылы абылдайды, ал оны мнін сонан со ана аарады.
Алтыншы задылы Тілге йрену сйлеу органдарыны, жазатын олды жаттыулары, имыл озалыстарыны тртіптелуі, дадыны алыптасуы арылы іске асады. Малімні айтанын естіп ана тіл йренуге болмайды. рбір оушы зі оып жазып сйлемдер растырып, сйлемдерді сан салаа згертіп, зі рекет еткенде ана нтижеге жетеді.  
Жетінші задылы Тілге жйелі трде сатылап йрету. Тіл лексика жне грамматикалы формалар арылы ана дамиды, ал екінші тіл нерлым бай болса, тілдік фактілер де сорлым ынады. Сондытан балалар йренгендерін мытып алмау шін тілдік материалдарды кбірек беріп, сйлегенде олданып отыруына жадай жасалады. Мнда айталауды алатын орны ерекше жне бала есінде саналы трде, тсініп сатауы шін ойлау операцияларын олдану ажет: Салыстыру, анализ, синтез, жалпылау, натылау, дедуктивтік ой орытындыларын жасай алатындай болуы тиіс.

 

 

Сйтіп, ана тілін мегеру задылытары оны мектепалды оытуды негізі болып табылады:ол дітемелік принцрптер осы задылытардан туындайды.

зін-зі баылау сратары:

1 Тілді з табиатынан жеті задылытары.

2. Ана тілін мегеру задылытарын оытуды маыздылыы.

3. Тіл дамыту дістемесі пніні станымдары.

Пайдаланылан дебиеттер:

1.Б.Баймратова. Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту методикасы-Алматы: «Рауан»1991

2..Дкенбаева. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арылы адамгершілікке трбиелеу.-Алматы,1992.

3.Баймратова Б. Мектеп жасына дейінгі балаларды сйлеуге йрету. – Алматы: Мектеп, 1991. – 95 б.

4.Нрмухаметова Р.. Мектеп жасына дейінгі балалара аза фольклоры арылы эстетикалы трбие беру: пед. ыл. канд... автореф. 13.00.07. – Алматы, 2004. – 23 б.

5.Баймратова Б. Тіл дамыту дістері. – Алматы: Мектеп, 1991. – 80 б.

6.Бтібаева С.. азастанда аза балабашаларыны алыптасуы мен дамуы (1946-2001): пед. ыл. канд... дис. 13.00.01. – Алматы, 2004. – 144 б.

7.Метербаева К.М. оршаан дниемен таныстыру арылы балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыру (5-7 жас): пед. ыл. канд... дис. 13.00.02. – Алматы, 2005. – 150 б.