П. Студенттерді оытушымен бірлесіп атаратын жмыстары.

1. Тіл дамыту дістемесіні дістері

2. Тіл дамыту дістемесіні тсілдері

3. йымдастырылан оу іс-рекетіне ойылатын талаптар:

Ш. Студенттерді зіндік жмыстары: “Балббек”, “Біз мектепке барамыз”, “Зерек”, “Алашы адам” жне т.б. балама бадарламалары бойынша р тосана талдау.

Пайдаланылан дебиеттер:

1.Б.Баймратова. Мектеп жасына дейінгі балаларды тілін дамыту методикасы-Алматы: «Рауан»1991

2..Дкенбаева. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арылы адамгершілікке трбиелеу.-Алматы,1992.

3.Баймратова Б. Мектеп жасына дейінгі балаларды сйлеуге йрету. – Алматы: Мектеп, 1991. – 95 б.

4.Нрмухаметова Р.. Мектеп жасына дейінгі балалара аза фольклоры арылы эстетикалы трбие беру: пед. ыл. канд... автореф. 13.00.07. – Алматы, 2004. – 23 б.

5.Баймратова Б. Тіл дамыту дістері. – Алматы: Мектеп, 1991. – 80 б.

6.Бтібаева С.. азастанда аза балабашаларыны алыптасуы мен дамуы (1946-2001): пед. ыл. канд... дис. 13.00.01. – Алматы, 2004. – 144 б.

7.Метербаева К.М. оршаан дниемен таныстыру арылы балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыру (5-7 жас): пед. ыл. канд... дис. 13.00.02. – Алматы, 2005. – 150 б.

Дріс №9

Таырып:Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сйлеуге

йрету дістемесі.

Масаты: Студенттерге байланыстырып сйлеу туралы тсінік беру. Балаларды байланыстырып сйлеуге йретуді психологиялы-педагогикалы негіздерін мегерту.

Жоспар

1. Байланыстырып сйлеу туралы жалпы тсінік

2. Байланыстырып сйлеуге йретуді психологиялы – педагогикалы негіздері

Мазмны: 1.Шолу дріс. азастан Республикасында аза тіліні мемлекеттік тіл ыына ие болуы, азастан Республикасыны Білім жне Тіл задарыны абылдануы болаша рпа трбиесіне жааша кзараспен арауды талап етеді. азастан Республикасыны орта білімді дамыту тжырымдамасыны жобасында: “Білім беруді мектепке дейінгі сатысы дайынды кезе ретінде орта білім алуды здіксіз жйесіне енетіндігін айта келіп, трбиелеу йымдарыны р типтілігіне арамастан оларды орта функциялары — баланы денсаулыын, психикалы санасын жетілдіру жне орау, баланы аыл-ойы мен тласыны дамуын амтамасыз ету” деп наты атап крсеткен. Бл сана-сезімі лтты психология негізінде алыптасан, дені сау, білімге деген ызыушылыы жоары, здігінен іс-рекет жасау дадыларын мегерген тла даярлап шыару мектепке дейінгі мекемелерді міндеті екенін крсетеді. Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сйлеуін дамыту мселесі бадарламаа сай дидактикалы станымдарды басшылыа алып жргізіледі. сіресе, баланы мектепке даярлауда оларды байланыстырып сйлеуін, сздік орын байыту, з ойларын басару, тсіндіре білу жатарына баса кіл блінеді. Берілетін білім мен трбиелеу р уаытта баланы з ана тілі арылы іске асады.

Б.Баймратованы пікірінше, балалар жеке заттарды біліп ана оймай, оларды жіктеп, топтап айта білуге, р затты айдан, неден жасалатынын, алай пайда болатынын тсінуге тырысатындыын айтады.

Бала айналадаы мірмен танысу нтижесінде р трлі былыстармен бетпе-бет кездеседі. Кнделікті трмыста, табиат аясында ойын, ебек, серуен, саба процесінде оршаан орта туралы жаа сздер йренеді. йренген сздерін кнделікті іс-рекет стінде олданады. Бл сздерді сйлем ішінде олданып, жйелі байланыстырып сйлеуге йрету туралы кптеген алымдар здеріні анытамаларын сынан. Мселен, оларды бірі А.М.Бородич: ”Байланыстырып сйлеу – адамдарды зара тсінісуін амтамасыз ететін маыналы сздерді сйлемдегі жйесі“ десе, Ф.А.Сохина: “Байланыстырып сйлеу дегеніміз – белгілі бір ойды жйелі, аны, грамматикалы трыдан аланда дрыс жне бейнелі трде жеткізу болып табылады” деп арастырады. Сонымен байланыстырып сйлеу – отбасында жне балабашада іске асатын бала тіліні дамуыны тиімділігіні крсеткіші.

Баланы тілді мегеруі жайлы белгілі психологтар Л.С.Выготский; А.Л.Имедадзе, С.Л.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев, Н.С.Рождетвенский, Ж.Аймауытов, .Алдамратов, М.Мухина т.б. баланы жас кезінде танымды, абылдаышты абілеттеріні ерекше болатындыына байланысты тілді тез мегеретінін крсетеді.

оршаан орта арылы баланы ойы, абылдауы, сезінуі алыптасып, тіл байлыы жетіледі деп арастырады. Баларды тіліні дамуы, байланыстырып сйлеулері туралы мселелерге психологтарды райсысыны зіндік пікірі, зінше талдауы бар. А.А.Люблинская табиаттаы заттар мен былыстар арасындаы байланыстарды да сзбен белгіленетінін тжырымдамаса, Л.С.Выготский ”Сз – ойлау мен тілді негізгі жиынтыы“ деп крсетеді.

Психологтар Е.Суфиев, Т.Тжібаев, .Жарыбаев жне т.б. балаларды байланыстырып сйлеуіні алыптасуын оршаан дниедегі заттар мен былыстарды сырты крінісі мен рылысына арай бір-бірімен байланыстыра абылдайды, ойлайды. Сол арылы танып-біліп, баяндай білетіндігін белгілейді деп тжырымдаан.

Демек, жоарыда аталан ылыми пікірлер балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыруда негізгі аидалар ретінде есепке алынады.

Психологиялы ебектерге жасалан талдау негізінде балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыруды ерекшеліктері аныталды:

— оршаан дниені танып-білуі арылы сздік оры молайып, сзбен рекет жасау рдісінде ана тіліні задылытарын мегереді;

— бала з ойын байланыстырып, логикалы трде жеткізуге жаттыады, талылаулары интеллектуалды тапсырмаларды шешу амалдарына айналады;

— оршаан дние туралы шыармашылы гіме растыруда практикалы жне интеллектуалды (тапсырмаларды) орындауда тілді жоспарлаушылы функциясы алыптасады;

— байланыстырып сйлеуде саналы арым-атынас алыптасады, ол іс-рекетті ерекше трі болып табылады;

— тіл натылы педагогикалы жадаяттардан жан-жаты кнделікті арым-атынас ралына айналып, баланы байланыстырып сйлеуі дамиды.

Біратар педагог-алымдар Е.И.Тихеева, А.П.Усова, Н.И.Кузина, Т.И.Алиева, А.А.Зрожевская, Б.Баймратова, Х.ожахметова, С.аббасов т.б. баланы таным белсенділігін арттырып, байланыстырып сйлеуін алыптастыруда жыл мезгілдеріні ауысуына байланысты болатын ауа-райыны згерістері: боран мен скірік, жел соуы, найзаай отыны жарылдауы, жер бетін тман басуы, зендерде сені жруі сияты табиат былыстарын бір-бірімен байланыстыра тсіндіруді ажет деп крсетеді.

Студенттерге берілетін тапсырма :

1. Байланыстырып сйлеу деген не?

2. Балаларды байланыстырып сйлеуге йретуді психологиялы негіздері.

3. Байланыстырып сйлеуге йретуді педагогикалы негіздері.

4. Байланыстырып сйлеу туралы алымдар пікірлерінен эссе дайындау.