Таырып: Балаларды байланыстырып сйлеуге йретуді трлері.

Масаты:. Студенттерді байланыстырып сйлеуге йретуді трлерімен таныстырып, оларды ерекшеліктері туралы тсінік беру. мір тжірибелерінде олдана білуге дадыландыру.

Жоспар

1. р топтаы байланыстырып сйлеуге йрету жмысыны мазмны.

2. Байланыстырып сйлеуге йретуді трлері, оларды ерекшелігі.

Мазмны: 1. Шолу дрісі. Байланыстырып сйлеу адамдарды зара тсінісуін амтамасыз ететін маыналы сздерді сйлемдегі жйесі болып табылады немесе ойды жинаы трде грамматикалы жаынан дрыс, дл, аны мазмндау болып табылады. Сондытан байланыстырып сйлеуге йрету балабашадаы тіл дамыту жмысыны е негізі басты блігі болып саналады. Жалпы байланыстырып сйлеу ойлаумен бірттас болып саналады. Яни сзді сйлеуді жиынтыы ойлауды жиынтыы. Байланыстырып сйлеу баланы ойлауын, крген-білгенін орытып айта білу шеберліктерін анытауа негіз болады. Бала з ойын аншалыты дрежеде жеткізе білсе, оны сйлеу тіліні алай дамыандыын солай байауа болады.

Балалар ересектерді байланыстыра айтылан сздерін, алдымен дыбыстарды, жекелеген буындарды, сздерді мегеру арылы тсіне бастайды. 2,5-3 айда сбилер лкен адамдарды сздеріне, ойыншытарды дыбыстарына еледей бастайды. 3 айдан 5-6 айа дейін сбиді дыбысты айыру жне оан кіл оятындай абілеті дамиды. Яни бала зіне таныс имылды білдіретін сздерді тсінеді (мысалы, олыды бер т.б.).

1,5-2 жаса дейін бала лкендерді айтан ойыншыты кел, орнына ой, маан бер деген тапсырмаларын тсіне бастайды. Жалпы баланы бл кездегі сйлеуі трмысты атынас кезінде, яни, таматану, киіндіру, бірге серуендеу, ойын кезіндегі лкендерді олармен сйлеп отырулары арылы алыптасады. Балалар осы кезде здері жиі еститін сздерді ып алады, біра л кезде баламан сйлескен кезде сби лкендерді айтан рбір сзін, заттарды шартты белгісі ретінде абылдайтындай етіп р сзді аны, сйлемдерді, сз тіркестерін ыса трде айту керек. Балаларды сйлеу дадыларын дамытуа ммкіндіктеріне арай сол нрселерді, ойыншытарды зін олдарына крсетіп стату жне крсету кезінде, бл не нрсе, клемі андай, бояуы андай деген сратар арылы балаларды сзге тарта білу керек.

Бала ш жаса келгенде пассивті сздік оры кбейіп, бала тіліні грамматикалы рамына кіл блуі ажет.

4 жаста бала сол стте болып жатан іс-рекетке емес тіп кеткен іс-рекет жайында да йренуі керек. Осымен байланысты балада байаышты з ойын жеткізе білуі алыптасады. Жне осы жастаы балалар гіме айтуа, трбиеші оып берген, баяндаан мтіндерді айтадан з сздерімен айтып беруге, ыса тапатарды жата айтуа тселеді.

5 жаста балалар тек ана тыдаан шыарманы мазмнын тсініп оймай, ондаы кейіпкерлерді ерекшеліктерін жаымды, жаымсыз рекеттерін талдауа, шыарма тіліндегі бейнелі сздерді мегеруге жаттыады. Бл жастаы балалар зі айталап жрген шыарманы суреттеп байланыстырып сйлеуге, картинаны мазмнын айтуа дадыланады.

Ал 6 жаса келгенде зі тыдаан ертегі немесе ызыты гімелерді оиаларын з иялымен одан рі дамытып айтуа жаттытырады.

Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сйлеуге йретуді екі трі бар:

1. Екі немесе одан да кп адамдарды арасындаы гімелесу-диалог деп атайды. Мндай гімелесуді масаты бір нрсе жайында срап соан жауап алу. Байланыстырып сйлеуді бл трін йретуінде алдын ала зірленген гімелесу дісі олданады. Алдын ала зірленген гімелесуді міндеті балаларды з ойын жеткізе білуге трбиелеу жне гіме айтушыны тыдай білуге йрету. Алдын ала зірленген гімелесу бірнеше кн брыны дайынды арылы іске асырылады. Яни трбиеші топтаы балалара гімеге таырып боларлы нрсе жайында ысаша тсінік беріп таныстырады. Трбиешіні мндай гімесі кіріспеден, гіме таырыбын одан рі дамытудан жне гімелерді аяталуынан орытындыдан трады. Мндаы кіріспе сздерді масаты гіме болып отыран таырыпа балаларды назарын аудару. Ал гіме таырыпты рістеуі белгілі бір масата негізделіп, сол оианы немесе нрсені балалара толы таныстыруды кздейді. гімені жмба айту, ледер оу немесе картиналар крсету арылы жзеге асыруа болады.

Байланыстырып сйлеуді екінші трі монологты, яни бір адамдарды байланыстыра сйлеген сзі. Байланыстырып сйлеуді бл тріне йрету екі жастан басталады. Зерттеулерді крсетуінше бес жаса келгенде бала кргенін, байаанын, тыдаанын з сзімен айтып бере алады. Монологты сзге йретуде олданылатын негізгі дістер айталап айту жне ойдан шыарып айту. айталап айту кезінде бала трбиеші тсіндірген гіме, ертегі, тапатарды мазмнын зіні ынуы бойынша баяндайды.

Ал ойдан шыарып айтанда бала трбиеші оып берген ертегілерді оиасын з иялымен одан рі жаластырады жне балабашаа дейін зі кездестірген оиалар жайында ойдан рап жеткізеді.

Студенттерге берілетін тапсырма:

1. Байланыстырып сйлеуге йрету жмысыны мазмны (жас ерекшеліктеріне байланысты).

2. Балаларды байланыстырып сйлеуге йретуді трлері

3. Диалогты сйлеу, оны ерекшелігі.

4. Монологты сйлеу, оны ерекшелігі.