Балаларды грамматикалы дадыларын алыптастырудаы сабаты рлі.

Мектеп жасына дейінгі балаларды аза тіліне оытуда басты масатты бірі – оларды сз бен сзді байланыстыра білу, яни сйлем ру абілеттерін дамыту. Мны бір сзбен, балалара грамматикалы дадыларды мегерту деп арастыруа болады.

Белгілі психолог-педагог Ш.А.Амонашвили айтандай, йретіліп отыран тілде баланы сздік оры анша дамыса да, ол оны сол тілде сйлеп кетуіне себепкер бола алмайды. Ересек жне мектепке даярлы топтарындаы балаларды аза тілінде ауызекі сйлеу абілеттерін алыптастыру шін, трбиеші грамматикалы дадыларды мегертуді негізгі міндеттер арылы жзеге асыруы керек. Бірінші міндет- коммуникативті дадылар мен арапайым ауызекі сйлеу абілеттерін алыптастыру. Тілді мегеру балаларды бірнеше типтік сз тіркестері мен сйлем рылымдарын жата білу ана емес, сонымен атар олар йренген сздерін з бетінше р-тлі рылыларды растыра білу. Айналасындаы адамдармен / трбиеші немесе топ балаларымен / азаша тілдік атынаса тсу, яни коммуникативтік дадылара йрену шін жадайлар жасалумен атар балалар ажетті млшердегі тілдік материалдарды білуі керек. Ол материалдар – тілді грамматикалы / морфологиялы жне синтаксистік / задылытары , сз тіркестеріні , сздерді жасалу жне згеру ерекшеліктері. Ескеретін жадай :грамматикалы ереже анытамалар мектеп тжірбиесіндегідей, балалара жаттатаылмайды, арнаулы ойын, логикалы жаттыулар барысында мегертіледі. Берілген материалды клеміне арай ересек жне жоары топ балалары здеріне сынылан грамматикалы былысты /яни берілген сз рылымдарыны андай жадайда олданылатынын / мнін бден тсініп алу керек. Сонда ана оларды еркін трде коммуникативті тіл атынасы дадылары алыптасып, ауызекі сйлесу абілеттері дамиды.

Екінші міндет- баса лт балаларын аза тіліне йретуде ана тілі дадыларыны келтіретін иындытарын жою. Мндай иындытар кп жадайда балаларды сз тіркестерін з бетімен растыруы кезінде сйлем рылысында жіберілуі ммкін. Мысалы, бала таматану кезіне жолдасына тіл атыса келіп: «Іш ст, нан же», киіну кезінде «Бтеке ки, етік ки» деп, анатіліндегі дадыларына сйенеді. «Не бар, не жо?» ойынын ойнату кезінде, « асыр жо, тлкі бар» деген жауаптар береді. Немесе аза тілінде зат есімні анытауыш мшелеріні жа, ша, орыс тіліндегідей род жаынан атыспайтынын ескермей,заттарды, ойыншытарды, тр-тсін, клемін атауда балалар кібіртіктеп, сйлемей алуы ммкін. Бл ерекшеліктерді байату шін ос уыршаты / л жне ыз атарын крсетіп, оларды екеуіне де «жасы», «демі» деген сздермен бірдей тіркестермен сипаттап бара алатынымызды крнекі трде крсетуіміз керек. Сол сияты аза тіліндегі «емес» сияты болымсызды есімдіктеріні «бар», «жо» сзіне атысты сздерден кейін тіркесетінін /алма ащы емес, ттті/, «кім?» деген сра адама ана ойылатынын , кптік жалауды трлерін ойын жаттыулар арылы бекіту кзделеді. Ана тілінде сйлеу дадыларына байланысты иындытарды жолды бірден бір жолы – балаларды аза тілінде айтан сздеріндегі ателерді трлерін жасы біліп, оларды алдын алатын жаттыулар йымдастыру.

шінші міндет – бадарлама бойынша берілетін грамматикалы тлаларды йретілу жйесін анытау.

Баса лт балаларына алаш сынылатын тла «Мынау не?» деген сра бойынша р затты крсете отырып, оларды аттарын айтызу / Мынау –стел. Мынау й./

Балаларды зара жне лкендермен слемдесе білу дадылары да алашы сабатарда да арнайы йымдастырылан ситуативті жадайлар арылы алыптастырады. Бала трбиешіге «Слеметсіз бе! лия Омаровна» деп , рбыларымен мысалы, «Слем Дина!» деп амандасып йренуі керек. Мндай тілдік операциялар іс жзінде бірнеше рет айтылып бекітілмейінше, балалара ол тлаларды еркін олдану талабы ойылмайды. аза тіліндегі жаа грамматикалы рылымдар крнекі суреттер, ойыншытар олдану арылы алыптастырады. Бастапы сабатарда да

Балаларды аза тілінде ауызекі сйлеуге йрету шін олданылатын грамматикалы рылымдар.