Бу -кштілі ондырыны Ренкин циклы. 2 страница

23-24. ЖАЗЫ АБЫРАНЫ ЖЫЛУТКІЗГІШТІГІ. ЖЫЛУ АЫНЫНЫ ТЕДЕУІ ЖНЕ АБЫРАНЫ ЖЫЛУЛЫ КЕДЕРГІСІ. Жылу ткізгіштік дегеніміз – денені бір-бірімен жанасан бліктерінен жылуды біркелкі туі немесе ішкі энергияны тасымалдауды айтады. Жылуды берілуі, атты денелерді жылу ткізгіштігіне тн. атты денелерде (диэлектриктерде) жне сйытарда жылу серпінді толындар мен, металлдарда электрондарды диффузиясымен, газдарда атомдар немесе молекулаларды диффузиясымен таралады. Бір абатты жазы абыра шін жалу беріліс тедеуі .

Бір абатты жазы абыра (2.2-сурет) арылы жылу ткізгіштік тсілімен жылу энергиясыны таралуын арастырамыз: абыраны алындыы д, жылу ткізгіштік коэффициенті траты. Температураны згеруі X сі бойынша баыттылады .

абыраны сырты беттеріні температуралары Т_к1 жне Т₂; детте Т₁ > Т₂. Бл жадайда температура рісі бір лшемділік.

Фурье заына (2.1.6) жне жылуткізгішті дифференциалды тедеуіне (2.1.9) негізделіп меншікті жылу аыны q былай аныталады.

q= , (2.1.12)

мндаы R - абыраны жылулы немесе термиялы кедергісі / атнасын (2.1.12) абыраны жылу ткізгіштігі деп, ал кері шамасы / = R абыраны жылу ткізгіштігіні жылулы немесе термиялы кедергісі деп атайды. абыра алындыындаы температураны згеруін мына формуламен анытайды.Т_х=T₁- *Х (2.1.13).Кп абатты (n-абат) жазы абыралар шінq=(T₁-T₂(n+1))/ . (2.1.14).Егер жылу аынынын цилиндр абырасыны зындыына l жатызса, онда есептеу формуласы былай болады.q_l= (2.1.15). q _l- шамасын меншікті жылу аыныны сызыты тыыздыы дейді, ал Ѕ лln d₂/d₁ атнасын цилиндрлі абыраны ішкі термиялы кедергісі дейді. Кп абатты цилиндрлі трізді n абыралар шін q _l =

25. айтымды жне айтымсыз процесстер (рдістер). Дгелек процесс (цикл) жнінде тсініктеме. Термодинамикалы цикл – термодинамикалы жйе арылы жзеге асырылатын тйыталан дгелек процес. Термодинамикалы цикл термодинамикалы процесс сияты айтымды жне айтымсыз болуы ммкін. айтымды процесс – тура немесе кері баытта болатын процесс, бл кезде дене барлы тепе-тедік кйі арылы теді тура жне кері бет аланда. Сондытан кез-келген тепе-тедік термодинамикалы процестегі денеі кйіні згеруі р уаытта айтымды процесс болады. айтымсыз процесс- бір баытта тетін наты процесс. Бл кезде термодинамикалы жйе алашы кйіне здігінен айтпайды, сырттан осымша энергия жмсалмай, яни бл кезде тепе-тесіз кй теді. Жылу млшерін Q (Дж) арылы белгілейді, ал меншікті (1 кг келтірілгенді) – q (Дж/кг) арылы. Келтірілген меншікті жылу ( q1 ) о деп есептеледі, ал шыан жылу ( q2 ) теріс деп есептелінеді. Денемен таралан жмыс (l л) о деп есептеледі, ал денеге жмсалан жмыс (l сы) теріс деп есептеледі. Жмыс трінде берілген энергия млшері L арылы белгіленеді, ал меншікті жмыс – l арылы. Сонымен жылу жне жмыс – энергияны згеру трі. Термодинамикалы процесте тйталан немесе дгелек процестер деген ерекше орын алады, бл кезде жйе зіні тізбектелген кйлері арылы тіп алашы кйіне айта оралады.

 

26. ЦИЛИНДРЛІ АБЫРАНЫ ЖЫЛУ ТКІЗГІШТІГІ ЖНЕ ЖЫЛУ АЫНЫНЫ ТЕДЕУІ. Траты режімдегі жазы жне цилиндрлі абыраларды жылу ткізгіштігі.Бір абатты жазы абыра (2.2-сурет) арылы жылу ткізгіштік тсілімен жылу энергиясыны таралуын арастырамыз: абыраны алындыы д, жылу ткізгіштік коэффициенті траты. Температураны згеруі X сі бойынша баыттылады .

абыраны сырты беттеріні температуралары Т_к1 жне Т₂; детте Т₁ > Т₂. Бл жадайда температура рісі бір лшемділік.

Фурье заына (2.1.6) жне жылуткізгішті дифференциалды тедеуіне (2.1.9) негізделіп меншікті жылу аыны q былай аныталады.q= ,-2.1.12),мндаы R - абыраны жылулы немесе термиялы кедергісі. / атнасын (2.1.12) абыраны жылу ткізгіштігі деп, ал кері шамасы / = R абыраны жылу ткізгіштігіні жылулы немесе термиялы кедергісі деп атайды. абыра алындыындаы температураны згеруін мына формуламен анытайды.Т_х=T₁- *Х (2.1.13).Кп абатты (n-абат) жазы абыралар шін q=(T₁-T₂(n+1))/ . (2.1.14)Егер жылу аынынын цилиндр абырасыны зындыына l жатызса, онда есептеу формуласы былай болады. q_l= (2.1.15). q _l- шамасын меншікті жылу аыныны сызыты тыыздыы дейді, ал Ѕ лln d₂/d₁ атнасын цилиндрлі абыраны ішкі термиялы кедергісі дейді.Кп абатты цилиндрлі трізді n абыралар шінq _l =

 

27. ИДЕАЛ ГАЗДАРДЫ ЖЫЛУСЫЙЫМДЫЛЫЫ ЖНЕ ОЛАРДЫ ТРЛЕРІ. ЫСЫМ ЖНЕ КЛЕМ ТРАТЫ БОЛАНДАЫ ЖЫЛУСЫЙЫМДЫЛЫТАР ЖНЕ ОЛАРДЫ З-АРА БАЙЛАНЫСЫ.Меншікті жылусыйымдылы (немесе жай жылусыйымдылы) бл берілген процестегі затты бірлік млшеріне керек жылу млшері, оны температурасы 1 градуса згергендегі. Затты бірлік млшерлері 1 кг, 1 моль немесе 1 м³ болуына байланысты массалы с, Дж/(кг*К), мольдік c, Дж/(моль*К) немесе клемдік с^/, Дж/ (м³ *К) жылусыймдылытар болып блінеді. Орта жылусыйымдылы дегеніміз белгілі термодинамикалы процесте жмысты денеге берілген жылу млшеріні, оны температурасын t₁ ден t₂ дейінгі аралыына згертуге кеткен атынасы Жмысты денені белгілі температурасына сйкес, белгілі термодинамикалы процестегі жылусыйымдылыты мнін, аиатты жылусыйымдылы дейді. .Идеал газды жылусыйымдылыы процеске, берілген (немесе шыан) жылуа, газды атомдыына, температураа, затты тріне сондай-а (наты газдарды жылусыйымдылыы ысыма туелді) туелді болады. Траты ысымдаы процестегі массалы жылусыйымдылыты С_р мен белгілеп изобаралы жылусыйымдылы дейді, ал траты клемдегі процестегіні С_v – изохоралы дейді. Сондай-а молярлы жне клемдік жылусыйымдылытар шін, сйкес индекстер крсетіледі. С_р жне С_v жылусыйымдылытарды арасындаы байланыс Майер (1814-1878) тедеуі арылы аныталады.С_р - С_v =R. (1.1.6) –формуладан шыатын тедеу онда (1.1.5)-формуладан

 

28-29.КОНВЕКТИВТІК ЖЫЛУАЛМАСУДЫ НЕГІЗГІ КРИТЕРИЙЛЕРЫНЫ (САНДАРЫНЫ) САСТЫ ТЕДЕУЛЕРІ. АНЫТАЛАТЫН ЖНЕ АНЫТАУШЫ САСТЫ САНДАР.састы критерийелері тедеуі деп – састыты аныталатын N_u саны мен енді аныталатын сандарыны (R_e, P_r, G_r) арасындаы байланысты айтады.Конвективті жылу алмасу састыты трт санмен сипатталады: N_u, R_e, G_r жне P_r. Нуссельт саны N_u=lб/л рамында жылу беру коэффициенті б бар , бл негізінен аныталатын сан болады, ал Рейнольдс R_e , Грасгоф G_r жне Прандтль P_r - сандары анытаушы сандар.Аныталатын лшеміз комеплекстер (саты критерийіне N_u) – састы сан, аныталатын шамаларды райды. Критерийалды састы тедеу – састы критерийялрды арасындаы болатын быластарды функционалды байланыстарын сипаттайды.Жылу аппаратарына есептеулер жргізгенде ажетті параметрі жылу беру коэффициенті б. састы критерийесін N_u анытайтын, конвективті жылу алмасуды жалпы састы тедеуі былай жазылады..N_u=f(R_e, G_r, P_r). (2.2.7)Сйыты еріксіз озау процесіндегі конвективті жылу алмасуды састы тедеуі.N_u=f(R_e, P_r) (2.2.8).Сйыты озалуы мжбрлі жне турбуленттілік режімде болса еркін озалыс конвекциясыны критерийісі те аз болады, сондытан Грасгоф критерийісі G_r есептемеседе болады. Кейбір газдар шін Приндтль P_r критерийісі конвективті жылу алмасу процесінде, температураа байланысты млдем згермейді, сондытан саты тедеуі мынандай арапайым трде жазылады.N_u=f(R_e ). (2.2.9).Сйы еркін озалыста, мжбрлі конвекция жо болады, онда (2.2.7) састы жылу беру тедеудегі Рейнольдс саныны орнына Грасгоф санын енгізген ажет, сонда мынаны табамыз .N_u=f( G_r, P_r). (2.2.10).Академик М.А. Михеев (сйыты ыздырандаы жне салындатандаы) аынны баытын еске алу керек деп, P_rс /P_r атнасында 0,25 те дрежені сынады. Онда жалпы састы тедеу (2.3.6) конвективті жылу алмасу шін мынандай трде боладыN_u= C R_eⁿ G_r^в P_r^m (P_rс/P_r)^0,25, (2.2.11)мндаы С – траты коэффициентік сан, n,в, m-траты крсеткіш дрежелер, мнін тжірибелер арылы табады.Оындай трде барлы тедеулерді (2.2.8 жне 2.2.10) жеке жадайлар шін жазуа болады:сйы мжбрлі озалыс кезінде N_u= C R_eⁿ P_r^m (P_rс/P_r)^0,25; (2.2.12)еркін озалыс кезінде .N_u= C G_r^в P_r^m

30.ЖМЫСТЫ ЖНЕ ЖЫЛУДЫ ТЕРМОДИНАМИКАЛЫ КЙ ПАРАМЕТРЛЕРІ АРЫЛЫ АНЫТАУ.Термодинамиканы бірінші заы жылу былыстары шін олданылатын жалпы энергияны саталу жне (айналу) згеру заыны дербес жадайы болады. Термодинамикалы жйелердегі тетін жылулы былстара немесе процестер сйкес, бл за бойынша энергия жоалмайды жне жаадан пайда болмайды, ол физикалы жне химиялы процестерде бір трден екінші трге айналады. Бл за жылу жмыса - жмыс жылуа айналуын белгілі алыпа келтіру (орнату) заы.Техникалы термодинамикада энергияны жылу Q жне механикалы жмыс l трінде згеруін арастырады. Демек термодинамиканы 1- ші заына сйкес, жйеде баса ешандай згерістер болмаандытан энергияны саталу заы бойынша dQ=dU+dL=dU+pdV (1.2.1) немесе Q=U+L=(U₂-U₁)+ pdV. (1.2.2). (1.2.1) жне (1.2.2) тедеулерден жмысты денелерге берілген энергия жылу трінде денені сырты жмысына pdV (dL) жне ішкі энергияларды ДU (du) згертуге жмсалады. Газдарды ішкі энергиясыны ДU згеруі процесті згеруіне згешілігіне немесе кйіне байланысты емес, сондытан ішкі энергия денені бастапы жне соы кйлерімен аныталады. ДU=U₂-U₁=f₂ (P₂,V₂, T₂)-f₁( P₁, V₁, T₁)(1.2.3). Барлы термодинамикалы процестердегі жмысты денені ішкі энергиясыны згеруін мынандай жалпы формуламен анытайды.

dU=C_v dT немесе ДU=C_v(Т₂-Т₁) (1.2.4). Клемі шексіз аз згерергендегі dv ауданды, 1.2-суретте крсетеілген жйедегі денені кйі тепе-те згерудегі пайда болан элементтарлы жмысты мына формула мен анытайды. dl=pdv(1.2.5). Сондытан, толы жмысты жйдегі клемні соы тепе-те згеруі процесінде 1-2 ыйсы сызыпен анытайды жне ол мынаан те l= pdv=1.2.3.4 ауд. (1.2.5’) Егер V₂ >V₁ – боланда газ лаяды, мнда dV>0 болады, ал жасалан жмыс шамасы о болады, онда l_л>0, себебі дене жмысты зі істейді. Егер V₂ < V₁, боланда газ сыылады, мнда dV< 0 болады, ал жмыс мні теріс болады. Істелген жмысты о немесе теріс болуыны физикалы маынасы, газ лайанда сырттан сер етуші кшке арсы жмыс жасалады, ал сыыланда сырттан сер етуші кшке арсы газ жмыс жасайды. Жылу жне жмыс - процесті функциясы, оларды элементтарлы шамалары dq жне dl мндері толы дифференциал бола алмайды, ал ішкі энергия кйді функциясы болады, сондытан dU-толы дифференциалы болады. ткен асырда ататы физик Гиббс, кейін Каммерлинг-Оннес, жылу аппаратарына жылулы есептеуде, жмысты денені кйін анытау шін жаа функция ретінде энтальпия деген ымды енгізді.Термодинамикада энтальпия (Н) деген ым лкен орын алады, ол жйені ішкі энергияны жне ысым мен клемні кбейтіндісіні осындысына те. Н=U+PV (1.2.6). Меншікті энтальпия h ртімен белгіленіп h= , 1 кг заты бар жйені энтальпиясын крсетеді, ал лшем бірлігі Дж/кг болады да келесі тедеумен аныталады h=u+P (1.2.7). Энтальпия кйді функциясы бола турып, энтальпияа U,P,V шамалары да кіреді рі ол кй параметрі (функция) болып есептеледі. Сонымен энтальпия кейбір кй функциясы жне термодинамикалы функцияны крсетеді, толы мнде (ішкі U жне сырты P,V) жйелік энергияны жне денедегі жылуды сиппатайды.Термодинамиканы бірінші заын энтальпия арылы былай жазуа болады. dL=dU+pdV=dU+d(pV)-Vdp=d(U+pV)=dH-Vdp (1.2.8) немесе q_1-2=h₂-h₁- vdP, (1.2.9) мндаы dl_тех=-vdP (1.2.10). Не былай жазуа болады l_тех= - vdp= =vdP, (1.2.11) мндаы l_тех – ысымы згергендегі денені меншікті техникалы жмысы.1.3-суретте алынан туелділік, PV-диаграммада график трінде крнекті бейнелеген. Кинетикалы энергияны аыны немесе газдарды ысымы згергенде техникалы жмыс l_тех пайда болады.Егер аппараттаы ысым азайса (мысалы турбинада), онда dP<0, олай болса - VdP>0, демек техникалы жмыс l_тех >0 о болады.Бнда жмыс сырты нрсеге арсы аын трде пайда болады.Егер керсінше, ысым аппаратта кбейсе (мысалы компрессорда) онда dP>0, демек - VdP>0, техникалы жмыс теріс болады. Бл жадайда жмыс сырты двигательмен аына арсы сер етеді.1.2.8 тедеуге кіретін техникалы жмыс l_тех – бл сйы не газ аындарында орналасан андайда бір агрегеттарды (мысалы турбиналар, компрессорлар, насостар мен желдеткіштер), пайдалы жмысы. Егер мндай ( немесе осы сияты) агрегет болмаса l_техн=0

 

31. ЖАЗЫ АБЫРА АРЫЛЫ ЖЫЛУ БЕРІЛІС. ЖЫЛУ БЕРІЛІС КОЭФФИЦИЕНТІ К ЖНЕ ЖЫЛУ БЕРІЛІСТІ ЖЫЛУЛЫ КЕДЕРГІСІ R. Бір ортадан (ысты) екінші ортаа салын, бір немесе кп абатты кез келген абыралар пішімі арылы жылуды берілуін, жылу беріліс деп атайды. Жылу беріліс - те ысты суйытыты абыралара берілуінен, абыраны жылу ткізгіштігінен жне абыралардан салын ортаа берілуінен трады. Жазы бір абатты абыра арылы жылу берілісті (2.3 – сурет) арастырамыз Суретте абыра алыдыы д жне абыраны жылу ткізгіштік коэффициенті л, бір келкі жазы абыра крсетілген. абыраны бір жаында ысты орта Т_с1 температурада, екінші жаында Т_с2 температуралы салын орта бар. абыра бетіні температурасы белгісіз олар Т₁ жне Т₂ ріптермен белгіленген. Жылу беру коэффициенттеріні осынды мндері, ысты жаында б₁, ал салын жаында б₂–ге те.Берілген шарта байланысты жазы абыра арылы сйытыты ысты температурадан салын температурада берілуіндегі меншікті жылу аынын q жне абыра бетіні температурадаларын табу керек Т₁ Т₂ .Бірінші буын – жылу конвекция бойынша ысты жылу кзінен абыраа берілгендігі меншікті жылу аыныны тыыздыы Ньютон-Рихман тедеуімен аныталадыq=б₁ (T_с1-Т₁), (2.3.1)мндаы б₁ ысты сйытан абыраа жылу беру коэффициенті, барлы жылу алмасуды трлерін есепке алатын.Екнші буын – абыра арылы жылу ткізу, бл жадайда жылу аыныны тыыздыы Фурье тедеуімен аныталады.q= (Т₁-Т₂). (2.3.2).шінші буын – жылуды конвекция арылы абыраны екінші бетінен салын сйыа беру. Бл жадайда жылу аыныны тыыздыы Ньютон-Рихман формуласымен аныталады.q= б₂ (Т₂ –Т_с2). (2.4.3).(2.4.1), (2.4.2), (2.4.3) тедеулерінен температуралы арындар аныталады..Т_с1-Т₁=q/б₁.Т₁-Т₂=q*д/л (2.4.4).Т₂-Т_с2=q/б₂.Осыларды брін осып толы температуралы арынды аламыз. Т_с1-Т_с2=q(1/б₁+д/л+1/б₂), (2.4.5).осыдан жылу аыныны мнін анытаймызq= (Т_с1-Т_с2)=К(Т_с1-Т_с2)=Т_с1-Т_с2/R. (2.4.6).Жылу беріліс коэффициентті мні тмендегіше К= . (2.4.7). Жылу беріліс коэффициентіні кері шамасы, жылу берілісті толы термиялы кедергісі деп аталады. (2.4.7) тедеуінен бл шама мынаан те:

К=1/К=1/б₁+д/л+1/б₂, (2.4.8),мндаы R_б1=1/б₁ – ысты жылу кзі, жаынан жылу беруді жеке термиялы кедергісі;R_л=д/л - абыраны жеке жылу ткізгіштік термиялы кедергісі. R_л2 = 1/ - салын жылу тасымалдау жаындаы жылу беруді жеке термиялы кедергісі. (2.4.6) тедеуі бір абатты жазы абыраны жылу беріліс тедеуі болып септеледі.Жылу беріліс коэффициенті К жылу берілісті арындылыын сипаттайды, Вт/(м² К).К-ны анытау шін жне алдын ала табу керек, себебі олар конвекциялы жне сулелі жылу алмасуды ескереді. .Т₁ жне Т₂ температуралары (2.3.4) тедеуінен q-ды табаннан кейін аныталады.Кп абатты абыра , , ... - n абаттарды алындытарынан , ... - n абыраларды жылу ткізгіштік коэффициентерінен трады. Бл кезде меншікті жылу аынны тыыздыы мынаан те. = K (Т_с1-Т_с2) = , (2.4.9)мндаы R – жылу берілісті жалпы термиялы кедергісі ол мынаан те

32-33. ТЕРМОДИНАМИКАНЫ ЕКІНШІ ЗАЫНЫ МАЫЗЫ МЕН НЕГІЗГІ АЙТЫЛУЛАРЫ. ТУРА ЖНЕ КЕРІ АЙНАЛЫМДАР (ЦИКЛДЕР) ЖНІНДЕ ТСІНІКТЕМЕ.Егер термадинамиканы 1^ші –заы жылу Q жне механикалы жмыс L арасындаы зара байланыстарды (жылуды жмыса, жмысты жылуа айналуы, біра бл кезде згеру ешандай шартсыз болуы ммкін) арастырса, термодинамиканы екінші заы жылу жне термодинамикалы процестерді баытын сипаттайды жне жмысты жылуа айналуы ммкін деп шарт ояды. Термодинамиканы екінші заы бойынша ртрлі алымдарды айтан бірнеше тжырымдамалары бар (Ломоносовты, Карно, Клаузиус, Томсон жне де басалар). 1824 жылы Карно термодинамиканы екінші заыны маынасын былай деп тжырымдады. Жылу жмыса айналу шін, кем дегенде екі жылу кзі ажет, р трлі температураларда. 1850 жылы Клаузиус термодинамиканы екінші заына мынадай тжырым жасады: “Жылу суы заттан ысты зата здігінен те алмайды осымша энергия жмсалмай”,-деген. Осыан байланысты табиатта біріай здігінен жріп жатады, біра олар оршаан орта мен тедеусіз кйде кері жруі ммкін емес, осымша тем болмай. Термодинамиканы екінші заы жалпы трде “здігінен тетін былыстар айтымсыз” – деп тжырымдайды. Термодинамиканы екінші заыны е маызды тжырымдасы ол термиялы п..к.-ті бірге те жылу озалтышын жасау ммкін емес, басаша айтанда жылуды толы механикалы жмыса айландыратын мгілік озалтышты жасауа болмайды. Жылу машинасындаы жылудын жмыса айналу процесіні жетілдіру дрежесін термодинамиканы екінші заы бойынша анытауа болады. Жмысты цикл кезінде о айналымды жмыс болса, онда оны тура цикл деп немесе жылу озалтышыны циклы деп атайды, демек l_л > l_сы. (1,4-сурет). Саат тілі баатымен тетін PV- диаграммасында (1.4-сурет) тура айналымны (циклды) 1 а 2- процесі лаю жмысын (l_л), ал 2б1 процесі сыымдау жмысын (l_сы) крсетеді.Сонымен сыылу сызыы 2-б-1, лаю сызыыны 1-а-2 астында орналасады, бл жадайда циклдегі жмыс l_ц о болады.l_ц=l_л - l_сы > 0 1.4 – сурет. Цикл кезіндегі жмсалатын жмыс кері жрсе, кері айналым немесе тоазытыш машиналар циклы деп аталады, демек l_сж > l_расш, бл кезде сыылу процесіні (2- а-1) лаю процесіні (1-б-2) сызыынан жоары орналасады (1.5-сурет). Егер сыылу сызыы 2-а-1, лаю сызыыны жоары орналаса, онда циклдаы газды жмысы керсінше (теріс) болады. Термодинамикалы циклдарды тура жне кері циклдары болады. Тура циклда жылу озалтыштары жмыс істейді де, кері циклда тоназытыш машиналары жмыс істейді. Жылу озалтыштарында жылу жмыса ауысады. Бл кезде сырты (Т₁, q₁) жоары температура кзіне жылу беріледі жне тменгі температура кздерінен жылу алынады(Т₂ q₂). Практикада жылу озалтыштарында олданылатын жылуды ысты кзі ретінде отынды жауды химиялы реакциясын, ал жылуды салын кзі ретінде – оршаан ортаны айтуа болады. Энергияны саталу заына сйкес, жылу озалтышынан алынан циклдік жмысты l_ц > 0 жне оны маынасын тсіндіру шін жылу озалтышты термодинамикалы схемасын арастырайы (1.6-сурет) Іс жзінде барлы жылу двигательдеріндегі жылу кзі ретінде отынды жаанда жретін химиялы немесе ішкі ядролы реакциялар олданса, ал салын жылу кзі ретінде оршаан ортаны – атмосфераны олданады. Жмысшы дене ретінде газ не бу пайдаланылады. Тура циклдарды нтижелілік сиппатамасы болып термиялы пайдалы сер коэффициент (ПК) болып есептеледі. Циклде двигатель жасаан жмысты l_ц берілген жылу млшеріне атнасын циклды термиялы пайдалы сер коэффициенті деп _t атайды._t= (1.3.1). Тоазытыш машиналарындажылуды тасымалдау процесі тменгі температурадаы жылу кзден (T₂, q₂) жылулыты жоары температурадаы жылу кзге (T₁, q₁), тасымалдау арылы іске асады, себебі бл процесті іске асыру шін тоазытыш машинаа жмсалан жмыс сырттан беріледі. Сонда тменгі жылу кз q₂ млшердегі жылулыты береді, ал жоары жылу кз q₁= q₂+l_ц млшердегі жылулыты алады, сонымен тоазытыш машина жмысы l_ц<0. (1.7- сурет). Тоазытыш машинаны термодинамикалы схемасы. 1.7-сурет. Кері циклда жмыс l_ц жылуа q₁ ауысады немесе оны жетілдік дрежесі тоазытыш коэффициентімен аныталады. Тоазытыш коэффициент тоазытыш камерадан цикл бойынша алынан жылу млшеріні, осы циклда жмсалан жмыса атнасы арылы таблады.=