Таырыбы: Жамбыл облысыны экологиялы жадайы

1. аламды жне айматы экологиялы проблемалар.

2. Экологиялы проблемаларды себептері, салдары, шешу жолдары.

Жамбыл облысыны экологиялы жадайына сер ететін экологиялы табии факторлара мыналар жатады:

а) Экологиялы шиеленісті бсендететін факторлар-эрозиялы жойылуа берік тасты; тау беткейлеріндегі ылалды жеткілікті болуы.

б) Экологиялы шиеленіске себеп болатын факторлар- пайдалы азбаларды игеру рельефті тілімденуі, тау беткейлерінде орман белдеуіні болмауы, тау бктеріндегі лессті тау жыныстарыдаы жел эрозиясы.

Жамбыл облысыны азіргі экологиялы жадайы: аратау провинциясында экологиялы жадайы пайдалы азбаларды ндірген жерлерде шиеленісті. Ал алан айматарда- анааттанарлы табии шайылымны дигрессиясы байалады. Тау алдындаы жазытарда ирригациялы эрозия мен антропогенді шл басу байалады.

Ерекше оралатын террторияларда азіргі жмыс істеп траны- Абастау мен арабастау полеонтологиялы табии ескерткіштері. Бл екеуі Асу-Жабаылы мемлекеттік табии орыты филиондары болып табылады. аратауды Брындай аарында орналасан. Аса тере емес сайдаы сазды ртрлі балытарды, молюска, тасбаа, жндіктерді жне юра дуіріні кптеген сімдіктеріні, осыдан 150 млн. жыл брын тіршілік еткен, алдытары саталып алан.

Сурет. Жамбыл облысыны экологиялы жадайы

оршаан ортаа тигізіп отыран сері трысынан техногенезді ыпалы зор. Табии ортадаы геоэкологиялы жадайын шиеленістіреді: табии шикізатты оры азайып, денсаулыына лкен нсан келтіреді, табии ландшафтыны экологиялы алыпты орта раушы аблетін тмендетеді.

Жамбыл облысы территориясыны экологиялы жадайыны нашарлауы, оны ластаушы заттарды рамына жне санды крсеткіштеріне байланысты. Ластаушы заттарды рамы, бізді лкедегі нерксіп саласына, оны ндіріс клеміне арай аныталады.

Жамбыл облысыны азіргі геоэкологиялы жадайы барлы жерінде бірдей емес. Территорияны экологиялы жадайы ртрлі провинцияда ралай. Жамбыл облысыны территориясында экологиялы дестабилизацияны анааттанарлы дегейі тн (58,9%). Экологиялы жадай шиеленіскен жадай –28% территорияда. Ал экожадай аса шиеленіскен территория лесі – 1,3 %. Экологиялы алыпты жадай 11,8 % территорияда саталып отыр.

Жамбыл облысы территориясындаы геоэкологиялы жадайды сараптау 13 геоэкологиялы анклавты ажыратуа ммкіндік берді. рбір анклав –экологиялы шиеленісті ошаы. Ол экологиялы жадайы алыпты провинция аумаында дамиды, сондытан оршаан ортадаы блінген, алпына келтіруге баытталан кезек кттірмейтін шараларды геоэкологиялы анклав аумаында іске асыру керек.

Дебиеттер тізімі

1. Чигаркин А.В. Памятники природы Казакстана. - Алма – Ата: Кайнар, 1980.

2. Байхонов С.С. Табиатым – тадырым. - Алматы: айнар, 1991.

3. Молдабергенов А.Ш. азастанны хайуанаттар дниесі мен сімдіктер лемі жне оларды орау. - Алматы: айнар. 1983.

4.Байабылова А. азастан орытары. - Алматы: Аруна. 2003.

 

Лекция №14