Жамбыл облысыны лкен алалары мен демографиясы

Жамбыл облысыны ірі алалары:Тараз аласы, Шу аласы, аратау аласы, Жаатас аласы

Шу аласы– Жамбыл облысы Шу ауданындаы ала. Аудан орталыы Тле би ауылынан отстікке арай 8 км, облыс орталыы Тараз аласынан солтстік-шыыса арай 225 км жерде, Шу зеніні сол жаында орналасан. Трыны 36 010 адам (2010).

Іргесі 1928 жылы Тркістан – Сібір теміржолын салуа байланысты аланан. ала Мойынты – Шу теміржолы осыланнан кейін шыл дами бастады.1960 жылдан аудан, 1965 жылдан облысты баыныштаы ала болады. алада 1995 жыла дейін жндеу-механика, темір-бетон, ант, ст німдері, автоклік жне рылыс орындары, баспахана, ауыл шаруашылы техника бірлестіктері болды. Оларды басым кпшілігіні атауы мен зырлары згеріп, экономиканы р трлі баытындаы ксіпорындар мен мекемелерге айналды. Ірілері: “Шу тепловоз жндеу зауыты”, “Шу механикалы жндеу зауыты”, “Шу асты тарату базасы”, “Шатыркл” мыс кен орны , “ызыл бидай”, “Шу автоклік ксіпорны”, “Шу жолаушы автоклік ксіпорны” А-тары жне “аза заиптар оамыны оу-ндірістік ксіпорны” ЖШС-і, т.б. ксіпорындар мен мекемелер жмыс істейді. Блардан баса ауыл шаруашыы баытта 28 шаруа ожалыы, 2 ЖШС жне 1 агробірлестік бар.

Білім беру жне мдениет орындарынан жалпы білім беретін 10 мектеп, 1 ксіптік-техникалы мектеп, 2 колледж, 6 кітапхана, 1 мдениет йі, 2 стадион, мешіттер, т.б. мекемелер бар. Денсаулы сатау орындарынан 1орталы алалы аурухана, ауматы емхана, тубдиспансер, отбасылы-дрігерлік амбулатория, 3 фельдшерлік-акушерлік пункт жне тіс емханасы жмыс істейді.[1.23]

аратау аласы— ала (1963 жылдан), Жамбыл облысы Талас ауданыны орталыы, темір жол бекеті. Облысты отстік блігінде, Тараз аласынан солтстік-батыса арай 82 км жерде, аратау тауыны солтстік-батыс сілемі – Шолатау баурайында, Жетімшоы жне Атау тауаралы аарында, бта аралас боз жусан, слыбас, баялыш, бетеге, т.б. асты т Іргесі 1946 жылы Шолатау кенті болып аланан. ала мірі аратау фосфоритті алабымен тыыз байланысты. аратау кеніші алашы німін 1946 жылы 5 желтосанда бере бастады. 1963 жылы флотациялы діспен байыту фабрикасы іске осылды. аратау 20 асырды 60 – 90-жылдары, КСРО жне республика экономикасыны дамуына елеулі лес осты. Осы жылдары ауыл шаруашылыына ажет фосфорлы минералды тыайтыштара сраныс кшейді. Бл аратауда фосфорит ндірісін арынды дамытуа жадай туызды. Оны негізінде аратау кен-химия комбинаты салынды.

1965 – 85 жылдары аратауда республика дегейдегі рылыс йымдарыны сала аралы ксіпорындары жмыс істеді. алада ндірісті дамуы оны инфрарылымдарыны санын жедел сірді. Жартас бгені салынды (1944, сыйымдылыы 6 млн. м³). 1948 жылы Кеншілер саябаы ашылды. 1970 – 80 жылдары алалы кітапхана, балалар кітапханасы, спорт имараттары бой ктерді. 1964 жылы аза политехникалы институтыны (азіргі .И. Стбаев атындаы лтты технология университет) блімшесі ашылды.

1966 жылы рылыс техникумы, ксіби-технология училище рылды (азіргі ксіптік бадар беретін мектеп-лицей). Туелсіздік жылдары брыны КСРО аумаындаы экономикалы байланыстарды жаппай зілуі ндіріс орындарыны тоырауына келді, ала міріні ыраты дамуы тежелді. аратау фосфорит кентасын пайдаланатын Самара, Волгоград, Пермь, оан, Алмалы, Самаран, Чарджевалаларындаы химия ксіпорындар фосфор шикізатын сатып алуды тотатты. Тек 90-жылдарды соында ана брыны байланыстар алпына келе бастады.[2.26]

ымдас шптесін скен ср топыраты шлді белдемде орналасан. 1990 жыла дейін аратауда 40-тан астам ндіріс орындары болды. Брыны фосфорит ндірістік рылымдары «аратау» А-на біріктірілді. Сонымен бірге алада химия, рылыс материалдары, трмыс ажетін теу комбинаттары, ет, нан, ст заттары, т.б. ксіпорындар бар. Аудан ттынушылар кооперативі, аудан телекоммуникация, пошта торабы, аудан электрлендіру жйесіні мекемесі, Акл су шаруашылы жйесіні басармасы, «Сарытас», «аратау» кен байыту басармасы» акционерлік оамдары, «Мрмртас» кен орны, Слейменсай тері деу фабрикасы, «аратауНан», «рылыс-Жанар», «Жолаушы автоклік ксіпорны» акционерлік оамдары, 2 жол жндеу басармасы, т.б. ксіпорындар жмыс істейді.

Жаатас аласы— Жамбыл облысы Сарысу ауданыны орталыы. Облыс орталыы — Тараз аласынан солтстік-батыса арай 170 км жерде, аратау жотасыны солтстік беткейінде жусан, кйреуік, баялыш скен тауды ср топыраты шлейт белдемінде орналасан. Іргесі ірі фосфорит кенін игеруге байланысты 1964 жылы алана бастады. 1969 жылы кентке, 1971 жылы алаа айналды. алада брыны фосфорит ндірісіні негізінде рылан акционерлік оамдар мен ндірістік кооперативтер жмыс істейді.

Тараз аласы— Жамбыл облысыны орталыы. XVIII асырда бл ала улие-Ата деп аталан. 1936-1937 жылдар аралыында Мирзоян деп аталан. 1937-1997 жылдары Жамбыл, 1997 жылы 8 атарда тарихи аты - Тараз атауы айтарылды. Орта асырларда Тараз деген атауымен йгілі болды. алаа е бірінші келгендер - Ферана алабыны збектері болан. 1997жылынан бастап тарихи атауы алаа айтарылды. 2002 жылы Тараз зіні 2000 - жылы мерейтойын атап тті. Орта асырларда Тараз лы Жібек Жолыны бойында орналасан алаларыны бірі еді. сіресе арахан дулеті кезінде глденген. 19 асырда улие Ата оан амалы еді. ХІХ асырыны 60-шы жылдарында Ресей империясынырамына кірген. Кеес Одаы кезінде Жамбыл облысыны орталыы болып, азастан туелсіздігін алан со егемен еліні жайлаулы Жамбыл облысыны кімшілік орталыы, тарихы бай кне шаар болып ркендейді. [2.29]

Жамбыл облысы халыны саны 2 – КЕСТЕ

794 320 933 426 1048 546 988 840 980 072 985 552 992 089 1001 094 1009 210

 

1018 845 1020 791 1034 487 1046 497 1055 813 1069 874 1084 482 1098 740

 

2011 жылды 1 атарына халы саны 1043,6 млн адамды райды. Халыты рамы 90-нан астам лттан трады, оны 71,4% -ы азатар

Облысты этникалы рамы: 3- КЕСТЕ
  Халы саны 1989 жылы % Халы саны 1999 жылы % Халы саны 2010 жылы %
Барлыы 100,00 % 100,00 % 100,00 %
азатар 48,84 % 64,76 % 69,23 %
Орыстар 26,52 % 18,13 % 13,59 %
Днгендер 2,27 % 3,07 % 4,06 %
Тріктер 1,65 % 2,51 % 2,81 %
збектер 2,07 % 2,28 % 2,39 %
Крттер 0,85 % 1,10 % 1,27 %
корейлер 1,29 % 1,42 % 1,19 %
зірбайжандар 1,12 % 1,07 % 1,17 %
Татарлар 1,60 % 1,27 % 1,02 %
ырыздар 0,51 % 0,50 % 0,74 %
Немістер 6,75 % 1,15 % 0,64 %
Украиндар 3,26 % 1,01 % 0,37 %
йырлар 0,27 % 0,26 % 0,27 %
Шешендер 0,08 % 0,25 % 0,24 %
Гректер 0,89 % 0,20 % 0,16 %