ЭЛЕКТРОНДЫ ЕСЕПТЕУІШ МАШИНАЛАРЫ

Ерте кезден бастап а адам баласы есептеулерді оайту шін зіне кмекщі р трлі рылылар растыран .Бізді эрамыза дейінгі 5 асырды зінде а гректер мен мысырлытар абаты – орыс есеп шотына сас рыланы пайдаланан.

17 асырды 40 жылдары адамзат тарихында е ірі алымдарды бірі –математик , физик, философ жне дін зертеушісі Блез Паскаль сандарды осатын механикалы рылы ойлап тапты жне жасап шыарды.

Сандарды осып ана оймай , оларды кбейте алатын механикалы рылыны 17 асырды аяында екінші бір лы математик жне философ Готфрид Вильглем Лейбниц ойлап шыарды . Лейбницті ебектерінде сздермен жне баса ымдармен амалдар орындай алатын механикалы рылы туралы да сз болан.

Есептеулерге арналан рылыларымен атар берілген программа бойынша овтоматы трде жмыс істейтін механизімдерде (музикалы автоматтар , шарманкалар, дабыл аатын сааттар жне т.б.) дамыды. Мысалы ,шарманкаа р алай орналасан таяшалары бар дискілер орнатылан таяшаларды орналасуына байланысты андайда бір уен орындалатын . Жаккарты тоу станогнда матаа тсетін рнек жіішке кортон карталардаы (перфокарталара ) тесіктерді кмегімен берілетін. рнекті ауыстыру шін перфокартадаы тесіктерді басаша тесіп шыу жеткілікті болатын.

Есептеуіш техника саласындаы маызды прогресс Чарлз Беббиджды (19 асыр ортасы) есімімен байланысты.Лейбницті механикалы арифметикалы машинасы идеясын программамен басару идеясымен біріктіре отырып,Беббиджды зі «аналитикалы» деп аталан машинаны жобасын жасап шыарды.Бл жоба іске асырылан жо,алайда зіні ммкіндіктері бойынша Беббиджды машинасы алашы ЭЕМ – нен кем тспейтін: онда 50 онды табадан тратын 1000 санды сатайтын зерде жасалан; арифметикалы амалдар Жаккардты перфокаторлара жазылан программаа сйкес орындалатын.Программада арифметикалы амалдарды бір тобын автоматты трде айталау, сонымен атар амалдар тобын айсыбір шарт саталанда ана орындау ммкін болатын.Беббидж машинасына байланысты программалаушы мамандыы пайда болды.Дние жзіні алашы программалаушысы аын Дж. Байронны ызы Ада Лавлейс болды.Ада Лавлейс жазан программалары айсыбір санды функцияларды мндерін есептеуге арналды.

20 асырды 30 – жылдарыны аяында Американда Дж. Атаносов (шыан тегі болгар) пен К. Берри ЭЕМ жасап шыарды,онда электронды рылы,олара оса біраз механикалы бліктер болды.Бл машина лдеде де болса мбебап емес еді,алайда оны пайдалану салалары механикалы арифмометрмен салыстыранда лдеайда ке болды.1942 жылы Атанасов-Берри ЭЕМ-іні жетілдірілген моделі жасалды,ол е алдымен сызыты тедеулер жйесін (30-а дейін белгісіз бар 30 тедеуден тратын) шешуге арналады.

40 жылдарды аяына дейін блардан уаттыра жне жетілдірілген біраз басаша машиналар жасалды.1946 жылы 3 американды алымны Дж. фон Нейман, Г.Голдстайн, А.Бернсты – ылыми мааласында мбебап ЭЕМ растыруды негізгі принциптері баяндалан,онда делетін мліметтерді сатауа жне есептеу программасын сатауа орта бір ана зерде пайдаланылатын.Осы принциптер іске асырылан алашы машина – EDSAC ЭЕМ-1949 ж.Англияда Кембридж (онда бір кездері Беббидж оыан) университетінде М.В. Уилксты бсаруымен жасалды.Бір жылдан со АШ-та мбебап EDVAC ЭЕМ жасалды.

Бізді еліміздегі есептеуіш техниканы негізін алаушы Сергей Алексеевич Лебедев болды.Оны басаруымен алашы отанды ЭЕМ-дер жасалды: 1951 ж. Киевте – МЭСМ (Малая Электронная Счетная Машина) жне 1952 жылы Москвада – БЭСМ (Быстродействующая Электронная Счетная Машина).БЭСМ – мен бір уаытта дерлік М-2 жне «стрела» ЭЕМ-дері жасалды.

50-жылдарды ортасынан бастап есептеуіш техниканы крт дамуы басталды.азір дние жзінде 50 миллионнан астам дербес компьютерлер, ондаан миллион баса ралдара іштей орналастырылан, ойына арналан,й трмысындаы компьютерлер жмыс істейді.оамны даму дегейі энергияны мегеру шамасымен емес «информацияны мегеру» шамасымен анытала бастады: жмыс істейтін бір адама келетін ЭЕМ саны мен оны жмыс німділігі, дниежзілік байланыс желілеріне осылу ммкіндігі жне т.б.