ОПЕРАЦИЯЛЫ ЖЙЕЛЕР, ОРШАМДАР, ОРТАЛАР
Операциялы жйелер (ОЖ) жйелі программалы етуді негізі болып табылады. Операциялы жйесіз осы заманы компьютерді аппараты мен программасына атынау (яни компьютерді аппараты мен программасына еніп, жмыс істеу) млдем ммкін емес. Барлы аппарат, сондай-а программа ралдарына пайдаланушы операциялы жйе деп аталатын делдал арылы ана ол жеткізе алады.
Операциялы жйе-барлы программаны, ЭЕМ аппараты ралдарыны жне желілерді жмысын жргізуді амтамасыз ететін программалар кешені.
Компьютерді оректендіруге осанда е алдымен ОЖ-а ЭЕМ-ні жмыса жарамдылыын тексеруді жне одан кейінгі жмысын басаратын операциялы жйе жктеледі (загружаются). Операциялы жйе компьютерді осылан стінен бастап жмыс істейді, ал компьютер ажыратылан сттен бастап ол жмыс істеуін тотатады. Егер компьютер жергілікті желіден ажыратылан болса, онда оны ызмет крсетуші персонал осып береді.
Дербес жмыс істейтін компьютерді осуды реттертібі те арапайым:
1. Модем, дыбыс колонкасы, принтер, сканер жне т.б. аса ажеті сырты рылыларды электірлік оректендіргіші ерікті рет-тртібімен осылады.
2. Дисплейді электр оректендіргіші осылады (егер дисплейді оректедіргш жеке кнопкасы болса ана).
3. Соы стте Power кнопкасын басу арылы компьютерді жйелік блогын осады.
Компьютерді ажырату (сндіру) керісінше рет-тртіппен жзеге асады:
1. Алдымен Power кнопкасын басу арылы жйелік блогы осылады
2. Содан кейін дисплейді электр оректендіргіші сндіріледі (егер дисплейді оректендіргіш жеке кнопкасы болса ана).
3. Ерікті рет-тртіппенбрын осылып ойылан барлы сырты рылыларды электр оректендіргіш сндіріледі.
ЭЕМ-НІ НЕГІЗГІ БЛІКТЕРІНІ ЗАРА РЕКЕТІ. МАГИСТРАЛЬ
Процессор, зерде жне енгізу шыару рылылары зара алай байланысан? азіргі электроникада ол шін кбінесе магистраль жиі олданылады. Магистральды ЭЕМ-ні барлы компоненттері зара параллель осылан сымдар шоы трінде крсетуге болады. Магистраль адрес шинасынан, мліметтер шинасынан жне бірнеше осыша сымдардан (мысалы, белгілі адрес бойынша мліметтерді жазуа немесе оуа болатындыын крсету шін) трады. Магистраль бойымен электр сигналдарын жіберу арылы ЭЕМ компоненттері бір-біріне информация бере алады.
Процессор рылыларды алай басарады? Магистраль арылы жалананда рылыа берілетін кез келген команда белгілі бір информацияны арнайы адрес бойынша жазу немесе оу командасы сияты болады. Мысалы, «электроника УКНЦ» ЭЕМ-де адрес 0 мен 65535 аралыында згере алады. Біра 0-ден 57343-ке дейінгі адрестер зердеге тиісті ал алан адрестер трліше рылылара йлестіріліп блінген (кейбір адрестер ещайдада пайдаланылмайды). Мысала, басу рылысына (принтерге) 65356 жне 65358 адрестері, клавиатураа 65392 жне 65394 адрестері бекітіліп берілген.
Принтер командасын шаыру былайша орындалады: процессор магистраль бойынша 65356 адрес кодын, команда кодын жне «жазу» сигналын жібереді. Магистральа осылан рбір рылы адоес кодын талдайды. Принтер «зіні» адресін тауып аладыда, «жазу» сигналы жне мліметтер шинасыны кйі бойынша сйкес команданы орындайтын схемаларды іске осады. ртрлі информацияны жіберу арылы принтерді ртрлі командаларды орындауа мжбр етуге болады. Осы сияты «оу» сигналы жне 65394 адрес коды бойынша клавиатура мліметтер шинасы арылы зіні кйі жнінде информация жібереді, осы информацияны талдау арылы адамны ай клавишты басандыын білуге болады. «аударады», «талдайды», «тауып алады» сияты сздерге сйкес келетін схемалармен вентильдерді іске осыланын, ткізгіштерде жоары (+5 В) немесе тменгі (0В) кернеуді паайда боланын крсетеді.
Сонымен УКНЦ-дегі рылыларды басару аралан ешандай арнайы командалар жо, ол шін «х-тен у-ке аудару» «х-пен у-ті салыстыру» деген ситы зімізге брыннан белгілі командалар пайдаланылады (бл командаларды рылыа тиісті бекітілген адрестер крсетіледі). Ал ртрлі рылылар олара тиісті адрестерге жне командаларымен жадайлары алай кодталатынына (0-мен 1-ді андай жинаы) байланысты ажыратылады.
ОНДЫРМАЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
ондырмалар-Excel программасыны ммкіндіктерін кеейтетін арнайы ралдар.Іс-тжірибе жзінде,на сол ондырмалар Excel программасын ылыми-техникалы жмыста олдануа олайлы етеді.Бл ралдар сырты осымша болып саналанымен ,мзірді кдімгі бйрыы (детте ,Сервис немесе Мліметтер мзірі арылы) кмегімен олара ол жетеді .детте ондырманы одану бйрыы арнайы диалогты терезені ашады ,оны дайындау Excel программасыны стандартты диалогты терезелерінен айрышаланбайды .
ойылан ондырмалар Сервис –ондырмалар бйрыыны кмегімен іске асуа немесе ажыратып ,алып тастауа болады.ондырмаларды іске осу есептегіш жйеге деген жктемені лайтады ,сондытан детте іс жзінде олданылатын ондырмаларды ана іске осу сынылады .
Талдау пакеті-млметтер жиынтыын талдауды осымша ммкіндіктерін амтамасыз етеді . Талдауды наты тсілін тадау бйрыымен ашылатын мліметтерді талдау дтологты терезесінде атарылдады.
Автосатау-Бл ондырма жмыс кітабын автоматты трде сатау режимін берілген уаыт аралыы арылы амтамасыз етеді .Автосатау режиіеі ондырмасы Сервис –автосатау бйрыыны кмегімен атарылады .
осындалу шебері-Кесте баанында мліметтерді осындалу шін формула жасауды автоматтандыруа ммкіндік береді .Мндайда яшытар белгілі бір шарттарды орындаанда ана сомаа осылады Шеберді іске осу Сервис-Шебер –Біре-сара сома бйрыыны кмегімен аткарылады .
Ауыстырым шебері-Баандар мен жолдарды атаулары бойынша кестедегі мліметтерді іздеу шін формула жасауды автоматтандырады. Шебер ізденіс шін олданылатын параметрлерді олмен беру ммкіндігін сынады немесе бір мрте ізденісті жргізуге ммкіндік береді.Сервис—Шебер—Ізденіс бйры,ымен шаырылады.
Web-пара шебері-ондырма жмыс параы диапазондарыны жиынтыын айта жаыртады,сонымен атар HTML тілінде жазылан Web-паратара программаларды да згертеді.Шебер HTML форматында Файл—Сатау бйрыыны кмегімен іске осылады жне жаа Web-пара жасауа да HTML –ді бар жатына жмыс параынан мліметтерді енгізуге жол ашады
Шешім іздеу-Бл ондырма отайландыру шешімдерін шешу шін олданылады .Отайлы мндер іріктеліп ,шектеуліктер берілетіе яшытар Сервис—шешімдерді іздеу бйрыыны кмегімен ашылатын шешімдерді іздеу диалогты терезесінде тадалады .
Мліметтерді жинауа арналан шаблондар шебері .Бл ондырма мліметтер базасына жазбалар енгізуге арналан формалар ретінде ызмет етеді .Шаблондар негізінде жмыс кітабы жасалан кезде олара енгізілген мліметтер базасыны шаблоныменбайланысты болып автоматты трде мліметтер кшіріледі Шеберді іске осу Мліметтер –шаблон шебері бйрыымен атарылады
Web-форма шебері. ондырма Web-торапта орналастырылатын формаларда жасауа арналан.Форма келушілер енгізген мліметтер формамен байланысан мліметтер базасына автоматты трде осылатынлай етіп йымдастырылады.Мліметтерді жинау шін Excel формасын жмыс параында брыныра жасау керек.Мліметтерді жинау жйесіні ондырмасы Сервис—Шебер-- Web формасы бйрыымен іске осылатын шеберді олдану арылы йымдастырылады.