МЛІМЕТТЕР БАЗАСЫНЫ НЕГІЗГІ ЫМЫ

ЭЕМ (электронды есептегіш машиналарды) маызды ерекшеліктеріні бірі -акпаратты мол клемі сатау жне деу ,сонымен бірге мтіндік жне графикалы жаттар (суреттер ,сызулар, фотасуреттер ,географиялы карталар) ана емес ,жаанды жйе ,дыбыстыжне бейнефайлдарды беттері де жинаталады .Бл ммкіндіктер мліметтер базасыны кмегімен іске асады .

Мліметтер базасы (МБ) –белгілі бір араулы ауыма атысты мліметтерді баяндау,сатау мен амал-тсілдерімен сата білуді жалпы принцестерін арастыратын белгілі бір ережелер бойынша йымдастырылан мліметтерді жиынтыы .Адамны атысуы ытимал ,автоматты ралдармен деуге жарамды трде сынылллан апарат мліметтер ретінде тсініледі .

Араулы ауым ретінде наты зерттеуші шін ызыты наты лемні блігі тсініледі.

арапайым МБ мысалы ретінде телефон анытамалыын,поездар озалысы кестесін,ксіпорын ызметкерлері туралы мліметтерді,студенттерді сессия тапсыру орытындылары жне т.б. атауа болады.

Электронды МБ-сыны басты асиеті-апаратты тез іздестіру мен срыптау (іріктеу),сондай-а берілген форма бойынша есепті арапайым трлендіру(жасау) ммкіндігі.Мысалы,сына кітапшаларыны нмерлері бойынша студенттерді аты-жндерін оай айыруа болады немесе жазушыны аты-жні бойынша щыармаларыны тізімін жасауа болады.

Мліметтер базасын басару теориясы дербес пн ретінде шамамен аланда ХХ асырды 50-жылдарыныбасынан бері дами бастады. Осы уаыт ішінде белгілі бір іргелі ымдар жйесі алыптасты.Оларды біратарын келтірейік.

Обьект деп малматтардымліметтер базасында саталатын апаратты жйесіні элементтері аталады.

Атрибут-обьектіні асиеттерін апаратты асиеттерін бейнелеу.рбір обьект атрибуттарды кейбір жиынтыымен сипатталады.

Мліметтерді басты элементі деп млметтерді баса элементтеріні мндерін анытауа ммкіндік беретін осындай атрибут аталады.

Алашы кілт- обьекктіні (жазбаны) рбір данасын бірегей трде састыратын атрибут(немесе атрибуттар тобы).

Екінші реттегі кілт-бірнеше жазбалар (обьект даналары) шін мні айталанатын атрибут (немесе атрибуттар тобы).Е алдымен,екінші реттегі кілттер жазбаларды іздестіру операциясында олданылады.

Мліметтер базасы ымымен млімметтер базасын басару жйесіні ымы тыыз (МББЖ) байланысты.

МББЖ- жаа база рылымын руа арналан программалы ралдар кешені,оны рамын толытыру,рамында ьарды редакциялау жне апаратпен крсетушілік (визуализация)

База апаратын крсетушілік ретінде берілген критерийге сйкес бейнеленетін мліметтерді іріктеу,оларды реттеу,сосын шыаратынрылыа беру немесе байланыс арналары бойынша беру.

Кез келген МББЖ млімметтермен трт арапайым операция орындауа ммкіндік береді:

Кестеге бір немесе бірнеше жазбаны осу;

Кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою;

Кейбір рістерді бір немесе бірнеше жазбаларындаы мндерді жаарту;

Берілген шартты анааттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды осу.

МББЖ-ны таы бір функциясы- мліметтерді басару.Мліметтерді басару ретінде,детте,мліметтерді рсат етілмей ол жетуден орау,мліметтермен жмыс режимін кп мрте пайдалануды олдау жне мліметтерді ттастыы мен йлесімдігін амтамасыз ету тсініледі.

Мліметтер базасын жіктеу.Мліметтер арасындаы байланыстарды орнату дістері бойынша былайша ажыратылады. Реляциялы,иерархиялы жне желілік МБ.

Реляциялы МБ кесте трінде мліметтерді сынуды арапайым жне деттегі формасы болып саналады.Кптеген теориялы ішінде кестеге атынас (relation) термині сйкес келеді жне ол МБ-а осы атты берген.Ол шін дамыан математикалы аппарат-біріктіру,алу,азайту,иылысу,осу жне т.б. сияты математикалы операциялар айындалатын реляциялы есептеу мен реляциялы алгебра.

Осы типтегі МБ жасауа американды алцым Е.Кодд елеулі лес осты.

Реляциялы МБ-ны жасы асиеті-оны олдауды аспапты ралдарпыны салыстырмалы арапайымдылыы,кемшілігі-мліметтер рылымыны атадыы (ерікті зынды кестені жолдарын беруді ммкін еместігі) жне оны жмысы жылдамдыыны мліметтер базасы млшеріне туелдігі.Мндай МБ-а белгіленген кптеген операциялар шін ьарлы МБ арау ажетті болуы ммкін.

Иерархиялы жне желілік МБ айсыбір орта белгісі бар мліметтер арасындаы байланыстарды бар болуын кздейді.Иерархиялы МБ-да мндай байланыстар ааш-сызы жол(графа) трінде бейнеленуі ммкін,мнда биік шар бастан тменгі кішілеріне арай біржаты байланыстар ана болуы ытимал .Егер барлы ытимал сратар аан рылымында бейнеленсе ана ,бл ажетті апарата жетуді тездетеді .Апарат алуды ешандай баса срау салулары анааттандырмайды.

Аты айтылан кемшілік желілік МБ-дан алыфп тасталды ,онда(тым болмаанда ,теориялыжаынан) брімен барлы жаынан байланыс болу ытимал еді.Іс-тжірибе жзінде мны іске асыру ммкін болмаандытан ,кейюір шектеулерге жгінуге тура келеді .

Мліметтерді рбір элементі рамында кейбір баса элементтерді сілтемесі болуы тиіс .Сол себептен ЭЕМ (электронды есептегіш машинаны ) оперативті жне дискілік жадындаы едуір ресурстар талап етіледі .

Мліметтер базасымен жмыс режимі бар:жобалаушылы жне пайдаланушылы .Бірінші режим база рылымын ру немесе баяндауа жне оны обьектілерін жасауа арналан. Екінші режимде базаны толтыру немесе одан мліметтер алу шін брын дайындаоан обьектілер пайдаланылады.

Жобалаушы кесте рылымдарын мліметсіз жасайды жне оны тапсырыс берушімен бірге келісіп,бір орытындыа келеді.

Базаны рушылар базаны наты мліметтерден толтырмайды (тапсырыс беруші оларды пия деп санауына болады жне бгде адамдара сынбайды )База обьектелеріналау кезеін де лгілік мліметтер мен эксприменттік толтыру бан осылмайды.

Базаны пайдаланушы –формаларды кмегімен оны апаратпен толтырады,мліметтерді срау салуларды кмегімен дейді жне орытындыны нтижелік кестелер менг есептер трін де алады .Жалпы жадайда пайдаланушыларды ызметі –наты жмыс параында арастырыландара ана,база рылымын басаруа олы жететіндей ралды жо .

ЦИКЛДІК АЛГОРИТМДЕР

Есептерді шешу барысында бір трлі рекеттерді бірнеше рет айталау ажеттілігі жиі кездеседі. Бл рекеттерді анытайтын параметрлерді мндері р трлі болады. Осындай рекеттерді жзеге асыратын алгоритмдер циклдік,ал рекеттерді бірнеше рет айталанатын тізбегі (циклді денесі)циклдер деп аталады. айталану саны белгілі бір шарта байланысты немесе алдын ала белгілі болады. Циклдерді пайдалану ышам бадарламалар кмегімен есептеулерді лкен клемдерін орындауа ммкіндік береді.