Аиат кестесіндегі логикалы элементтерді операциясын жаттау ажет емес, элементті орындайтын операциясын тсіну ажет.

Ескеру ажет: осы жадайда кіріс сигналдарыны жалпы ммкін болатын комбинация саны кбейеді жне ол 2n аныталады, мндаы n-кіріс саны.

Техникалы жне анытама оулытарында ааат кестелерінде логикалы 0 жне логикалы 1 сигналдарыны орнында белгілер болуы ммкін:

- логикалы 0: Н (тменгі ) немесе L(low-тменгі ) кернеу дегейі;

- логикалы 1:В(жоары) немесе H( high-жоары )кернеу дегейі.

Бл элементтерді ішік рылымын біз арастырмаймыз, йткені оны элементтерді арастырушылар здеріні тжірибелік кзарастарын дамыту шін арастыруы ммкін. Біз тек мынаны білуіміз ажет:

- оушылар білетін барлы элементтер интегралды технология компоненттерінен (резистор, транзистор, диод,т.с.с)рыланын;

- оушылар білетін барлы элементтер андай транзисторлардан ралан жне андай слба арылы осыланын.

Ал элементтер шін ішкі рылымын білу ажет болан жадайда анытама

немесе оу дебиеттерін арастыру керек.логикалы элементтерден ралан санды ондырылар екі режимде жмыс істейді.

- Статистикалы – элементті кіріс жне шыыс сигналдары С кіріс сигналдарыны згеруіне байланысты згереді (азіргі кездегі ондырыларыны жиілігі бірнеше ГГц децін згереді.

Статистикалы режимде жмыс жасайтын С элементтерін, оларды кіріс жне шыысында кернеу дегейін арапайым вольтпен (немесе осциллографпен)лшеу арылы баылайды. Ал динамикалы режимде жмыс істейтін С элементтерін тек осциллограф кмегімен, яни алынан осцилограмманы эталонды уаыт диограммасымен салыстыру арылы баылайды. Санды техникада ондырыны немесе элементтері кіріс сигналыны немесе шыыс сигналыны уаыта туелді графигі уаыт диограммасыдеп аталады (ескерту: сигналды кез келген мні сол уаыттаы траты кернеу болады).Таырыпты соында оушылар негізгі логикалы элементттерді анытауды; аттарын ,шартты графикалы кескінін, символды табалары мен оларды орындау опепацияларын ;статистикалы режимде элементті шыысындаы мнін анытауды;динамикалы режимде элементті уаыт диограммасын сызуды білуі ажет.

Интегралды микрослбалар.Логикалы элементтеринтегралды микраслбала( ИМС немесе арапайым ИС) трінде шыады.ИМС слбасы деп барлы ондырыларды компоненттер байланысы жне электрлік байланысы зара біріккен бір бтін слбаны атайды. Кез келген ИМС слбаныны функционалды крделіллігін интеграция дрежесі сипаттайды,микраслбадаы N коспонент саны. Интеграция дрежелелері арылыажыратылады.

-N 10 ИМС (кіші дрежелі интегралды слба);

-10<<N 100ИМС ( орта дрежелі интегралды слба);

-100<<N 1000 БИС ( лкен дрежелі интегралды слба);

-N>>1000 СБИС (те лкен дрежелі интегралды слба).

азіргі уаытта бір ИМС микроэлектроника рамына бірнеше миооиардтаан компонент кіреді.

Бл кітапта негізінде орта дрежелі Имс жне Бис санды одыры мен санды техника элементтері арастырылады.

Ескеру керек:Санды техникалар жне р трлі С орта дрежелі жеке микрослбадан жне БИС-тен,сонымен атар, кп функцианалды орта БИС пен СБИС-тен ралады. БИС,СБИС-тер кіші жне орта дрежелі микрослбалардан растырылан .Мысалы: АЛУ, микропроцессорлар,интерфейстер жне т.б. мамандырылан жеке техника саласына арналан микрослбалар осы пнде, сонымен атар баса да арнайы курстарда оытылады. Барлы жадайларда оларды жмыс рекеті, рылымы жне шыыс ызметі бірдей болып алады.

Ресей шыаран ИМС трлерін арастырайы (баса елде микрослбаларды шыаратын рбір фирма здеріні белгілеу шарттарын олданады.

ИМС корпусындаы жазылан таба:

1 2 3 4

Табалауды 4 блікке блуге болады:

1-бір немесе екі ріп (олар болмауы да ммкін);

Мндаы К рпі ИМС слбанын ке олдануа арналанын крсетеді. Егер баса ріп болса,онда ол материал жне корпус трін немесе оларды жо екенін крсетеді;

М—керамикалы микрокорпус

Р—2 тріндегі пластмассалы корпус ;

2—ш немесе трт сан ИМС рылымын анытайтын серия нмірін крсетеді.

Серияны бірінші саны ИМС конструкторлы-технологиялы орындауынкрсетеді.

1,5,7- жартылай ткізгіш(7- корпуссыз);

3- таы басалар( пленкалы, керамикалы,т.с.с);

2,4,6,8- гибридті, компоненттері р трлі технологияда жасалан .

Санды ИМС кбіне жартылай ткізгіштен жасалады,сол себептен серияны бірінші саны 1 немесе 5 болады.

Ескету: ИМС конструкторлы технологиясыны орындалуын « Оу –электрмонтаж тжірибе» пні арастырадыжне олар жайлы материалдарды ИМС анытамасынан алуа болады.

3-екі сан ИМС функционалды ызметін крсетеді.

4-бір –ш сандары ИМС функцияналды белгісі бойынша серияны кезектілік нмірін крсетеді.

Табалауды соынпараметрді анытайтын таы да бір ріп крсетледі. Ол екі немесе бірнеше бірдей микрослба сериясын серияларын анытауда олданылады.

Интегралды микрослбалар рылымы.азіргі кезде санды технологиядаы кремнийден ралан ИМС рылу дістері мына рылымнан трады:

1.ТТЛ (транзисторлы-транзисторлы логика). Мнда ке олданытын орта элементтерлі слба бойынша осылан кдімгі биполярлы транзистор олданылады. Мндай рылымды слбаа, мысалы, ИМС 133, КМ 133, К155, КМ155 сериялары жатады.

2.ТТЛШ (шоттки диодты ТТЛ).Транзистордаы корректор мен база аралыында Шоттки диодыны колданылу салдарынан транзистор аныу режиміне тсе алмайды.бл транзисторды осып-ажыратылуын жылдамдатады,сонымен атар ИМС іс ректін жоарылатады.ТТЛШ рылымды микрослба екі топа блінеді:

-аз уатты (мысалы: ИМС 533, КМ533,К555, КМ555, КР1533 сериялары);

-шапша (мысалы: ИМС 530, КР531, Кр1531).

3.ЭСЛ(эмиттерлі байланысан логика). Мнда ТТЛ жне ТТЛШ ИМС рылымынан баса кдісгі биполяры транзистор олданылады. ЭСЛ рылымынан баса кдісгі биплярлы транзистор олданылады. ЭСЛ рылымыды микрослбалада орта эмиттер жктемесіне жмыс істейтінтранзистордаы тоты осып-ажырататын принципі олданылады (осы-дан рылым аты пайда болан). Баса сзбен айтанда, мнда базалы элемент дифференциялды кшейткіш болып табылады. Мндай рылымы бар ИМС мысал: К500, К1500 сериялары.

4.МОП(металл – тоты (окисел) – жартылай ткізгіш )немесе МДП (металл-диэлектрик-жартылай ткізгіш). Бл слбалар pжне n толы арналы ріс транзисторларында , КМОП( комплементарлы МОП) осымша транзисторларында олданылады. Мысалы, ИМС176,561,К561,564,КР1554,КР1561,К1564 сериялары.

Бдан баса, азіргі кезде ріс транзисторларыны Шоттки затворымен олданылуында GaAs галлий арсениді негізіндегі микрослбалар делуде,мысалы:ИМС К6500 сериясы.

1,4 ИМС жмысын сипаттайтын негізгі параметрлер.Санды аппаратураларды жндеу мен айта деуде жне эксплутациялаудыа мні бар ИМС – ті негізгі параметрлерін арастырайы

- орек кернеуі.КР1533 сериялы жне кейбір ИМС микрослбалары шін 5 В 10 райды.

–(l – low – тмен ) – тменгі дегейдегі кернеу (логикалы 0 дегейі ) кірісіндегі ( i – input – кіріс ) жне шыысындаы (0 – output – шыыс ). ИМС Кр1533 сериясы шін млшері :

– жоары дегейдегі кернеу (логикалы 1дегейі) кірісіндегі жне шыысындаы . ИМС КР 1533 сериясы шін млшері :

–кірісіндегі жне – шыысындаы тменгі дегейлі ток. ИМС КР1533 сериясы шін млшері:

-жоары дегейлі ток. – шыысындаы ИМС КР 1533 сериясы шін млшері : мкА; =-0,4мА.

- бір вентилді пайдаланылатын (таратылатын )уат(логикалы элемент): /2мндаы – элемент шыысындаы жоары логикалы 1 дегейі жне тменгі логикалы 0 дегейіне сйкес пайдаланылатын млшері:

Ескеру ажет: Биполярлы транзистор микрослбалары шін шамаларында маызды ерекшелік бар,сонымен кіші шама болып табылады. ріс транзисторларыны микрослбалары те аз уатты пайдаланады,сондытан іс жзінде жне шамаларны арасындаы айырмашылы есептемесе де болады.Динамикалы режимдегі микрослбаларыны пайдаланылатын уаты жиілік скен сайын седі.

– сигналды таралудаы кешігу уаыты .Бл шама кірістегі згерту сигналы жне сйкес шыыстаы згеру сигналыны арасындаы уаыт аралыын анытайды. жмысыны динамикалы сипаттамасы болып табылады,ол арылы микрослбаны шапшадыы аныталады. кеміген сайын іс-рекет жылдамдыы седі.

Сигналды тарлудаы кешігу уаыты екіге блінеді: ( элемент) осыланда жне (элемент шыысындаы сигнал 0-ден 1-ге дейін згереді) ажыратыланда. Бл шамалар НЕ элементінде крсетілген.

Мысал ретінде КР1533ЛН1 микрослбасында жне шамаларын арастырамыз: нс.

– жктемелі абілеттілік немесе шыыс бойынша таралу коэфициенті. Берілген микрослбаны рбір элементіні шыысына анша max элемент саны осуа болатынын анытайды.Микрослба ТТЛШ рылымы =10 болады.

-бгеу тратылыы,динамикалы жне статикалы режимде бааланады. Статикалы бгеу тратылыы шыыстаы сигналды згертпей, кірістегі кернеуді су max шамасымен (0 дегейімен салыстыранда) немесе кернеуді кему шамасымен (1 дегейімен салыстыранда) аныталады. КР1533 сериялы микрослба шін Динамикалы бгеу тратылыы бгеу сигналыны амплитудасы жне формасына, сонымен атар микрослбаны осып-айыру жылдамдыына (жылдам іс-рекеті) жне оны статикалы бгеу тратылыына байланысты.

N-сенімділік. Бірлік уаыт аралыындаы максималды ммкін болатын абыл алмау санымен аныталады. абыл алмау саны КР1533 сериялы микрослба шін N=10^-6.

р трлі рылымдаы ИМС салыстырмалы сипаттамалары.р рылымды жне сериялы микрослбаларды сапасына байланысты салыстыратын негізгі параметрлері статистикалы пайдалану уаты жне сигналды бір вентильге таратылан уаыттаы орташа кешігу уаыты P_B жне t_p типтік мндері крсетілген.Бл графикте крсетілгендей,ТТЛ рылымды микрослба е нашар параметрлермен сипатталады.Сол себептен азіргі уаытта баса рылымды микрослбашыарылуда. Біра ТТЛ рылымды микрослба азіргі ндірістегі аппаратураларда ке таралан жне аппаратуралар лі кп уаыт жмыс істейді.Алаш рет «Texas Instruments» фирмасы ИМС ЫТ74 сериясын (аналогты- К155 серия) ТТЛ технологиясы бойынша деп шыаран.

Шоттик диодын жне жетілдірілген технологияны олдану ТТЛШ – рылымды микрослбаларды баса ИМС ТТЛ рылымды микрослбалармен салыстыранда пайдаланылатын уатты азайтуа жне шапшадыын лайтуа ммкіндік тудырды. рісті транзисторлардан тратын МОП рылымды микрослбалар баса ИМС рылымды микрослбалара араандапайдаланатын уаты тмен. Оларды артышылыымен атар кемшілігі де бар: статикалы электрге сезімділігі, барлы параметрлеріні шашырауы, шыыс кедергісіні ктерікілігі (1кОМ дейін). Алашы МОП СD1000 сериялы микрослбаны (аналогі-К561серия) RCA фирмасы шыаран.

Жоары шапшады ЭСЛ рылымдымикрослбада іске асырылады.Себебі, мндаы транзистрлар аныу (сызыты) режимінде жмыс істейді. Біра пайдаланылатын уатты жоары жне бгеу тратылыыны тмен болуына байланысты олданылмайды.ЭСЛ рылымды микрослбалар тек шапшадыты ажет ететін жадайда олданылады ( мысалы, есте сатау рылыларында ). Алаш рет ЭСЛ рылымды МС10000 сериялы микрослбаларды Motorola фирмасы шыаран

Талдау нтижесінде азіргі уаытта ИМС ТТЛШ жне МОП рылымды микрослбалар кеінен олданылатындыын айындайды.

те жоары шапшадыы баса рылымды микрослбалара араанда галий арсениді негізінде рылан микрослбада жзеге асырылады,біра оны жоары ндылыы, технологияны нащар жетілдірілуінен жне баса да кемшіліктерден ке ндіріс клемінде берілген микрослбаларды пайдалану ммкіндігі болмай отыр.

Ашы коллекторлы шыысты элементтер.Кейбір ТТЛ жне ТТЛШ рылымды микрослбалар ашы коллекторлы шыыс болады (ОК), оларды транзистор шыысныда коллекторлы жктемелі резисторы жо.ОК шыысты элемент шыысына кернеуді шыыс тсуін алыптасутыру шін (шыыста логикалы 0 жне логикалы 1 орнату ммкіндігі болуы керек) жктеме кедергісінін осу ажет. Сол себептен мндай микрослбалар ИМС коллекторлы жктемені крсететін ондырылара ызмет етеді. Олара индикаторлар, сигнал шамдары, светодтодтар, коаксиальды кабельдер, электрмеханикалы орамды рылылар, т.с.сс жатады. Осындай микрослбаны шартты кескініне тиісті белгілер ойылады.

Мысалы,логикалы элементтерді райтын орта коллекторлы ИМС-а жататын мына элементтерді :КР1533ЛН2, КР1533ЛИ2, КР1533ЛИ4, КР1533ЛА7,Кр1522ЛА9, КР1533ЛА10, КР1533ЛП12 рылымды слбалары мына микрослбалара КР1533ЛН1, КР1533ЛА1, КР1533ЛА3, КР1533ЛА4, КР1533ЛП5 скес.

Орта коллекторлы бірнеше элементтер шыыстарын R_H орта жктемеге осуа болады.Мндай осылысты логикалы Ифункциясын таратуа ммкіндік бар, сол себептен «И монтаждау» деп аталадыжне кескінмен крсетіледі Буферлі элементтер, айталаыштар, шиналы алыптастырыштар.

Кейбір элементтер логикалы операциядан баса функцияларды орындайды.Мндай элементтерді буферлі деп атайды. Олар кбіне екі масатта олданылады:

1.Кдімгі микрослбалардан К_н саны кп элементтерді осу шін. Оларды таралу коэффициенті жоары, мысалы КР1533 сериялы микрослбаны шамасы КН = 30. Мндай логикалы интегралды микрослба мына белгімен кескінделепді. Олара аналог блоратын мына микрослбаларды КР1533ЛН1, КР1533ЛИ1, КР1533ЛИЗ, КР153ЛЛ1, КР1533ЛАЗ, КР1533ЛА1, КР1533ЛА4, КР1533ЛЕ1 рылымды слбасына сйкес КР1533ЛН8, КР1533ЛИ8, КР1533ЛИ10, КР1533ЛЛ4, КР1533ЛА21, КР1533ЛА22, КР1533ЛА24, КР1533ЛЕ10 микрослбалары жатады.

Буферлі элементтерді жоары жктеме абілеттілігімен ешандай логикалы операцияларды орындамауы ммкін (олар У=Х логикалы операцияны орындайды, яни Х кірісіне андай сигнал берілсе, У шыысында сол сигнал орындалады) жне осылан элементтерді санын лайту шін ойылады. Мндай элементтер айталаышдеп аталады. Мысал ретінде КР1533ЛП16 микрослбаны келтіруге болады.

Кейбір жоары жктеме абілеттігімен микрослбалар ашы коллекторлы шыысты болуы ммкін. Мысалы, микрослбаларды рылымды сбалары: КР1533ЛН1, КР1533ЛА3, КР1533ЛЕ1,КР1533ЛП16 мына крсетілген микрослбаны рылымды слбаларына сйкес –ИМС КР1533ЛН10, КР1533ЛА23, КР1533ЛЕ11, КР1533ЛП17.

2.Кейбір жмыс режимінде санды аппаратураларды зара серін болдырмау шін санды аппаратураларды жеке тйіндерз ара ажырату ажет.Мндай элементтер баса элементтерге араанда ш жадайда болады: бірінші жадайда шыыста логикалы 1денгейгі орнатылады,екінші жадайда логикалы 0 денгейгі орнатылады,шінші жадайда Z жаадайыдеп аталатын жоары омды жадай немесе жоары имдансиалды жадай элемент шыыстары ажыратылады, яни осылан санды ондырылылар шіріледі.Соны жадайда элемент кедергісін шыыста лшейтін болса, онда ол іс жзінде те лкен болады.Сондытан бл жадайда жоары омды деп аталады. Мндай ИМС интергралды микраслбаны шартты белгісі .Мысал ретінде КР1533ЛП8 микрослбаны келтіруге болад.Ол трт буферлі айталаышты райды.Оларды р айсысы EZ кірісті басару жадайынан трады (р трлі шарттардыы ріптер аылшын терминдерінен алынан,сол себептен талдау барысында сол тарауды сздігін арау керек). EZ кірісіне логикалы 0 берілгенде элемент кдімгі айталаыш,ретінде жмыс істеиді,ал кіріске логикалы

1берілгенде,онда элемент Z жадайына ауысады жне оны шыысы ажыратылады (шыысы ажыратылан жадайда Z немесе Roff деп белгіленеді). Кірісті басару жадайы кейбі уаытта шыыс бойынша рсат етілгендеп аталып, ЕОтрінде белгіленеді.

Кейбір жадайда EZ кірісі жалпы бірнеше элементтерге арналады. Мысалы, КР1533ЛН7 микрослба 4 жне 2 элементтен тратын екі топа блінген, жоары жктеме абілеттілігі жне ш шыыс жадайындаы алты буферлі НЕ элементін райды. рбір элемент тобы здеріні Ez кірісті басару жадайынан трады. Кірісіне 1 сигналы берілгенде тиісті топтаы барлы элементтер Zжадайына ауысады.

	BF
EZ
	BF
EZ

 

X EZ
X EZ
X EZ
X EZ

 

 

Жоары жктеме абілеттілігі бар ш жадайдаы айталаыштар немесе НЕ элемент топтарынан ралан сас микрослбаларды шиналы алыптастырышнемесе магистральды абылдап- бергішдеп атайды.

Ескерту:Функционалды ызметтері бойынша топтастырылан желі блігін шинадеп атайды.мысалы, барлы желіде берілетін апараттарды апаратты шина,ал басару сигналдары берілетін желілерді басару шинасыдеп атайды, т.с.с. Ал оларды жиынтытарын магистральдеп атайды.

Мндай ИМС табалануыны шінші блігіне АП ріптері ойылады, кейбір уаытта ЛП немесе ЛН деп табаланады (мысалы, арастырып ткен микрослба). алыптастырышты графикалы кескін шарт ережесі бойынша BF рпімен белгілейді (аылшынша buffer –буфер).Олар кбіне микропроцессорлы жйеде жне апараттарда алмасуды йымдастыратын магистральды мліметтерді дейтін жйеде олданылады.

Таы бір шиналы алыптастырыш мысалын арастырайы:КР1533АП4.Бл ИМС екі трт разрядты магистральды бергішті райды. Оларды райсысы жоары тарамдалу коэфициентті, ш жадайлы трт буферлі айталаыштан трады.

Кейбір алыптастырыштар апаратты екі баытта беруі ммкін.Мысалы, сегіз разрядты екі баытты абылдап-бергіш КР1533АП6 жоары жктемелі абілетті ш жадайлы сегіз буферлі айталаыштан жне микропроцессордан ралады. Олардаы апаратты берудегі баытты згерілуі CD осымша кірісінде 1 сигналын беру арылы орындалады:CD=1 боланда апарат D₁-ден D₂-ге беріледі, ал CD =0 боланда керісінше.

 

 

Шифратор. Шифраторнемесе кодер – санды апараттарды екілік код трінде орындайтын С, яни онды сандарды код сздеріне трлендіру.Кез келген шифраторды тиісті онды кірісіне жне сйкес код сздеріне шыыстар болады.

Шифратор кпфункцияналды С микрослбасында немесе жеке микрослбалар табалануындаы шінші топты бірінші ріпі И,ал екінші ріп берілген ИМС-ті наты рылысын анытайды. Шифратор микрослбалары ИВ шартымен белгіленеді. Шифоратор кескіні аылшын ріпімен CDбелгіленеді Микраслба трінде шифратор екі трге шыарылады:

1.Кез келген онды санды екілік-онды кода «8421» трлендіруде 10х4 ( 10кіріс жне 4 шыысты ) шифратор олданылады. Онды сандар 0-ден 9-а дейінгі сан рамынан трандытан, крсетілген сана байланысты шифратор лар он кірістен трады. Код. «8421» трт разрядты боландытан ,берілген код шін шифраторлар шыысы 4 болады. Аналогі «Texas Instruments» К555ИВ3 микрослбаны ретінде растыруа болады. Оны шыыстары «8421» код шін А,В,С,D ріптермен белгіленген. Олар клавература кмегімен санды апаратты енгізгенде олданылады.

2.Алашы сегіз 0-ден 7-ге лейінгі онды санды ш разрядты екілік кода толендіруде 8х3шифратор олданылады. Олар кбіне баса С жмысын басаруда олданылады. «Texas Instruments» фирмасыны SN74LS148N микрослбасы болатын К55ИВ1 микрослбасын мысал ретінде арастыруа болады. Ол 0 ... 7сандыары шін сегіз кірісті жне А0,А1,А2 шразрядты екілік код шін шыысты болады.

Ескеру керек:Кез келген С орытындысыны нмерленуі К555ИВ1 микрослбасы сияты жоарыдан тменге арай азряд нмерімен: 0,1,2,3 жне т.с.с. орындалады. Жалпы абылданан екі олданып жрген ресейлік ИМС-тан баса : егер рылы екілік кодпен разрядты коэффициент салмаы: 1, 2, 4, 8, т.с.с) немесе кп таралан екілік –онды кодпен «8421» разрядты коэффициент салмаы 1, 2, 4 жне 8) жмыс істесе, онда сйкес орытынды осы разрядты коэффициент салмаымен нмерленеді. Біра крсетілген кодтарды разрядкоэффициентті салмаы бірдей боландытан, олар жиі шатасады: аралатын ондыры айсы – екілік трт разрядпен немесе екілік – онды «8421» кодпен жмыс істейді немесе тменде крсетілген наты микрослбаны кескін шартымен анытауа болады;

- шетелдік микрослбада «соны ішінде Texas Instruments” фирмасыны ИМС жне баса ) код орытындылары А,В,С,D. жне т.с.с ріптермен ( К555ИВВ3 микрослда крсетілгендей) белгіненді. А рпі 1-мен , В – 2 , с – 4, D – 8 жне т.с.с

-оушыларды зертханалы жмыстарын жеілдету шін микрослбаларды барлы шыыстары «Texas Instruments» фирмасы мен «Electronics Workbench» компьютерлі бадарламасы бойынша белгіленеді.

-К55ИВ1 микрослсы санды кондырыны баса ИМС – ры сияты, негізгі орытындыдыан баса «азіргі жадайда кірістер онды сан шін , ал шыыстары код шін),рсат етуші ЕІ коды болады.Кіріске активті рсат етуші сигналЕІ белгілегенде шифратор жмыс істейді.Егер кіріске ЕІ пассивті сигнал берілсе, онда барлы шыыста пассивті сигнал болады.

Ескерту: шыыстаы « активті» жне « пассивті» сигналдар таза келісілген термин.Сонымен ,микрослбаны екі осымша шыысы болады. Оларды ызметін анытамадан тсіндіреміз:EO(enable output) – шыыс бойынша рсат. 0 сигналы тек рсат етуден ана алыптасады.GS(group signal)-топты сигнал. Шыыста 1 сигналды, тек рсат ету болмаан жадайда немесе оны бар болуында жне кірісте пассивті сигнал берілгенде алыптасады. Кез келген санды ондырыны кескінін сызанда « еуропалы» стандарт саталуы ажет.

а)Логикалы элементке ойылатын негізгі тараптар сатталады:кез келген элементті екі крші орытндысындаы « а» араашытыы 5 мм – ге еселенген жне берілген слбаны барлы ондырылары мен элементтері бірдей болуы керек.

) е соы шыыс пен ондырыларын шетіні арасы (логикалы элементтен баса ) 5 мм – ден аспауы керек. Шыысы аз жаында 5 мм – ден кп болуы ммкін, біра 5 мм- ге еселенген.

б) р трлі функционалды анытамаларды шыыстары арасындаы сызыпен блінген араашыты 10 мм аспауы керек. Шыысы аз жерде 10 мм болуы ммкін, біра 5 мм еселенген .

Шифратор барлы микрослбалары басымдыла ( араашыты) болып шыарылады. Активті сигналдар бір мезгілде бірнеше кірістерге беріледі.Шифратор жмыс принципі те арапайым: егер активті сигналды андай бір онды сан трінде кірісіне берсе, онда шыысында сол сана сйкес екілік код алыптасады.Берілген сана сйкес кодты осы санны адресі деп атайды. Сондытан КР1533ИВ1 микрослбасында кода арналан шыыстары А ріпімен белгіленеді Мысалы крсетілген микрослбаны жмысн арастырайы

 

 

Кірістер

Шыыстар

ЕІ

GS

EO

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

X

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

 

 

К555ИВ1 микрослба кмегімен ондысан 3-ті трлендіру ажет делік. Бл шін активті сигнал 0-ді берілген сан кірісіне жібереміз (бл шін активті сигнал – 0 , йткені барлы онды сандар кірістері статикалы инверсияланан). лкен сан кірістерінде (4, 5, 6, жне7) пассвті логикалы 1 дегейі орнатылу ажет. Ал кіші сан кірістеріне (0, 1 жне 2) кез келген сигналды беруге болады.Шифратор басымдылыты боландытан , кірістерінде активті логикалы сигнал 0 боланымен, басымдылы лкен 3 санына беріледі.ЕІ кірістегі микросдба жмыс істеу шін кіріске активті сигнал 0 беріледі (белгіленген кіріс статикалы терістеу боландытан, бл жерде активті сигнал 0 болып саналады. Онды 3 санына 3 – разрядты екілік коды 011 сйкес келедіал біра шыыстары инверсті боландытан , 100 сигналы топтасады (шыыстаы санды информация кез келген микрослбада апарат тменнен жоары арай оиды).ЕО шыыстаы 1 логикалы сигнал топтасады, 1 кірісте (кіріс сигналы 3) активті сигнал 0 сер етеді.GSшыысында логикалы сигнал 0 топтасады, йткені бл жерде де кіріске активті сигнал 0 сер етеді

Шифратор рылымы.Дайын микраслба трінде шыарылмаан шифратор талап етілсе, онда олар кпфункционалды С рамына ендіріледі немесе логикалы микрослба элемент трінде рылады.Мысал шін онды сандарды екілік- онды код «8421» трленуіндегі штфратор рылысын арастырамыз. Осы жадайдаы кодты тадауды екі себебі бар:К555ИВ3 микраслбаны рылымын анытау («Texas Instruments» фирмасыны SN74LS147N анологты микрослбасы);

- Крсетілген микрослбада не себептен 0 санына кіріс жо екенін тсіну

Кіріс жне шыыс саны мен ызметін анытау:Мндай шифратор барлы 0... 9-а дейінгі сандар шін он кірістен жне «8421» трт разрядты код шін 4 шыыстан трады.рбір шифратор шыысныа СДНФ жазамыз:

 

 

C

 

D

Мндай логикалы мнді жазуды баса жаынан арастыруа болады, мысалы, егер активті сигнал 1 саныны кірісіне немесе 3 саныны кірісіне, немесе 5 саныны кірісіне немесе 7 саныны кірісіне немесе 9 саныны кірісіне берілсе, онда «В» шыысында 1 сигналы алыптасады.И-НЕ базисіне ауысаызжне тиісіт логикалы элемент саны 1 элемент 5 И-НЕ. алан логикалы мндер осындай рылымда болады, И-НЕ базасіне алмасу процесі дл осындай .Сондытаналныан шешім жазуымыза болады.Логикалы мндерді барлы кіріс сигналдарын терістеу ажет. Осы операцияны орындау шін слбаа логикалы кірістерін (К555ИВ3 микраслбасындай) терісті деп есептейміз.

 

 

азіргі техникалы жазбаларды жне анытамалы кітаптарда мультиплексорды селекторлы-мультиплексордеп атайды, ал белгіленуде MUX белгісі орнына MSдепбелгілейді. Коммутациялаушы С микрослбасын шыаруда келесі мультиплексорларды трлері шыарылан:

-селекторлы-мультиплесор 4-1 (4 апаратты кіріс, екі адресті, бір сторбтаушы кіріс жне бір шыыс) бл мліметтер суреттегі КР1533КП2 микрослбасы жайында крсетілген;

- орта адресті А жне В шыыстардан, 1С0 ... 1С3, 2С0 ... 2С3 блектенген;

- апаратты кірістерден 1G, 2G стробтаушы кірістерден 1У, 2У кірістерден тратын 4х1 екі еселенген мультиплексор сияты, бір разрядты екі мультиплексор рылысын арастырамыз;

-селектор 4х1 бір екі разрядты сияты (белгіленген уаытта екі разрядты кодты ткізе алады), біра мирослба сызыланда басаша сызылады (анытама дебиеттерінде жне санды техникалы С слбаларында кірістер мен шыыстарды раушылар здеріні ыайы мен крсетулеріне сйкес орналастырылан). Бл жадайда екі разрядты 4 апаратты кіріс 1С0 жне 2С0, 1С1 жне 2С1, 1С2 жне 2С2, 1С3 жне 2С3, осы кірістерге екі разрядты код келіп тседі, бл код А жне В кірістері, рсат беруші стробты 1G кірістерінен екі разрядты 1У,2У шыыстарынан келеді.

1-мысал:Егер белгіленген кіріске екілік код 11 келіп тссе, онда кіріс 2 шыысаосылан кездегі микрослбаны кірісі мен шыысындаы сигнал мнін крсету керек. Екі разрядты кіріс 2, 1С2 жне 2С2 кірістерінен трандытан, онда берілген 11 кодын апаратты кірістерге береміз. А жне В адрестік кірістеріндегі (тменнен жоарыа арай) 2 кодыны кірісіне 10 кодын береміз. Стробтаушы кірісіне 1G, 2G рсат етуші сигнал 0 беріледі (бл жерде 0 сигалы активті болып саналады, йткені бл жерде берілген кірістер инверсті статистикалы болып саналады) 11 1С2, 2С2 кірістерінен тіп, 1У,2У шыыстарына келіп тседі. Баса кірістегі апарат шыыса тпегендіктен, оларды мні брібір.

 

 

Осындай рылымды микрослбалар:

-микрослба КР1533КП19, біра шыыстары теріс;

-микрослба КР1533КП12, ш жадайдаы шыысты буферлі ИМС. шінші Z-жадайына кшу рсат етушісі жо строб G-да болады;

 

- Микрослба КР 1533КП17, бл ш жадайлы жне текріс шыысты ИМС.

 

Селекторлы – мультиплексор 8 -1( сегіз апаратты кіріс, ш адресті, бір стробтаушы жне бір шыысты).Тура шыыстан атар таы бір осымша терістеу шыысы шыарылан . Бл шыыса кірістен сигнал терістеу трде беріледі. Мндай шыыстар те арапайым жне комплементарлы деп аталады.

Демультиплексорлар.Демультиплексорлар – мультиплексор сияты санды ондыры, санды тезникада коммутациялау функциясын орындайды. Демультиплексор зіні жалыз апаратты кірісін зіні бірнеше шыыстарына осады.Е арапайым демультиплексор бір апаратты кіріс D – дан, екібасарушы адрестік кірістер А0жне А1 бірнемесе оданда кп рсат беруші стробтаушы кіріс S жне трт шыыс Q0, Q1, Q2, жне Q3 трады. Демультиплексорды жмыс ыте арапайым: егер рсат етуші адрестік кіріске берілген шыыспен екілік кодын берсек, онда апаратты кіріс берілген шыыспен осылады. Белгілі бір уаытта сигнал апаратты кіріске келіп тсіп,керекті шыыса осылады, шыыстарда крсетілгенсигнал тпейді. Кез келген дешифратор микрослбасында бір рсат етуші кіріс болса, онда оны демультиплексор ретінде олданыуа болады.К555ИД6 микрослбасында бірде-бір рсат етуші кіріс жо, сондытан оны демультиалексор ретінде олдануса онда апаратты кіріс ретінде D рсат етуші кіріс болып саналадыАЛ адрестік ретінде кода арналан кірістер. Мысал ретінде КР1533ИД7 микрослбасын демультиплексор ретінде апаратты кірістен шыыса 3 осылса немесе апаратты кіріске 0 сигналы берілген жадайда микрослбаны барлы кірістері жне шыыстарыны орытындыс ыкрсету керек.Е алдымен орытындыны анытаймыз. Кез келген рсат етуші кіірс апаратты болып есептеледі, мысалы G1. Онда алан G2А жне G2Bкірістер стробтаушы болып саналады.Код шін А,В,С кірістері адрестік кірістер ретінде олданылады.G1 апаратты кірісіне 0 сигналын береміз. А,В,С адрестік кірістеріне 3 саныны екілік коды 011 беріледі.Рсат етуші 0сигналын екі стробтаушы кіріске G2A,G2B берілген кезде апаратты кіріс G1 У3 шыысына осылады. Осы кезде 0 сигналы G1 кірістен У3 шыысына келіп тседі. Осы кезде логикалы 1 алыптасады.У0,У1 жне У2 шыыстары іске осылмайды. Шыыста пассивті 1 сигнал болып немесе статикалы терістеу шыыс ретінде болып тр.

МДП мультиплексор микрослбасыны рылымын (екі жаты ткізгішті асиеті бар) демультиплексор ретінде олдануа болады, шыыстарын D апаратты кіріс ретінде олдануа, ал апаратты кірісті шыыс ретінде олдануа болады, ал адрестік кірістер сол кйінде адрестік кіріс болып алады.