Арпаны ара кйе аурулары

Арпа егістігінде ацууды пайда болуыны бірінші белгілері масатану кезінде байалды. Арпаны тозады ара кйемен заымдалу сипаты масаты барлы блігі аракйеге айналып тек ана зегі ана алады, зектен баса блігі ара-оыр тозады массасы бар телиоспора тзеді. Зертханалы тексеру барысында ауру оздырыш саыраула Ustilago nuda kell.et.Swing, Микроскоп арылы араанда телеоспора пішіні шар трізді, эллипс трізді екені, жне оны диаметрі 3,6-6 микрометр, ашы сарыш тсті, оыр абыты стінде жіпшелері бар екені аныталды.

Арпаны тасты ара кйемен заымдалу сипаты маса зіні формасын сатайды, біра днні орнына атты масса саыраула спорасы пайда болады. Масатын барлы блігі зегінен баса, ара-оыр телеоспораа айналып, сыртында ср жа абы пайда болады. Телеоспора бір-біріне желімделген атты тйіршіктерден трады.

Ауру оздырыш – базидиялы саыраула Ustilago hordei kell.et.Swing,телеоспора шар трізді немесе брышты, 3,6 – 7,5 жиірек диаметрі 4,4 микрометр, сырты ашы оыр тегіс абыпен апталан. Арпа сорт лгілеріні ара кйе ауруларымен баылау питомнигінде заымдалуы 18-кестеде крсетілген.

18-кесте. Арпа сорт лгілеріні ара кйе ауруына тзімділігі.

Сортлгілері	сорт лгілері саны	Шкіл есебімен ауруды дамуы,%	Тзімді сортлгілер
0-5	6-25	26-50	51-75	76-100
Тасты аракйе Тозады аракйе St.сем			- -	- -	- - -	- - -

Кестеде крсетілгендей тасты ара кйеге тзімді 8 сорт лгісі ерекшеленді, 3 сорт лгілері те лсіз заымдалса 10 сорт лгісі орташа дрежеде заымдалды. Тозады ара кйеге 13 сорт лгісі те лсіз яни 5%-дай заымдалды. Жоарыда айтыландай арпа тымы аудандастырылан сорттарды себер алдында дрілеп егілді (19-кесте).

19-кесте. Аудандастырылан арпа сортыны ара кйе ауруымен заымдалуы.

Сорттар	Тжірибе нсасы	Тасты аракйе	Тозады аракйе
Заымдалан сімдік,%	Ауруды дамуы,%	Биологиялы тиімділік,%	Заымдалан сімдік,%	Ауруды дамуы,%	Биологиялы тиімділік,%
Арна	Баылау(делмеген)	3,5	2,6	-	5,0	4,6	-
Сар-1(эталон)	2,5	1,6	38,4	3,3	2,1	54,3
Сар-4	1,3	0,8	69,2	2,3	1,2	73,9
Колфуго Супер	1,0	0,4	84,6	1,5	0,6	86,9
сем	Баылау(делмеген)	3,8	2,5	-	5,0	3,6	-
Сар-1(эталон)	2,2	1,9	24,0	4,6	2,3	20,6
Сар-4	2,0	1,0	40,0	2,6	1,8	5,0
Колфуго Супер				1,5	1,0	72,2
Рассава	Баылау(делмеген)	2,5	2,0	-	2,5	2,6	-
Сар-1(эталон)	2,1	1,8	10,0	2,0	0,9	65,3
Сар-4	1,1	0,6	70,0	1,5	0,8	69,2
Колфуго Супер				1,1	0,7	73,0

Баылау питомнигінде тасты ара кйесі мен заымдалу Арна, Асем жне Рассава сорттарында 2,5-тен 3,8 %, ауруды дамуы 2,0-2,6 % болды. Е жасы нсаа Колфуго суперді атауа болады, ол Арна сортында аздап заымдалса, Асем жне Рассава сорттарында заымдалан жо.

Сар-1 жне Сар-4 нсаларында заымдалан сімдік саны 1,3-тен 2,5 % жне уаруды дамуы тиісінше 0,6 жне 1,8 %.

Арпаны тозады ара кйемен заымдалуы тасты ара кйеге аранда жоары екенін крсетті, сіресе Арна жне Асем сорттарында 5 %, ал Рассава сортында 2,5 %-д крсетті, ал 2004 жылы бл сорттар тозады ара кйемен 40 % заымдалса, Рассава сортында 10 % -а заымдалан.

Арпа егістігіні кешінді зиянкестері жне арамшптермен ластануы

Арпа егістігінде кктеу кезінде сорыш жне кеміргіш зиянкестермен заымдалды. Кп оректі зиянкестерге: шегіртке, бзаубас, шыртылда оыз, араденелілер, саба кбелегі;маманданан зиянкестерден: шведь шыбыны, саба бргесі, жегі (цикада) жне асты биті. Арпа егістігі негізінен оа мен алабта мен ластанды (20-кесте)

20-кесте. Арпаны зиянкестермен кешенді заымдалуы жне арамшптармен ластануы

Сорттар	сімдік саны,дана 1ш.м	Зиянкестер	Арамшптер дана 1 ш.м	Орташа нім ц/га
Заымдалан сімдік,%	Заымдалу дрежесі	Алабта	оа
Арна	167,1	12,4	6,5	19,3	3,27	8,7
сем	166,9	15,5	8,1	22,3	3,15	8,9
Рассава	175,3	16,0	9,4	16,4	3,9	9,6

Арпа сімдігіні кешенді зиянкестермен заымдалуы Арна сортында 12,4 %, Асем 15,5 %, ал Рассава сортында 16,0%, заымдалу дрежесі тиісінше: 6,5, 8,1 жне 9,4 %.

Арамшптерден кп кездесетіні алабта жне оа, лоарды саны арпа егістігіні Арна сорттында 49,3 дана 1 ш.м Асем 22,3 дана 1ш.м , Рассава сортында 16,4 дана 1ш.м болды.