Халыаралы экономика
«ы шоырына» не жатады:ауіпсіздік ыы+Игілікті амтуды мерзімсіздік ыы+Суверенитет ыы;
1948 жылы рылан Бенилюкс – экономикалы кеістігіне кіретін елдер:Нидерланды. +Люксембург+Бельгия;
AD жне AS исытарыны орын ауыстыруы кезінде андай жадай алыптасады:лтты ндірісті тепе-те клемі згереді+Бааны тепе-тедік дегейі згереді+Нары тепе-тедігі згереді;
IM=X+NA+NR Вальрас ережесіндегі Х,NA,NR білдіреді:Экспорт+Таза пайызды тлемдер.
IS-LM-BP моделінде бейнелейтін секторлар:Сырты сектор+Ашалай сектор+Наты сектор;
А.Смит теориясыны негізгі жадайлары:Тауарлара субсидияларды жою+кіметке сырты саудаа араласпау+ндірісте артышылытары бар тауарларды экспорттау;
А.Смитті абсолютті артышылы теориясыны мні:Бір ел екінші елге араанда бір немесе бірнеше тауарларды тмен шыынмен ндірген уаытты тиімділігі+Салыстырмалы трде альтернативті тмен нмен тауарлар мен ызметтер ндіру ммкіндігі+рбір ел бір тауарды шетелге араанда тмен баамен ндіріп, айырбастауы;
Аымдаы жне капиталмен операциялар бойынша тлем балансында бейнеленетін халыаралы операцияларды типтеріне арай валюталарды трлері:Аымдаы операциялар бойынша еркін айналымды валюта+Толы айналымды валюта+Резервтік валюта.
Аымдаы трансферттер дегеніміз:Негізгі капиталды олданумен немесе сатып алусен байланыссыз тарнсферттер+Кредиторды арызын жоюды арастырмайтын трансферттер+Негізгі капитала меншік ыын беруді білдірмейтін трансферттер..
Айналымдаы капиталды формуласы:Ашалай+А-Т-А+Аша.
Айнымалы (згермелі) шыын исыы:Бастапы кезде ндіріс клеміні лаюымен атар арынды лайып отырады+Даму кезеінде ндіріс клемі скен сайын айнымалы шыын клемі де арта тседі
Айнымалы капитал:Айырбас нды тауарды ндіру+Капиталды шебер айналымыны немі айталануы жне жааруы+Ттыну процесінде айналым ашалай формада ттас айтады.
Айнымалы факторды осымша бір бірлігін пайдалана отырып ндірілген жалпы німні сімі:Шекті нім+Marginal product
Айырбас ны:Тауарды баса тауарлара айырбасталу абілеттілігі+ндІруге жмсалан ебекті німі+лтты нім, табыс, сауда.
Айырбас пен нны тарихи нышаны:Кездейсо формасы+Толы немесе кеейтілген трі
Аша жйесіне андай элемент кіретіндігін крсетііз:Баа масштабы+Аша эммиссиясы+лтты валюта.
Аша жйесіні элементтері:н лшемі+Аша эмиссиясы+лтты валюта.
Ашаны тарихи типтеріне не жатады:Тауарлы+Металды+Ашалы-несиелік.
Алдыы он жылдыта халыты табии суіні жоары арыны:Демографияны субъективті кбылыстары+Халы міріні леуметтІк жадайы+Демографиялык ткеріс жэне демографиялык жарылыс.
Алтын стандарт жйесіні негізгі белгілері:рбір валюта бірлігінде белгілі алтын млшеріні болуы+Валютаны алтына айырбасталу ммкіндігіні ел ішінде де, мемлекет шекарасынан тысары жерлерде де саталуы+Алтынны лты оры мен ел ішіндегі аша сынысы арасындаы ата байланысты болуы;
Амортизациялы ор:осымша машиналар+станоктар сатып алуа+Жабдытарды жндеуге,жетілдіруге;
АСЕАН-а кіретіндер:Сингапур+Индонезия+Тайланд;
Аталан сипаттамаларды айсысы нарыты экономикаа жатады:Бсеке+Жеке меншік+Ксіпкерлік тадау еркіндігі.
Аталандарды айсысы жетілмеген бсекелі нарыты сипаттайды:Бсеке жо+ндірушілер бсекелесіні мінез – лын мият арап отырады+ндірушілер бсекелесіні мінез-лына белсенді арайды.
Аталандарды айсысы республикалы бюджетті толтыру кзі болып табылады:Табыс салыы+Кеден пошлинасы+Акциздік жинатар.
Ашы инфляция андай формаа блінеді:Болжау, кткен, ктпеген инфляция.+Баяу, арынды, шыр инфляция+Сраныс, шыын, крылымды инфляция.
детте валюталы нары келесі ммілелер бойынша блінеді:Спот+опциондар+фьечерстер;
лем елдеріні кбісінде жаа технологиялар оралады:Лицензиялармен+Патенттермен+Копирайтпен
лемдік бааларды динамикасы мен дегейін анытау шін олданылатын баалар:Прейскурантты баалар+Анытамалы баалар+Биржалы котировкілер;
лемдік нары зіне нелерді кіргізеді:лемдік тауарлы нарытарды+Тауарлар мен ызметтерді халыаралы жылжуын+Тауарларды халыаралы саудасын;
лемдік шаруашылы зіне нелерді кіргізеді:лемдік нарыты+лемдік аржылы нарыты+ндіріс факторларын халыаралы жылжыуын
леуметтік жадай дегейіні экономикалы крсеткіші:ЖІ+Микроэкономикаа+Ж.
р трлі елдерде олданылатын лицензияны тарату механизмі:Аукцион арылы+Баалы емес негізде лицензияны тарату+кімшілік;
р-трлі трансферттік тлемдерді атаыз:Жмыссызды бойынша пособия+Студенттер стипендиясы+Дотация;
Баа бойынша сраныс икемділігі – бл:Бааны 1 пайыза згеруіні сраныса сері+Бааны 1 пайыза тмендеуіні сраныса сері+Бааны 1 пайыза суіні сраныса сері;
Баа дегейі жоарылап,ндіріс клемі тмендеген жадайда жиынты сраныс жне жиынты сынысты згеруі:Жиынты сыныс исыы оа жылжиды+Жиынты сраныс исыы сола жылжиды+сыныс исыы жылжиды;
Баалы ааздар нарыы инфрарылымыны объектісі:Брокерлі фирмалар+ор биржалары+Дилер компаниялары.
Банк несиесіні формасын крсетііздер:Жылжымайтын млікті кепілге ала отырып ссуда сыну+Зады тлаларды кепілге ала отырып ссуда сыну+Жеке тлаларды поручительствога ала отырып несие беру.
Банктік несие тріне не кіреді:Ломбардты несие+Ипотекалы несие+Ттынушылы несие.
Банкті активті(белсенді) операциясына не кіреді:Банкттік несиелерді беру+Баалы ааздарды сатып алу+Кассада олма ол ашаны бар болуы.
Барлы экономикалы жйелерді алыптастыруды негізгі мселелері:Ттынушыны сынысы+ндірісті лайту+Тауарлы шаруашылыты кшейту
баса елдерді тлем ралы.
Биржаны негізгі ызметтері:Сатушылар мен сатып алушыларды бір-бірімен кездестіреді+Баалы ааздарды багамын анытау+Сатушылар мен сатып алушыларды бір-бірімен кездесуіне жадай жасау, баалы ааздарды ткізу жне капиталды нерлым пайдалы саласына карай ауыстыру;
Болжанбаан инфляциядан брінен аз зардап шегетіндер:Инфляцияны бастапы этапында арыз болып аландар+Траты емес табыс алушылар+Инфляция арынына араанда номиналды табысы тез сетіндер.
Бреттон-Вуд жйесіні негізгі элементтері болып:Валютаны алтына паритетін ру+Валюталы курсты цифрленген жйелерді жргізу+Екі резервті валюталарды конверттілігін амтамасыз ету;
Бір ел екінші елге араанда бір немесе бірнеше тауарларды тмен шыынмен ндірген уаытты тиімділігі:Салыстырмалы трде альтернативті тмен нмен тауарлар мен ызметтер ндіру ммкіндігі+рбір ел бір тауарды шетелге араанда тмен баамен ндіріп,айырбастауы;
Бірттас орталы банкті рылуы+Бірттас аша саясатына кшуді арастыратын Еуропалы Ода елдеріні валюталы-аржылы интеграциясыны даму мтадиясы+Орта валютаны егізілуі;
Бірттас орталы банкті рылуы:Бірттас аша саясатына кшуді арастыратын Еуропалы Ода елдеріні валюталы-аржылы интеграциясыны даму мтадиясы+Орта валютаны егізілуі.
Бірінші дегейдегі баалы ааздар нарыыны ерекшеліктері:Баалы ааздар алашы реет айналыма шыарылады+Баалы ааздарды шыару жреді+Айналыма жаа баалы ааздар тседі.
Бюджеттік тапшылы– бл:Аымдаы жылдаы бюджетті шыыс блігіні жылды бюджет кірісінен асып кетуі+Мемлекетте аша орларыны жетіспеушілігі+Мемлекеттік арызды пайда болуыны себебі.
Бюджеттік тапшылыты жабу тсілі болып не табылады:Аша эмиссия+Бюджет табысын ысарту+Сырты арыздар;
Вальрас ережесі:Елді имюртыны кны экспорт кны мен таза шетелдік активтерді сату мен пайыздардыд таза тлемдеріні сомасына те;
Валюта баамын тікелей белгілеу:Мнда шет ел валютасы лшеміні баамы лтты валютаны белгілі бір сомасымен крсетіледі+Американды валюта баамын белгілеу трі+$1=Rb*1/x;
Валюта баамыны мні жне оны есептік трлері:лтты валютаны шетелдік валютада крсетілу баасы+Номиналды валюта баамы+Наты валюта баамы;
Валюта девальвациясы, валюта ревальвациясы жне наты девальвация тсініктеріні анытамалары:Траты валюта баамы режимі кезінде лтты валютаны наты баамыны тмендеуі+Траты валюта баамы режимі кезінде орталы паритетті немесе валюта курсыны зады тмендеуі+Траты валюта баамы режимі кезінде орталы паритетті немесе валюта баамыны зады суі.
Валюталы курстын аралас тріне жатады:Жылжымалы бекіту+Отайлы валюталы кеістік+Валюталы коридор;
Валютанын типтік трлері:Еркін айналымдаы валюта+ата валюта+Резервтік валюта.
Валютаны нерлым типтік трлері:Резервтік валюта+ата валюта+Еркін айналымдаы валюта+Белгілібір елді территориясында зады немесе засыз олданылатын;
Д.Рикардоны салыстырмалы артышылы теоирясына сйкес:Сауда нтижесінде рбір ел о экономикалы тиімділікке ие болады+Елдер салыстырмалы баасы тмен тауарларды ндіруге маманданады+Импортты тауарларды баасы экспорртты тауарларды баасы арылы аныталады;
Дадарыс:Тауарларды арты ндірілуі;
Дадарыса арсы жргізілетін маызды шаралар (саясат):Фискальды саясат+Ебек аыны реттеу саясаты+Аша-несие саясаты
Дамушы елдер атарына жататындар:ытай+Чад+Аргентина;
Дамушы елдерге жататындар:Мексика+Вьетнам+Чад;
Дедукция:Жалпы функционалды блшектеу дістері+Экстраполяция (болжау)+балансты+Фактілерден теорияны бліп урастыру;
Демпинг келесі нысанда болады:зара+траты+тікелей;
Демпингті жузеге асыру шін ажетті шарттар:Жетілмеген бсеке жадайы+нарыты сегменттелуі+р трлі елдерде тауара деген сраныс икемділігіндегі айырмашылытар;
Дж.Китчинні «ыса мерзімді» толындарыны себептері мен ерекшеліктері:Алтынны лемдік орыны тербелісіні+Ж ні,инфлияцияны, жмысбастылыты тербелісіне келеді+Халыты леуметтік жадайларыны жасару тербелісіне келеді;
Джон Хиксті моделіне сйкес техникалы прогрессті трлері:Коммерциялы емес.+Капиталды сатайтын техникалы прогресс.+Экономикалы техникалы прогресс;
Дифференциалданан тауарлармен салаішілік халыаралы саудасы тсініледі:Масштаб эффектімен+иылысан сраныспен+ндірісті ара атынас факторлар теориясымен;
Донор-ел шін экономикалы салдар:Жмыссызды дегейін тмендету+Ебек нарыындаы бсекені тмендету+Мигранттарды валюталык аржыларынын келуі.
Дниежзілік шаруашылыты азіргі рамына сйкес елдерді топтастыру:нерксібі дамыан елдер+Жаа индустриалды елдер+Экономикасы тпелі кезедегі елдер+Дамушы елдер
Дниежзілік шаруашылыты азіргі рылымына сйкес елдерді топтастыру:Дамушы елдер+Экономикасы тпелі кезедегі елдер+нерксібі;
Егер ашаны номиналды ны згермей ал тауарлар мен ызметтер екі есе ссе онда ашаны сатып алу абілеті:Азаяды+Екі есеге тмендейді+Тмендейді;
Егер экономика бтін бір жйе ретінде зерттелсе,онда бл талдау:Позитивті;
Егер экономика бтін жйе ретінде зерттелсе, онда бл талдау аталады: Нормативті+Макроэкономикалы+Орталыктан жоспарлау.
Егер экономика бір ттас жйе турінде талданса, онда ол жатады:Микроэкономикаа.+Позитивтік+Макроэкономикаа.
Егерде баа дегейі жоарыласа, ал ндіріс темендесе:Жиынты сраныс исыы сола жылжиды+сыныс исыы жылжиды+Жиынты сыныс исыы оа жылжиды.
Ебек німділігін арттыру, капиталды тарту жне табии орларды пайдалану арылы ндіріске баса осымша факторларды оспай экономиканы сіу:олданылатын ресурстар сапасыны суі+Интенсивті су+Ресурстарды пайдалану дістерін жасарту.
Егерде Т<100% болса,онда:Елді жадайы тмендейді+Иммпортты тауарлар баасы тмендейді+Сауда шарты нашарлайды;
Екінші дегейдегі баалы ааздар нарыыны ерекшелігі:Баалы ааздар шыарылмайды+Баалы ааздарды айта сатылуы жреді+Брын шыарылан жне сатылан баалы ааздар сатылады.
Елдер арасындаы пайданы айта блу:Соыстан кейінгі репарацияларды нтижесінде жеілген елді жеген елге тлемдер трінде пайда болады+Дамыан елдерді дамушы елдерге айтарымсыз кмек трінде трінде іске асады+Донор елді шыындарды ысаруына келеді;
Елді резиденттері:Осы елде траты тратын тлалар;
Ебек блінісіні даму дегейіне байланысты меншік р трлі иемдену формаларына блінеді:Жеке иемдену формасы+Акционерлік иемдену формасы;
Ебек кші миграциясыны баыттары:Жаа индустриалды елдерге дамушы елдерден+АШ,Канада, Австралияа+Таяу Шыысты мнай деуші елдеріне;
Ебек миграциясыны теріс жактары:Халыты кетуі елдегі демографнялы жадайа сер етіп, оны картаюына келеді+оам халыты е интеллектуалды тобы,жоары ксіби,іс-рекет белсенділігі бар ылыми-ебек потенциалын жоарлатады+Белсенді эмиграция экономика, ылым жне техниканы кейбір баыттарыны дамуын баяулатады;
Ебек нарыы бсекеге абілетті болады, егер:Жмыс кші белсенді болса+Бірдей ксіби дегейдегі ебек сынылса;
Ебек нарыы:Жмыс кшін тауар ретінде сату-сатып алу туралы экономикалы атынастарды жйесі;
Ебек німділігіні суіне не сер етеді:Технологиялы згерістер+ндірісті йымдастыру дегейі+ндіріс клеміні тиімділігі.
Ебек ресурстар миграциясыны себептеріне жатпайтындар:Ебекті тмен німділігі+Миграцияны санды квоталау+Миграцияны мемлекеттік реттеу;
Ебекті сатайтын техникалы прогресс:Ебекке араанда капитал німділігін жоарлатуды амтамасыз ететін технологияа негізделген прогресс+Ебекті ана емес, сонымен атар ебекті де, капиталды да немдеуіне келетін техникалы прогресс+Тауарды ндіру факторларыны рамында ебекті капитал ауыстыратын прогресс.
Еуронарыты пайда болу себептері:Бірттас орталы банкті рылуы+Бірттас аша саясатына кшуді арастыратын Еуропалы Ода елдеріні валюталы-аржылы интеграциясыны даму стадиясы+Орта валютаны егізілуі;
Еуропалы валюта жйесіні элементтері:Валюта курсын тратандыру шін олданылатын несиелеу механизмі+ЭКЮ - Еуропалык Валюта жйесіні негізі+Валюта курстары мен интервенцияларыны механизмі+ Валюталы операцияларды орталысыздандыру;
Еуропалы валюталы – экономикалы одаты мні:Орта валютаны енгізілуі+Бірттас орталы банкті рылуы+Бірттас аша саясатына кшуді арастыратын Еуропалы Ода елдеріні валюталы-аржылы интеграциясыны даму стадиясы.
Еуропалы ебек моделіне тн сипат:Жмыс орындарын сатауа баытталан ебек ебек ыыны атал ережелері+Тлемаыны салыстырмалы зады трде белгіленген дегейіні жоарлылыы+Жмысшны ыты оралуыны жоары дегейі;
Еуропалы еркін сауда ассоциациясына кіретін елдер:Швеция;
Еуропалы Одаты рамын кірмейтін елдер:Норвегия+Канада+Швейцария.
Жай дайы ндіріс:ндіріс процесіні клемі мен ауымы зіліссіз згермеген жадай+Игіліктер ндіру, ызмет крсету саласы жатады+Материалды ндіріс саласы мір сру жмыс істеу шін ажетті игіліктер.
Жай дайы ндіріс:Жылдан жыла ндіріс млшері згермейтін ндіріс+ндіріс процесіні клемі мен ауымы здіксіз згермеген жадай+дайы ндіріс клемі згеріссіз, сол алпында айталанып отырса.
Жалпы мемлекеттік аржы звеньясын крсетііз:Мемлекеттік бюджет+Мемлекеттік несие+Бюджеттен тыс орлар.
Жанама салытарды трін анытаыз:осымша н салыы+Кеден бажы+Акциздар.
Жапонды ебек моделіне тн сипаттар:Мемлекеттік реттеу аталдыы+Шетел азаматтары шін ксіби дискриминация+Жмыс берушіні жмыса алу мен босату мселесіні еркіндігі +Адам капиталына ішкі фирмалы инвестициялар;
Жасырын олдампаздыты трлері:Техникалы кедергілер+ішкі салытар мен жаналымдар+жергілікті компоненттерді стану талабы;
Жасырын тарифтік емес саясатыны ралдары:Салытар мен жинатар+Техникалы шектеулер+Жергілікті компоненттер мазмны туралы талаптар+Мемлекеттік сатып алымдар;
Жеке елдерді сауда жадайына импорт алмастырушы суді тигізетін сері:Сауда жасайтын елді сауда жадайын жасартады+Баса елдерді сауда жадайын нашарлатады+Елді импорттайтын тауарларыны санын кеейтеді;
Жекешелендіру саясаты:Эмиссиялы іс –рекетті згерту арылы жиынты сранысты реттеуге баытталан саясат+Бюджеттік саясат+Толы жмыспен амтуа жету+Ж-ні клемін сіру, инфляцияны тмен дегейде стап тру масатымен елде экон- жадайа баылау жасау шін жасайтын кімет іс-рекеті;
Жер баасы жзеге асады:Жерге сыныс арылы+Блу жне рента лшемі арылы+Жерге сраныс арылы;
Жер рентасы:Жер млшері+жерді баасы+жерге тлем.
Жергілікті ттынушылар тады:Еркін саудадан+Демпингтен+Ішкі субсидиялардан;
Жеткіліксіз жиынты сранысы крсетеді:рылымды жмыссшдыкты тмендеуін+Жасырын жмыссыздыты суін+Циклды жмыссыздыты суін;
Жетілген бсеке шарттары:Еркін баа белгілеу+Біртипті тауарлар+Сатушылар мен сатып алушыларды саныны кп болуы;
Жетілмеген бсеке трлері:Олигополия+Таза монополия+Монополиялы бсеке;
Жиынты лтты нім (GNP):GNP =CDP + NY;+GNP =Y + NY;+GNP = жиынты ішкі нім мен таза факторлы табысты осындысы;+GNP = (C + I) + (X – IM + NY);
Жиынты (жалпы) табыс те:Экономикалы німдердін жиынтыгына+Т-ні табысына+ндірушілерді пайда ретінде алатын тегелеріні сомасына;
Жиынты сраныс исыы жоарылайды, егерде:ндіргіш кштер жоарласа+Сола - тменге (азаюы)+Оа - жоары (суі)
Жиынты сраныс исыы крсетеді:ндірілген наты Ж мен баа дегейі арасын+Ттынушыларды анааттандыратын баа дегейі мен ндірушілерді;
Жиынты сраныс рамына жатпайтындар:Тауарларды ішкі ндірісі+Шет елдерден тауарларды импорттау+Шет елдерден келген таза факторлы табыс;
Жиынты сыныс - бл:Берілген баа дегейінде ндірушілер жымды трде сынуа дайын тауарларды ндіріс клемі+Тауарды ішкі ндірісі жне шетелдерге экспорт+Экономикадаы пайданы колемі жне тауарларды экспорты;
Жиынты сыныс исыы тмендегі байланысты крсетеді:Оа – тменге(суі), сола – жоары(азаюы)+наты трде ттынылан жне ндірілген Ж клемі арасындаы;
Жиынты сыныс исыындаы кейнсианды блік:Аралы сызыпен+Горизонталды сызыкден берілген+Баа мен сату клеміні арасындаы тікелей туелділікті;
Жиынты сыныс исыындаы кейнсиандык блік:сыныс исыыны з бойымен жылжуынан крінеді+Теріс сызыкпен берілген+исы сызыпен берілген;
Жиынты шыындарды суі инфляцияа алып келеді, егерде:Жиынты сыныса байланысты+Экономика толы жмысбастылы дегейде дамыса+Жмыс кші саны ссе.
Жиынты ішкі нім – бл:GDP = GNP-NY;+Ел ішінде резиденттермен шыарылан осымша н+GDP=C+Y+X-IM;+Жиынты лтты німмен таза факторлы табысты айырмасы;
Жиынты ішкі нім(GDP):GDP=C+I+X-IM;+GDP=елді ішінде резиденттермен ндірілген осымша н;+GDP=A+X-IM;
Жмыс кшіні сапасына ойлатын баса талаптар:Жас млшерін шектеу+Біратар мамандытар мен кптерге ойлатын осымша ксіби талаптар+Жеке тлалы жне психологиялы трыдан шектеу;
Жмыс кшіні миграциясы, аыл ойды ауысуы, засыз мигранттар тсініктеріні анытамалары:Елге жмыс іздеу барысында засыз негіздерде келіп,жмыса орналасан адамдар+Жоары білімді мамандарды халыаралы озалысы+Ебекке жарамды халаты андай да бір оамны экономикалы ажеттілігіне айналан, ебек кшін ажет ететін орындара байланысты озалысы;
Жмыс кшіні сапасына ойылатын баса талаптар:Келуші мигранттарды денсаулыыны жасы болуы+Жеке тлалы жне психологиялы трыдан шектеу+Біратар мамандытар мен ксіптерге ойылатын осымша ксіби талаптар+Жас млшерін шектеу;
Жмыссыздыты андай трлері толы жмысбастылы ымына жатызылады:рылымды+Фрикционды+Маусымды;
Жмыссыздыты табии дегейі:Жмыспен толы камтылан жадайда жмыссыздыты белгілі бір дегейіндегі ажетті жне зады процесстер+Толы жмысбастылы кезінде фрикционды жне крылымды жмыссыздыты осындысы+Экономикалы толы жмыс бастылы жадайда дамыса ана+Экономикалы толы жмыссыздыты жоарылауы;
Жмысшы кшін абылдайтын елдерді артышылытары:Жмыспен амтуды ынталандырады+ндірілген німні бсекелік ммкіндігі артады+Оытуа жне мамандар даярлауа жмсалатын шыындарды немдейді;
Жмысшы кшін экспорттаушы елдерді артышылытары:Елге валюта келтіруді маызды кзі+Жмысшы кшін экспорттаушы елдерді артышылытары+Маман кадрлар айта дайындытан тегін теді+оамдаы леуметтік шиеліністі тмендетеді+ Шетелдік жмысшылыр экономикалы дадарыс кезінде белгілі бір амортизатор рлін атарады+ Оытуа жне мамандар даярлауа жмсалатын шыындарды немдейді;.
Ж "дефляторы":Баа дегейіні крсеткіші+Номиналды жне наты Ж атынасы+Базистік баадаы Ж жне аымды баадаы Ж атынасы;
Ж (Жалпы лтты нім) алай есептеледі:Ж=NX+C+I+G;+осымша ндар соммасы;+Ж=W+R+I+P.
Жылды есептеудегі Ж згеруіні арыны жоары болса онда-ол:ндіргішті суі+Экономикалы су+Жалпы ішкі нім;
Заманауи валюталы жйе андай принциптерге негізделеді:Алтынны ресми бааны жою+Арнайы зара ыын (СДР) ру+Елдерді кез келген валюталарды олдану;
Игіліктерге міндеттелінген жкті наты баылау ыы:Басару ыы+Иелік ету ыы+ауіпсіздік ыы;
Игіліктерді пайдалану нтижелеріне иелік ету ыы:Пайдалану ыы+Егемендік ккыы+Табысты алу ыы;
Игіліктерді ттыну, згерту, шеттету жне жою ыы:алды сипаттылы+Егемендік+ауіпсіздік;
Импортты тарифті егізуден шыады:Пайданы сері+Кезедер сері+Ттынудан сер;
Икемділік дрежесіне арай валюта баамдарыны трлері:алымалы валюта баамы+Траты валюта баамы+Наты валюта баамы;
Иммиграция тсінігі:Жмысшы кшіні баса елге,жмыса немесе оуа белгілі мерзімге орналасу масатымен елден келуі немесе жмысшылар импорты+Жмысшылар импорты+Елге жмысшы кшіні кіруі;
Иммиграция, эмиграция жне миграциялы сальдо тсініктері:Кетіп алан жне келген мигранттар арасындаы айырма+Жмысшы кшіні баса елге, жмыса немесе оуа белгілі мерзімге;
Импортер елдер шін жмысшы кші миграциясыны экономикалы салдары:лтты ебек нарыында бсекені кшеюі+Елде жмыссызды дегейіні крт суі+Елде леуметтік тесіздікті суі;
Импортты алмастыратын экономикалы сім:Ел импорттайтын тауар ндірісін кеейтеді+Сауда серіктестеріне араанда елді сауда шарттарын жасарлатады+Сауда шарттарыны жасартуына келетін импортты тауарлар ндірісін кеейту
Импорттыалмастыратын экономикалы сім:Ел импорттайтын тауар ндірісін кеейтеді+сауда серіктестеріне араанда елді сауда шарттарын нашарлатады+сауда шарттарыны жасартуына келетін импортты тауарлар ндірісін кеейту;
Импортты тарифті егізуден шыады:Пайданы сері.+Кезедер сері+Ттынудан сер;
Инвестицияны згеруі мен лтты табыс шамасы згеруіні арасындаы байланысты крсететін коэффицент:Мультипликатор;+K= Y/ I;+Кбейткіш коэффиценті;
Индукция ымы:Фактілерден теорияны талдап крастыру+Экономикалы теорияны абстракциялы арастыру+Жеке фактілерден жалпы орытынды шыару;
Индустриалды дамыан елдер:Канада+Италия+Люксембург;
Индустриалды жйе:ндіріс факторларын дамытуда тауарлар шыаруа негізделеді+Ірі машиналы ндіріске дамыан тауар-аша атынастарына негізделеді;
Интеграциялы процесстерді дамытуа баытталан орта аграрлы нарытан ктілетін нтижелер:Азы-тлік ауіпсіздігін амтамасыз ету+Ауыл шаруашылы німдер клемін кбейту+Тама німдеріні сапасын арттыру+Экономикалы саясатты йлестіру+шінші елдерге атысты бірдей тарифтік емес реттеу+лтты кедендік тарифтер тобын келісімді трде алып тастау, 3-ші мемлекеттерге атысты сауданы реттеуде орта кедендік тарифті егізу+ Экономикалы саясатты зара келісу.
Интеграциялы процесті дамытуа баытталан бірттас кедендік территория рудан ктілетін нтижелер:шінші елдерге атысты сырты біріай саясат жргізу+Экспортты кбейту+Ішкі шекараны орау шыындарын азайт+Ішкі тауарлар нарыын кбейту;
Интеграциялы процесті дамытуа баытталан тауарларды орта нарыын алыптастырудан ктілетін нтижелер:Экспортты кбейту+Ішкі шекараны орау шыындарын азайту+Ішкі тауарлар нарыын кбейту;
Интеграцияны шінші дегейі кедендік одаа тн сипаттамалар:Ода клемінде тауармен ызмет крсетуді салысыз еркін озалыса ие болуы+шінші елдерге атысты бірдей тарифтік жне тарифтік емес реттеу+лтты кедендік тарифтер тобын келісімді трде алып тастау, 3-ші мемлекеттерге атысты сауданы реттеуде орта кедендік тарифті егізу.
Интергацияны динамикалы сері:Кедендік Ода рылуыны аыры кезедерінде пайда болан экономикалы серлер+р трлі елдерді ндірушілеріні арасындаы бсекелестікті кшеюі+Шетел инвестицияларыны артуы;
Инфляция аысыны арыны бойынша инфляция:Гиперинфляция+Бір алыпты+ршімелі;
Инфляция келесі себептермен байланысты, е маыздысы;Тауарлар мен ызмет ндіру клеміні кысаруы, тауар тапшылыы+ндіріс шыындарыны суі, яни шикізат, материалдар, жалаы шыындарыны суі+Ж- тмендеуіне мемлекеттік бюджетіні тапшылыын;
Инфляция кешенді себептерден туындайды, оларды е маыздылары:Айналымдаы аша клеміні бзылуы+Тауарлар ндіру мен ызмет крсету клеміні ысаруы, тауар тапшылыы+Мемлекетті бюджет тапшылыы , шыындарды тсімдерден асуы;
Инфляцияа арсы саясат:Бааны реттейтін мемлекетті баылауы+Мемлекеттік реттеу ралдары+Макроэкономикалы талдау.
К.Жуглярды орташа толындарыны себептері мен ерекшеліктері:Аша айналысындагы згерістер, кердиттік жйені мселелеріне+Ж-ні тербелісіне инфляцияа, жмыссыздыка келеді+Халытын леуметтік жадайларыны тмендеуіне келеді.
Капитал айналысы:Капиталды шебер айналымыны немі кайталануы жэне жааруы+Капиталды ндіріс жне айналыс саласындаы озалысы+Капиталды айналыс саласына туі.
Капиталды экспорттауды себептері:ндіріс клемінен немдеу+ндірістік ресурстармен амтамасыз ету+ндірісті шоырлануды жоары дрежесі;
Капиталды тріне негізгі жне айнымалы болып блінуіне тн:Тауарлы аша+Тауарлы+Ашалай;
Ксіпкерлік формасын крсетііз:Жеке ксіпкерлік+Партнерлік+Корпорация.
Квоталар рекет баыты жне ауымы бойынша блінеді:Жаанды+жеке+импортты;
Кедейшілікке келетін сімні мселесі:Я.Бхагватиды зерттеулері+Бразилияны экономикалы тарихынан белгілі+экспортты лайтатын сімні сауда шарттырыны нашарлауы;
Кедендік баж салытары шыу тегі бойынша жіктеледі:Преференциалды+Конвенциалды (келісімдік)+Автономды;
Кедендік баж салытарыны атаратын ызметтері:Ынталандырушылы+Балансты+Фискалды;
Кедендік баждарды функциялары:Фискалды+олдампазды+Балансты;
Кедендік ода ызметінен пайда болатын салдар:Сауданы пайда болу сері+Сауда ашылуыны сері+р трлі елдер ндірушілеріні арасындаы бсекелестікті кшейуі;
Кедендік тарифтерді салы ставкалары:Преференциалды+Минималды+Максималды.
Кейнстік лгіде:Монетарлы саясат макро экономикалы тратандыруды е тиімді ралы;
Кесте келтірілген екі ел бойынша деректерді арастырайы:А елі Х тауарын экспорттайды, Z тауарын импорттайды+Б елі Х тауарын экспорттайды, Z тауарын импорттайды+А елі Х тауарын ндіруге маманданан, Б елі Z тауарын ндіруге маманданан.
Классикалы кзарастан ерекше, халыаралы сауданы тсіндіретін айнымас жаа теориялар:Масштаб эффектісі теориясы+мір сру циклы теориясы+Салаішілік сауда теориясы;
Классикалы теорияларды блек баыттарын дамытатын теориялар:ндірісті ерекше факторлар теориясы+зара сраныс теориясы+Рыбчинский теоремасы;
Кузнецті экономикалы цикл типтеріні затылыы:18 жылдан жоары+18-25 жыл+25жыла дейін.
азастан Республикасында жмыс жасайтын Трік азаматыны ндірген німіні баасы енеді:Тркияны Ж-не+азастанны ЖІ-не;
азіргі нарыты экономиканы коамдаы пайдалылы рлі:Шаын орта бизнесті лаюы+ндірушілер мен ттынушылар арасындаы байланыс+Жеке меншік сауда саясатыны дамуы.
азіргі экономикалы теорияны рамдас бліктері:Микроэкономика.+Макроэкономика.+Халыаралы экономика,
азіргі экономикалы теорияны рамдас бліктері:Халыаралы экономика.
алымалы валюта баамыны тзетілетін валюта баамын олданатын елдер:Чили+Эквадор;
алыптасан дстрлер мен дет-рыптар негізінде крылатын, кпукладты экономиканы арастыратын экономикалы жуйе типін атадар:Басарушылы-кімшілік+рпатан рпаа жаласып отыран дстр+Салт дстр+
анаттандыратын баа дегейі арасын+Сраныс баасын.
андай банк бірінші дегейлік банке жатады:лтты Банк+Орталы банк+Орта;
андай жадайда аша айналым ралы рлін атарады:Газет сатып алудаы олма-ол тлем+Ауладаы дкеннен азы тлік сатып алуа олма-ол тлем+Автобустар жол жру нын олма ол ашамен тлеу;
андай жадайда аша тлем ралы рлін атарады:Автоклікті несиеге сатып алу+Электрэнергияны олдананы шін тлем+Ебек аыны тлеу;
аржы ызметтері:Блу+Баылау+Есеп
аржыа не кіреді:Ксіпорындарды амортизациялы орлары+Мемлекеттік бюджет+Фирманы ебек аы оры.
аржылы тарифтік емес сауда саясатыны ралдары:Демпинг.
аржылы тарифтік емес сауда саясатыны ралдары:Субсидиялау+Демпинг+Экспортты несилеу;
аржылы тратылы нарытары:Ксіпорынны аымдаы аржылы тратылыы+Ксіпорынны абсолютті аржылы тратылыы+Ксіпорынны инвестициялы-инновациялы жадайы;
аржыны атаратын ызметтері:Блу+Баылау+Реттеуші;
арызды баалы ааздарды формалары:Депозиттік сертификаттар+Облигациялар,жай вексельдер,арызды сенімхат+аржылы дериваттар;
олда алан табыс: Жмыскерлерді аша сомасы+Адамдарды жмсай алатын табыстары+Трындарды билігінде болатын табыс.
Р ебек ету нарыында жалаыдан жумыскердІ зейнетаы шотына аударылуынын. пайыз мвлшері:10 %;+ он %;+он пайыз.
Р ебек нарыын мемлекеттік реттеу:Икемді ебек нарыын йымдастыруа олдау жасау жзне барлы элеуметтік топтарды ерекшеліктерін ескере отырыл толы есепке енгізу+Ебек атынастарын зандылы ылы нормалармен камтамасыз ету+Жаа жмыс орнын ру жне ебек биржасы арылы жмыссыз адамдара баска жаа мамандытарды игеруге біліктілікті ктеруге кмектесу.
Р мемлекетіні аралас экономикадаы рлі:Мнді+жоары+Экономикалы суі.
Р нарыты экономикаа кшуде тпелі экономикадан ерекшелігі:лемдік тжірибеде оамды меншікті жоспарлы экономикалы жйеден, жеке жне аралас меншікке жзеге асыруы+Халыаралы тжірибеде Жапония мен Отстік Кореядаы басаруды кімшілік-міршілік элементін олдануы;
Р мемлекеттік меншікті мемлекет иелігінен алу жне жекешелендіру:Нарыты экономикаа кшуге жадай жасау шін+ндірістік атынастарды жаа трін алыптастыру, меншік иелеріні жаа тобын ру;
Р-да 1991-1992 ж. мемлекет меншігіні реформасы алай жргізілді:ндірістік атынастарды жаа трін алыптастыру, меншІк иелеріні жаа тобын ру+Мемлекеттік меншікті мемлекет иелігінен алу жэне жекешелендіру+Нарыты экономикаа кшуге жадай жасау шін;
нды ааздарды иеленуден тсетін табыс- бл: Дивиденд+Пайыз+Дисконт;
Лаффер исыын суреттейді:Салы млшеріні минималды шамасында салыты тсімні жоары болуын+Салы млшерін максималды шамасында салыты тсімні тмен болуы;
Леонтьев Парадоксы келесідей аныталады:Хекшер-Олинны теориясы тжірибеде саталмау ммкін+Ебекке аныан елдер капиталсыйымды німді экспорттайды+Капитала аныан елдер ебексыйымды німді экспорттайды;
Леонтьев парадоксыны мні:АШ экспортында салыстырмалы трде ебек сыйымды тауарды, ал импортында капитал сыйымды тауарды кп боландыын длелдейтін шешім+Хекшер–Олин теориясыны негізгі шешімдерге айшылыты аныталуы+В.Леонтьевті жргізген эмпирикалы зерттеулеріні нтижесі;
Лицензия келесі нысандарда болады:Автоматты+Генералды+Бір реттік;
Лицензиялы тлемдерге жататындар:Пайдада атысу+Роялти+лтты тлемдер;
Лицензиялы тлемдерді трлері:Роялти+Паушалды тлем+Пайданы жне меншікті блуге атысу;
М2 аша агрегатына жататындар:ыса мерзімді салымдар (3 жыла дейінгі)+Востребованияга дейінгі депозиттер+Айналымдаы олма-ол ашалар.
Макроэкономика:ХХасырды 30-шы жылдары Дж.М.Кейнсті олдауымен алыптасты+лтты экономиканы бірттас жйе ретінде дамытуды задылытарын оытатын ылым+азіргі экономикалы теорияны екінші блімі;
Макроэкономикалы жадайында Вальросты жалпы экономикалык тедігіні есебі бойынша:Нарыты барлы трінде жетілген бсеке крес болады.+Экономикалы толы жмыс бастылы жадайда дамыса+Наты жне потенциялды Ж кмегі те болса.
Макроэкономикалы талдау объектісін крсетііз:Ж+ЖІ+Жмысбастылы.
Масштаб экономикасыны лгісі:ндіріс факторларыны айтарымдылыы бойынша бірдей немесе те жаын елдерді арасындаы сауда+Фактор бірлігі шыындарыны суі кезіндегі ндірісті дамыту ндірісті суіне кбірек келінетін крсетеді+Технологиялы бір-біріне жаын немесе бірдей нім ндіретін елдер арасындаы сауданы тсіндіреді;
Масштабты ішкі эффектісі:Фирма шегінде тауар бірлігіні шыындарыны оны ндіру масштабыны суі нтижесінде тмендеуі+Жетілмеген бсекені алыптасуы+Тауарларды ндіру клемі згеріссіз, ал оны ндіретін фирмаларды саны+ндірушілер здері ндірген тауарды баасына серін тигізе алады+Нарыта фирма з тауарларына бсекелестері болмайтын жадайда;
Мемлекеттік бюджет кірісіне жататындар:Жер ойнауын пайдалананы шін тлемдер мен салытар+Жеке жне зады тлалара табыс салыы+Млікке салы.
Мемлекеттік бюджет шыындарына жататындар:Мемлекеттік аппаратты амтамасыз ету+ лтты оранысты вооружения аржыландыру+Орта білім беру жйесін аржыландыру.
Мемлекеттік бюджеттен жасалатын тлемдерге тмендегілерді айсысы жатады:Дотация+Зейнетаы+Жрдемаы.
Мемлекеттік зейнетаыларды тлеу:скери техникаларды сатып алу.
Мемлекеттік меншік жне мемлекеттік реттеу басым елдер шаруашылыыны айсысын кімшілік-міршілдік жйеге жатызуа болады:Жапония+КСРО+Германия;
Мемлекеттік меншікке, орталытан жоспарлауа негізделген экономикалы жйе:Басарушылы-кімшілік+Барлы ресурстар мен ндіріс факторлар мемлекетгі олында+кімшілік-міршілік;
Мемлекетті "кім шін ндіру керек?" мселесін шешудегі рлі:оамдаы тепе-тедікті кшейтуге жадай жасау+Экономикалы тратылыа ыпалын тигізу+Экономика тиімділігіні суін ынталандыру.
Мемлекеттік бюджетті шыындарына жататындар:Мемлекеттік ызметкерлерді ебек аысы;
Меншік мртебе алыптасан нарытара жататындар:АШ нарыы+ Жапонияны нарыы+ЕО нарыы;
Меншік субъектісі:Мемлекет+Басару органдары+Табии ресурстар+Адам;
Меншікті андай жатарынан круге болады:Экономикалы жне пайдалылы+Жеке ебек+Экономикалы жне кыкгы.
Меншікті анытамасы:Адамдарды арасындаы леуметтік-экономикалы атынастар+Адама байланысты туындайтын арым-атынас+Адамдарды арасындаы меншік иесін анытайтын атынастар.
Меншікті басару ыы:Игіліктерді иеленуде йымдастыру ыы+Игіліктерді олдануды кім жне алай амтамасыз етуді шешу ыы+Игілікті жмыс арынын басару кыы.
Мерзімдік ебекаыа андай форма жатызылады:Саатты+Айлы+Жылды.
Мерзімі бойынша шет ел капитал салымдары блінеді:ыса мерзімді+за мерзімді+Орта мерзімді;
Меркантелистерді халыаралы сауда теориясын алыптастыруда метрополия мен колония арасындаы белгіленген принциптері:Сауданы тек метрополиямен жасайды.+Колониядан дайын нім шыаруа тыйым салынады+Метрополияа шикізатты импорттау кезінде кеден баж салыы белгіленеді;
Меркантилизмні негізгі тсініктері.О сауда балансын олдау+Елден шикізатты кетуге тыйым салу+Импортты ысарту шін сауданы реттеу;
МЕРКОСУР мемлекеттер бірлестігі рылан уаыт, орналасан жері жне рамына кіретін елдер:1991жылы;+Аргентина-Бразилия-Парагвай-Уругвай;+Латын Америкасы;
МЕРКОСУР-а кіретіндер:Аргентина+Бразилия+Уругвай;
Метрополия мен колония арасындаы белгілеген принциптері:Сауданы колония тек метрополиямен жасайды+Колониядан дайын нім шыаруа тыйым салынады, Метрополиядан шикізатты шыаруа тыйым салынады;
Миграциялы ебек еркіндігі болу шін берілетін ытар мен еркіндіктер:Азамататары ксіби іс-рекетін жргізу ыы+Еркін озалу мен отанына айта ыы;
Микроэкономика не оытады:Фирманы экономикалы ызметін+Ттынушыны экономикалы тртібі+Ттынушы мен ндірушіні арым-атынасы.
Микроэкономиканы негізін алаушылары:Дж.М.Кейнс+Л.Вальрас+А.Маршалл;
Монетарлы саясат ралдары:айта аржыландыру ставкасы+ор жасау нормасы+Ашы нарытаы операциялар.
Монополистік бсеке – бл нарыты рылым, мынадай жадайда:Дифференциалды тауар ндіруші фирмалар рекет етеді+Дифференциалды тауар сынушы кп клемдегі фирмалар ызмет етеді+Табысты сауданы е негізгі шарты болып жарнама табылады.
Монополияларды пайда болу себептерін крсетііз:ндіріс пен капиталды шоырлануы+олданысы шектелген тауарларды ндіру+ндірушілерді осылуы, жтуы,бірігуі;
Монополиялы нарыа енудегі кедергілер:ызметті мемлекеттік лицензиялау+Сирек, жаыртылмайтын ресурстара меншік+Авторлы ы, патенттер;
Наты Ж – бл:Циклды жмыссызды жадайындаы ндіріс клемі+Осы жмыссызды жадайындаы ндіріс клемі+Наты жмыссызды жадайындаы ндіріс клемі;
Нарыты экономикаа кшкенде рентабельділігі тмен ндірістерді ауыстыруа болады: Жеке ксіпкерлікті еркіндігі+Меншікті жымды басаруга кшуі+Меншікті ебек жымдыына баскаруа кшуі.
Нары инфрарылымны элементі:Коммерциялы банктер+ор биржалары
Нары инфрарылымыны элементі болып не табылады:Ебек биржасы+Коммерцялы банктер+ор биржалары;
Нары субъектілеріне жататындар:й шаруашылыы+Мемлекет+Сатушылар мен сатып алушылар+кімет+Ксіпкерлер.
Нарытаы тауар сынысы туелді:ндірілетін тауар ресурстарыны баасына+Сапа, саны, бааа+Сраныс клеміне.
Нарытарды даму эволюциясына арай тізбекте:Ішкі нары+Халыаралы нары+лтты нары;
Нарыты механизмні негізінде вылюталы курсты анытау:Валюталы котировка+Кросс-курс+Тікелей саната енгізу;
Нарыты шаруашылыты ызмет етуіне кедергі болатын шарттарды атаыз:Тауар саныны жне клеміні азаюы+Экономика субъектілеріні экономикалы ошаулануы+ндіру мен блуді басаруды ата жйесі+Ксіпкерлік субъектілеріні еріктілігі
Нарыты экономика келесі сипаттаы белгілермен иемденеді:Жеке меншік+Тадау еркіндігі+Бсеке.
Нарыты экономика кемшілігі:леуметтік тесіздік+Іскерлікті адам мен табиата келетін шыынын ескермеуі+Жоары жмыссызды.
Нарыты экономикада мемлекет аталандарды ішінде андай мселелермен айналысуы керек:Моноплия ызметтерін реттеу+оам ажет ететін скери тауарлар мен ызметтер айналымын анытаумен+оршаан ортаны ластау мселелерімен.
Нарыты экономикада мына мселелерді жартылай нары, жартылай кімет шешкен кездегі экономика:Аралас+Нарыты+ндірісті лаюы мен экономикалы суді амтамасыз ету.
Нарыты экономикадаы меншікті трлері:Жеке, жымды, оамды+Жеке, мемлекеттік, нарыты+Акционерлік, шетелдік біріккен.
Нарыты экономикалы жйеде негізделеді:німді сраныса сай сату жне ткізу;
Нарыты экономиканы принциптері:Баа алыптастыру еркіндігі+Жетілген бсеке+Ксіпкерлік ызыушылы
Нарытыты кемшілігі крінеді:Тауарлар мен ызметтерді жымдасан трде ндіруге ынта тудырмайды+оамда тесіздікті туызады+Нары ебек пен табыса ыты кепіл бермейді.
Нарыты кемшіліктерін крсетііз:Ебек ресурстарды толыжмысбастылыына кепілдік жо+лсіз леуметтік кепілділік+Балалар ебегін олдану.
Нарыты рылымды трлері:ндіріс факторыны нарыы+аржы нарыы+Тауарлар мен кызметтер нарыы.
Нарыты ызметі болып не табылады:Апаратты+Реттеуші+Делдалды.
Нарыты мні бл:ндірушілерді сатуа сынатын тауарларын аша кемегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалы арым-атынастарды жиынтыы+ндіріс,блу,айырбас, ттыну жне сатумен сатып алу арылы жзеге асырлатын йымды-экономикалы атыстарды жйесі+Айырбас айналыс категорияларга зара тыыз байлансты жне трмыстык дегейде жай теестіріледі.
Нарыты негізгі элементі:Баа,сраныс жне сыныс
Нарыты экономикаа не кіретіндігін крсетііз:Экономикалы мселелерді зіндік шешу+Халыты толы жмысбастылыа ынталандыру+Еркін баа алыптастыру.
Натуралды шаруашылы ерекшеліктерін крсетііз:ндірушіні ажетін ааттандыру шін німдер ндірісі+ол ебегіні басымдылыы+ндірісті тйы сипаты.
Натуралды шаруашылыты траты тапшылытары:Аша+Уаыт+лтты нім,табыс,сауда балансы;
Натуралды шаруашылыты тсінігі:Жеке ажеттілікке ндірілген ебек німдері+Адамдарды айырбаса немесе жеке бас ажеттіліктерін теу шін ндірілетін шаруашылы+оамны белгілі бір дуіріндегі шаршаруашылы процестерін жргізу арылы шектеулі ресуртарды пайд-тын нд-к атынастар шар-ы.
НАФТА-ны мше елдері:АШ+Мексика+Канада;
Негізгі валюталы курстардан жеке бліну андай масатта рылады:Импортты ысарту+Экспортты кшейту+Капиталды кетуді шектеу;
Негізгі жне айнымалы капиталды бліну сипаттары:Капиталды айналыс саласына туіне байланысты+нны алыптасуына байланысты+Материалды байлыты рылуына байланысты.