Таыры 3. Р баланы ытары туралы Заы.

1. Балаларды те ытыы.

2. Баланы ытарына тыйым салу.

3. Балаларды ытарын ораудаы мемлекеттiк саясатты масаттары.

4. Р - даы жергiлiктi жне орталы атарушы органдарды мемлекеттегi баланы орауды сратары кiлеттiктері.

1.Балаларды те ытылыы.Тегiне, нсiлiне жне ай лта жататындыына, леуметтiк жне млiктiк жадайына, жынысына, тiліне, бiлiмiне, дiнге кзарасына, трылыты жерiне, денсаулы жадайына, балаа жне ата-анасына немесе баса зады кілдерiне атысты зге де мн- жайлара арамастан, барлы бала те ыа ие. Некеден де жне некесіз де туан балалар те рi жан-жаты орауды пайдаланады.

2.Баланы ытарын шектеуге тыйым салу.азастан Республикасыны задарында белгіленген жадайларды оспаанда, баланы ытарын шектеуге болмайды.

Балалар мддесiн кздейтiн мемлекеттiк саясатты масаттары

азастан Республикасыны балалар мддесiн кздейтiн мемлекеттiк саясатыны масаттары:

1. балаларды ытары мен зады мдделерiн амтамасыз ету, оларды кемсiтушілікке жол бермеу;

2. балаларды ытары мен зады мдделерiні негiзгi кепiлдiктерiн ныайту, сондай-а ытары бзылан жадайларда оларды алпына келтiру;

3. бала ытары кепілдiктерiнi ыты негiздерiн алыптастыру, баланы ытары мен зады мдделерiн орау жнiндегi тиiстi органдар мен йымдар ру;

4. балаларды дене бiтiмi, интеллектуалды, рухани жне имандылы трысынан дамуына, оларды бойында елжандылы, азаматты жне бейбiтшiл сезiмдердi трбиелеуге, сондай-а баланы жеке адами тласыны оам мддесi, мемлекет халытарыны дстрлерi, лтты жне лемдiк мдениет жетiстiктерiне ол жеткiзуi шiн ммкіндiктерiн ашуа жрдемдесу;

5. кмелетке толмаандарды ыты санасы мен ыты мдениетiн алыптастыру жніндегi нысаналы жмысты амтамасыз ету болып табылады.

6. Балалар мддесiн кздейтiн мемлекеттiк саясат мемлекеттiк органдар ызметiнi басым саласы болып табылады жне:

1) баланы ытарын за трысынан амтамасыз етуге;

2) балалара толымды трбие берудi, оларды ытарын орауды оларды оамда толымды мiр сруге дайындауды амтамасыз ету масатында отбасын мемлекеттiк олдауа;

3) айматы ерекшелiктердi ескере отырып, балаларды мiрiн жасартуа баытталан мемлекеттiк е тменгi леуметтiк стандарттарды белгiлеуге жне сатауа;

4) баланы ытары мен зады мдделерiн бзаны, оан зиян келтiргенi шiн лауазымды тлаларды, азаматтарды жауаптылыына;

5) баланы ытары мен зады мдделерiн орау жнiндегi функцияларды жзеге асыратын оамды бiрлестiктер мен зге де йымдарды мемлекеттiк олдауа негiзделген.

Азастан Республикасы орталы жне жергiлiктi атарушы органдарыны мемлекетте баланы ытарын орау мселелерi жніндегi кiлеттiктерi

1. Орталы атарушы органдарды баланы ытарына кепiлдiктердi амтамасыз ету жнiндегi кiлеттiктерiне:

1) балалар мддесiн кздейтiн мемлекеттiк саясатты негiздерiн талдап жасау;

2) баланы ытары мен зады мдделерiн, оны денсаулыы мен имандылыын орауды амтамасыз ету жнiндегi ызметтi басым баыттарын тадау;

3) з зыретi шегiнде баланы ытары мен бостандытарын реттеу жне орау жнiндегi нормативтiк ыты актiлердi абылдау;

4) балаларды мiрiн жасартуа баытталан мемлекеттiк е тменгi леуметтiк стандарттарды белгiлеу;

5) бюджет аражаты жне азастан Республикасыны задарымен тыйым салынбаан зге де кздер есебiнен балалар мдделерiнде мемлекеттiк саясатты iске асыру жнiндегi iс-шараларды жзеге асыру;

6) баланы ытарын орау мселелерi бойынша мемлекетті халыаралы мiндеттемелерiн орындау жне халыаралы йымдарда мемлекет мддесiн білдiру;

7) трбие, бiлiм беру, денсаулы сатау, ылым, мдениет, дене трбиесi мен спорт, леуметтiк ызмет крсету жне отбасын леуметтiк орау саласындаы балалар мдделерiнде мемлекеттiк саясатты iске асыру жнiндегi iс-шаралар шеберiн айындау;

8) "азастан Республикасындаы мемлекеттік баылау жне адаалау туралы" азастан Республикасыны Заына сйкес ведомстволы есептілікті, тексеру паратарыны нысандарын, туекел дрежесін баалау критерийлерін, жыл сайыны тексерулер жоспарларын зірлеу жне бекіту;

9) осы Зада, азастан Республикасыны зге де задарында, азастан Республикасы Президентіні жне азастан Республикасы кіметіні актілерінде кзделген зге де кілеттіктерді жзеге асыру жатады. Жергiлiктi атарушы органдарды бала ытары кепiлдiктерiн жзеге асырудаы кiлеттiктерiне:

2) баланы ытары мен зады мдделерiн орауа, отбасы мен балаларды олдауа арналан мемлекеттiк, жергiлiктi бадарламаларды iске асырылуын амтамасыз ету;

3) балалара арналан леуметтiк инфрарылымды алыптастыруа атысу;

4) баланы ытары мен зады мдделерiн орау жнiндегi консультацияларды хабарлау мен ткiзу, iс-шараларды жзеге асыру тртiбiн белгiлеу;

5) трбие, бiлiм беру, денсаулы сатау, ылым, мдениет, дене трбиесi мен спорт, леуметтiк ызмет крсету жне отбасын леуметтiк орау саласында балалар мдделерiне орай орталы атарушы органдар айындаан мемлекеттiк саясатты iске асыру жнiндегi iс-шараларды жзеге асыру;

6) жергілікті мемлекеттік басару мддесінде азастан Республикасыны занамасымен жергілікті атарушы органдара жктелетін зге де кілеттіктерді жзеге асыру жатады.

 

Таырып 4.Кмелетке толмаандарды конституциялы-ыты мртебесі

1. Р баланы конституциялы-ыты мртебесі

2. Баланы жеке ытары мен бостандытары

3. Баланы саяси ытары мен бостандытары

4. Баланы леуметтік, экономикалы жне мдени ытары мен бостандытары

Баланы негізгі ытары мен міндеттері. Баланы денсаулы сатауа ыы.

1. рбір баланы денсаулы сатауа блжымас ыы бар.

2. мемлекет дені сау баланы тууды амтамасыз ету шін ананы денсаулыын сатау жнінде жадай жасайды.

3. Баланы денсаулы сатауа ыы:

1) баланы денсаулыын сатау саласында Р задарын абылдау:

2) балаларды салауатты мір салтын насихаттау жне ынталандыру;

3) балаларды денсаулыын сатау саласындаы ылыми зерттеулерді мемлекеттік олдау;

4) баланы, оны ата-анасыны денсаулы жадайына баылау жасау жне балалар ауруларыны алдын алу;

5) білікті медициналы кмек крсету;

6) баланы дені сау болып сіп жетілуіне ажетті олайлы оршаан орта жасау;

7) балалар шін сапасы тиісті дегейдегі таам німдеріні ндірілуіне жне сатылуына баылау жасау арылы амтамасыз етіледі.

4. Р задарына сйкес балалара тегін медициналы кмекті клеміне кепілдік береді.

5. Баланы міріне, денсаулыына жне алыпты сіп-жетілуіне зиян келтіретін кез келген ылыми тжірибелер немесе зге де эксперименттерге тыйм салынады.

Баланы даралы ерекшелікке жне оны сатауа ыы:

рбір бала туан стінен бастап аты, кесіні аты, лты жне азаматтыы болыуна ылы жне Р задарына сйкес оларды сатауа ылы.

Баланы мір сруге, жеке басыны бостандыына, адір-асиетіне жне жеке міріне ол сылмауа ыы:

1. рбір баланы мір сруге, жеке басыны бостандыына, адір- асиетіне жне жеке міріне ол сылмауа ыы бар;

2. Мемлекет баланы жеке басына ешкімні тиіспеуін амтамасыз етеді, оны тнін жне жанын жбірлеуден, адамды адір асиетін атыгездікпен, дрекілікмен ораудан, кемсітуден, жынысты атынас сипатындаы рекеттерден, баланы ылмысты іс-рекетке жне оама жат рекет жасауа тартудан жне оны адам мен азаматты Р Конститутциясында бекітілген ытары мен бостандыына ысым жасауды зге де трлерінен орауды жзеге асырады.

Баланы сз жне ар-ождан бостандыына, апарата, оамды мірге араласуа ылы:

1. рбір баланы сз бостандыына жне з пікірін айтуа, ар-ождан бостандыына, зіні оамды белсенділігін дамытуа, жасына сйкес апарат алуа жне оны таратуа, оамды бірлестіктерге, сондай-а баса да коммерциялы емес йымдарды нысандарына жне Р задарымен рсат етілген бейбіт жиналыстара з еркімен атысуа ыы бар.

2. Мемлекеттік органдар балаларды жеке адами тласын, оларды шыармашылы бейімділігін, ылыми техникалы жне кркем шыармашылыын дамытуды, оларды интеллектуалды меншігін орауды, балаларды мірі мен денсаулыын сатауды, оршаан табии ортаны, тарих пен мдениет ескерткіштерін орауды зіне масат ттатын, айырымдылы істеріне атысатын, мдени жне спортты мірге атысуа тартатын, демалысты йымдастыратын оамды йымдара жрдемдеседі.

Баланы ажетті трмыс дегейіне ыы:

1. рбір баланы дене бітіміні, психикасы мен жан дниесіні толымды дамуы шін ажетті трмыс дегейі мен жадайы болуа ыы бар.

2. Мемлекет бл жадайларды жасалуын леуметтік жне экономикалы шаралар жйесі арылы амтамасыз етеді.

Баланы мліктік ытары. рбір баланы замен белгіленген тртіппен жне млшерде з ата-анасынан жне отбасыны баса да мшелерінен аражат алуа ыы бар. Балаа алименттер, жрдемаылар жне баса да леуметтік тлемдер ретіндегі тиесілі соммалар ата-анасыны (оларды орнындаы адамдарды) билік етуіне келіп тседі жне олар баланы ктіп-бауа, оан білім беруге жне оны трбиелеуге жмсалады.

рбір баланы задарда белгіленген тртіппен з бетінше немесе зіні зады кілдері арылы ммілелер жасауа, банктерде салымы болуа жне жалаысына, стипендиясына немесе зге де кірістеріне жне интеллектуалды меншік ыы объектілеріне билік етуге, зге де мліктік ытарды иемденіп, алуа жне оларды жзеге асыруа ыы бар.

Баланы трын йге ыы. рбір баланы Р Трын й задарына сйкес трын йге ыы бар.

Баланы білім алу ыы. рбір баланы білім алуа ыы бар жне Р білім туралы заына сйкес оан тегін бастауыш. Негізгі орта жне жалпы орта білім жне конкурсты негізде тегін техникалы жне ксіптік, орта білімнен кейінгі жне жоары білім алуа кепілдік беріледі.

Баланы мемлекеттік кмекке ыы. Мемлекеттік кмек оны алуа ыы бар рбір балаа таайындалады. Мемлекеттік кмекті млшері жне оны крсетуді шарты мен тртібі Р задарымен белгіленеді.