Азастан астанасыны Амолаа кшірілуі

азастан туелсіздігіні алашы жылдарында астананы Алматыдан Амолаа кшіру туралы мселе ктерілді. Бл кшу идеясын алаш бастаушы мемлекет басшысы Н.. Назарбаев болды. 1993 жылды соында алаш рет астананы Алматыдан республиканы баса кез келген аласына кшіру ажеттілігі туралы мселе айтылды. Ал ресми дегейде бл бастама 1994 жылды 6 шілдесіндегі Н.. Назарбаевты республиканы Жоары Кеесінде сйлеген сзінде млімделді. Депутаттар Президент идеясын колдады. 1995 ж. 15 ыркйекте Мемлекет басшысы астананы Амолаа кшірілуі туралы Жарлы шыарды, сол жылды 28 ыркйегінде кімет оан мемлекеттік мекемелерді орналастыру комиссиясын рды. Елімізді Президентіне бас бастамашы ретінде бл адамны ажеттілігіне кмнданандарды сендіруге тура келді. Шынында да, астананы жаа орына кшіруге орынды себептер болды. Біріншіден, астананы солтстікке ауысуы геосаяси жадайлармен байланысты еді. Мемлекет басшысы Н.. Назарбаевты «Еуразия жрегінде» кітабында атап ткендей: «...Оны стіне ел орталыы республиканы шекарасынан шамамен бірдей алыстыта болуы керек.

Екіншіден, астананы кшірілуі елді индустриалды-инновациялы дамуын бекіту міндеттерімен негізделген болатын.

шіншіден, Алматыны сол кезді зінде з дамуыны ауматы ресурсы таусылан. ала жан-жаынан таулармен оршаландытан, бдан ары се алмады. ала 400 мы трына жобаланан, ал ала халыны саны 1 миллион адамнан асты. Оны стіне, отстік мегаполисті сумен жабдыталуында проблемалар туды.

Тртіншіден, Алматыны экологиялы жадайы крт нашарлады. Ал Амола экологиялы позициясы тиімді тегіс жерде орналасан таза ала.

Бесіншіден, Амоланы ыайлы клік коммуникациялары бар, ол уе жолдары, темір жол жне автоклік магистральдары иылысында орналасан.

Амола жаа астана ретінде халыаралы стандарттарды 32 параметрлеріне сйкес келді: леуметтік-экономикалы крсеткіштер, климат, ландшафт, сейсмикалы жадай, оршаан орта, инженерлік жне клік инфрарылымы, крылыс кешені, ебек ресурстары жне т.б.».

Астананы кшіру туралы шешім абылдананда Амола халыны саны 290 мы адам еді.

19. 1941-1945 жылдардаы соыс. Шаын ана млімет:

Екінші дниежзілік соыс 1939 жылы Германияны Польшаа шабуылымен басталды. КСРО-ны жегеннен кейін фашистер Орта Азия мен Отстік азастан аумаында Гросс-Тркістан рейхкомиссариатын ру, ал азастанны Орталы, Солтстік, Солтстік Шыыс аудандарында араанды, Новосібір жне Кузнецк «Индустриалды облыстарын ру жоспары болды». Соысты алашы кнінен бастап азастан майдан арсеналдарыны біріне айналды (арсенал – кш-уат, ару-жаратар оймасы).

1941–1945 жылдары барлыы 480 зауыт, фабрика, кеніш, шахта жне ндіріс орындары салынды. Республикада нерксіп ндірісі соыс жылдарында 37 пайыза сті, бл соысты алдындаы трт жылдаы німнен 2 пайыз жоары болды. 1941–1945 жылдары азастанны ауыл-село ебеккерлері майдана 5829 мы тонна асты, 734 мы тонна ет жне баса азы-тліктер, нерксіп шін шикізат берді.

Соыс жылдарында Кеес Армиясыны атарына 1 млн 200 мынан аса азастандытар шаырылды, 20дан астам атыштар дивизиясы мен баса да скери блімдер рылды. Майдана 14,1мы жк жне жеіл автомобильдері, 1,5мы шынжыр табанды трактор, 110,4мы жылы жіберілді.

Жздеген мы азастандытар ерлігі шін ордендермен жне медальдармен марапатталып, азастанды 500-ден астам жауынгер Кеес Одаыны Батыры атаын алды, оны ішінде екі ыз – лия Молдалова мен Мншк Мметова болды. Трт азастанды Т. Бигельдинов, С. Луганский, И. Павлов, Л. Беда екі мрте Кеес Одаыны Батыры атаына ие болды. Рейхстагта Р. ошарбаев жеіс туын тікті. Соыстан кейін Батыр жлдызы крнекті скер басшысы Б. Момышлына берілді.

1933 жылы Германияда фашистік партия сайлауда жеіске жетеді, оны жетекшісі Адольф Гитлер елде атал тртіп орнатты. Гитлерлік Германия зіні соыс жоспарын 1939 жылы бастады. 1939 жылы 1 ыркйекте Германия Польша жеріне басып енуімен Екінші дниежзілік соыс басталды. Германия 1941 жылы зіні басты арсыласы деп есептеген КСРО-а ая тіреді. Бізді дебиетімізде бл лы Отан соысы деген атпен белгілі.

1941 жылы 22 ыркйекте таы саат 4 шамасында Герман скері КСРО-ны батыс шекараларына ене бастады. Гитлерді соыс жоспары «Барбаросса» деп аталды, ол жоспар бойынша КСРОны 3–4 айда жаулап алып, оны болаша соыс жорытары кезіндегі шикізат, адам ресурсына айналдырмашы болды.

лы Отан соысы жылдары КСРО бойынша 11600ден астам адам ерлігі шін Кеес Одаыны Батыры атаын алса, соны 497-і азастандытар, ал 97 азатар болды. лы Отан соысы жылдары е алаш Кеес Одаыны Батыры атаын алан азастанды жауынгер К. А. Семеченко (1941 жылы 22 шілде) еді. лы Отан соысы жылдары Кеес Одаыны Батыры атаын алан е жас аза жауынгері 18 жасар Ж. Елеусізов еді. 1941–1945 жылдары майдан шебінде соыса азаты 100-ге жуы аын-жазушылары атысты. асым айсенов, ди Шріпов сынды аарман партизандар жау тылында аянбай шайасты. лы Отан соысы жылдары КСРО 27 млн азаматынан айырылды, оны шамамен 4101 мыы азастандытар. 1710 ала типтес мекен, 70 мыдай ауыл-селолар ирады.

1945 жылы 9 мамырда Кеес ызыл армиясы Германияны астанасы Берлин аласыны тбесіне Жеіс туын тікті.