Ысаша тест тапсырмалары

СЖ трі – ысаша тест тапсырмалары аудиторияда орындалады. Семестр барысында екі рет – 11 жне 15 апталарда ткізіледі. Тест тапсырмаларыны жалпы саны 10 (барлыы 20). ысаша тесттерге жауап беру барысында силлабуста крсетілген ережелер ата саталуы тиіс. Тест тапсырмалары кафедра жне оытушыны зінде саталады жне студенттерге алдын ала берілмейді.

 

ысаша тестерді баалау тртібі:

атесіз, тест тапсыру талаптарына сай, орындалан дрыс 10 жауап 5 балла дейін бааланады.

9 жне 8 тест тапсырмасына дрыс жауапа 4 балл беріледі.

7 жне 6 тест тапсырмасына дрыс жауап 3 балла бааланады.

5 жне 4 тест тапсырмасына 2 балл беріледі.

3 жне 2 тест тапсырмасына дрыс жауап 1 балла бааланады.

1 дрыс жауап жне бірде бір дрыс жауабы жо жмыса 0 балл беріледі.

 

СЖ тапсырмалары

1. “Философия ” термині мынаны білдіреді:

А) мемлекеттік істерде сауаттылы

В) бір-бірін тсінуге ниет білдіру

С) даналыа штарлы

D) кп нрсені білу

E) тыныш мірге мтылу

2. Философияны негізгі функциялары:

A) коммуникативтік, реттеушілік, танымды

B) методологиялы, дниетанымды, аксиологиялы, практикалы

C) баалау, оама бейімдеу, трансляциалы

D) сыни, компенсаторлы, адптациялы

E) апаратты, танымды, сыни, коммуникативті

3. “Философия таалудан басталады” деген:

A) Сократ

B) Аристотель

C) Платон

D) Декарт

E) Пифагор

4. Философияны негізгі салаларын атаыз:

A) софистика, эклетика, догматизм

B) идеология, космология, мифология

C) онтология, гносеология, антропология, аксиология

D) леуметтану, саясаттану, мдениеттану

E) монизм, дуализм, плюрализм

5. Философия ашан жне ай жерде пайда болды:

A) Кне Грецияда, б.ж.с. дейін V асырда

B) Кне ндістанда, б.ж.с. дейін VI асырда

C) Кне Грецияда, Кне ндістанда, Кне ытайда, б.ж.с. дейін VII-VI

асырларда

D) Кне Мысырда, б.ж.с. дейін VIII асырда

E) Кне ытайда, б.ж.с. дейін VII асырда

6. Философия мыналардан пайда болды:

A) мифология жне ылым

B) дін жне мифология

C) дін жне ылым

D) арапайым тсініктер, дін жне ылым

E) дін, ылым, мифология

7. Тмендегі мселелерді айсысы философиялы мселе:

A) адам міріні мні

B) адамзатты азы-тлікпен амтамасыз ету

C) гравитацияны мні

D) мгілік двигатель

E) икебана мірі

8. Дстрлі аза дниетанымыны формалары:

A) маал-мтел, бата

B) аыз, ертегі, жотау ледері

C) ара ле, оштасу ледері, аарманды эпос

D) лиро-эпостар жне термелер

E) осыны брі

9. Дстрлі дниетанымны сатылары:

A) философия, миф, дін

B) арапайым тсінік, миф, дін, философия

C) миф, ылым, арапайым тсінік

D) дін, философия, дін, ылым

E) ылым, миф, философия

10. Философия мен дінні орта жаы:

A) дниені ылыми трыдан тсіндіреді

B) кзарасты типтері болып табылады

C) дайа сенімге негізделген

D) танымны эмпирикалы тсілдерін олданады

E) даму тн емес

11. Кзарас дегеніміз:

A) дниені сезіну

B) дние туралы білім

C) адамны практикалы тжірибесі

D) адамны дние туралы кзарастарыны, бааларыны жне ста-

нымдарыны жиынтыы

E) адамны табиата атынасы

12. аза дниетанымындаы “дние” категориясыны философиялы ма-ынасы андай:

A) болмыс

B) лем

C) тіршілік, мір

D) осы маыналарды брі

E) осы маыналарды ешайсысы емес

13. Осы категорияларды айсысы тек онтологиялы:

A) дние, болмыс, заман, жаратушы

B) мір, жан, адам

C) адам, пенде, кісі, тла

D) араласу, кісілік, анаат, намыс

E) заман, мыр, лем, парыз

14. аза дниетанымындаы “араласу” категориясыны маынасы:

A) арым-атынас

B) келіп-кету

C) сіз-біздесу

D) іштесу

E) осыны брі

15. Кне нді философиясына мыналар жатады:

A) ылыммен нашар байланыс

B) діни-мифологиялы дниетаныммен тыыз байланыс

C) философиялы тлаларды аздыы

D) негізгі ымдарды тере маынасы жне кпжатылыы

E) осы ерекшеліктерді брі

16. Философиялы таырыптар Веданы мына блігінде басымыра:

A) Ригведалар

B) Араньяктар

C) Брахмандар

D) Упанишадалар

E) Трипитакалар

17. “Адамны е мардымсыз деген істеріні зі оны бкіл міріне сер

етеді” деп тжырымдайтын за:

A) сансара

B) карма

C) брахман

D) нирвана

E) атман

18. арма мен сансара задарын, лгеннен кейінгі мірді, жоары кштері

жоа шыаран Кне нді философиясыны мектебі:

A) буддизм

B) ньяя

C) йога

D) чарвака-локаята

E) санкхья

19. “Дхаммапада” ай философияа атысты:

A) нді

B) ытай

C) Вавилон

D) Шумер

E) Араб тілді мсылман философиясы

20. Чарвака-локаята андай баыт:

A) материалистік

B) идеалистік

C) стоицизм

D) деизм

E) агностицизм

21. Кне ытай философиясыны негізгі белгілері:

A) практикалы жне саяси мазмныны басымдылыы

B) мистицизм

C) жеке адамды тарылуына баыт алу

D) осы белгілерді брі

E) осы белгілерді ешайсысы емес

22. Даосизм ай философиялы дстрге жатады:

A) лемдік

B) Батыс европалы

C) ытайлы лтты

D) Шыысты

E) Евразиялы

23.Кне ытай философиялы ілімдеріні айсысы адам мен оам гар-

мониясына ережелерге баыну, дстрлерді сатау арылы жетуге бо-

лады деген пікірді олдаан:

A) конфуцийшылды

B) моизм

C) легизм

D) даосизм

E) зашылдар мектебі

24. Ци субстанциясымен бірге лемні негізін алайтын заттарды табии

заы Лао-цзы философиясында осылай аталады:

A) инь

B) ян

C) дао

D) жэнь

E) ли

25. “згерістер кітабы” ай философияа атысты:

A) нді философиясына

B) ытай философиясына

C) Грек философиясына

D) Ортаасырлы мсылман философиясына

E) азіргі заманы Батыс философиясына

26. “Жеті даналара” мыналар жатады:

A) Фалес

B) Солон

C) Питтак

D) Анахарсис

E) осыларды брі

27. Фалесті пікірінше дниені бастауы:

A) су

B) от

C) ауа

D) жер

E) идея

28. “Сократа дейін” мектептер санына мына философиялы мектеп

жатпайды:

A) Милет мектебі

B) стоиктер мектебі

C) пифагоршылар мектебі

D) Элея мектебі

E) атомистер мектебі

29. “Бір зенге енеміз жне енбейміз, мір среміз жне срмейміз” деген

философ:

A) Демокрит

B) Гераклит

C) Зенон

D) Пифагор

E) Фалес

30. “Адам барлы заттарыны лшемі: бар заттарды барлыыны лшемі,

жо заттарды жотыыны лшемі” деген:

A) скептиктер

B) софистер

C) эпикурейліктер

D) стоиктер

E) киниктер

31. “Болмыс – материя мен форманы бірлігі” деген философ:

A) Платон

B) Сократ

C) Аристотель

D) Демокрит

E) Парменид

 

32. Рахаттануды е басты деп санайтын ілім:

A) эвдемонизм

B) гедонизм

C) гилозоизм

D) атомизм

E) пантеизм

33. “Эманация” ымы мынаны білдіреді:

A) заттарды материя мен форманы бірігуі арылы пайда болуы

B) бірттас болмыстан жаратылуы

C) жан кргенін еске алу арылы тетін таным процесі

D) ойтйін растыру

E) заттарды табии дамуы

34. “Апейрон” ымы нені білдіреді

A) жер

B) жаны бар материя

C) шексіз, шекарасыз, таусылмас нрсе

D) бірттас табиат

E) оам

 

35. “зіді - зі танып біл!” аидасыны авторы:

A) Платон

B) Сократ

C) Декарт

D) Лао - цзы

E) Зенон

 

36. “Адам мірі – азап, одан адам нирванаа жеткенде ана тылады” аидасы ай философиялы аыма тн:

A) чарвака - локаята

B) буддизм

C) жайнизм

D) даосизм

E) софистика

37. “Дниені негізі - идея” тжырымыны авторы:

A) Фалес

B) Анаксимен

C) Конфуций

D) Платон

E) Аристотель

38. “Мемлекет” ебегіні авторы:

A) Платон

B) Аристотель

C) Конфуций

D) Эпикур

E) л Фараби

39. Философия тарихында алашы болып ылымдарды классификациясын жасаан:

A) Сэн-цзы

B) Платон

C) Аристотель

D) Демокрит

E) Сократ

 

 

Баылау сратары

1. Кім антикалы философтарыны арасында алашы негізді “ауа” деп санаан?

2. андай негізді Эпикур дінді туызан себеп деп санаан?

3. Мифті кзарасты трі ретіндегі негізгі ерекшелігі?

4.андай шыарма нді мдениетіні кне ескерткіші жне нді философиясыны бастауы деп саналады?

5.андай ым кне нді философиясында дамуды белгіленген жолмен тетінін крсетеді?

6.андай ілім буддизмде рухани лемні мгілігін бейнеледі?

7.“Веды” деген ымны аудармасы

8.Ведалы ойларды алашы талылаушыларын алай атаан?

9.Кне нді философиясыны зіндік алашы жазылан трі

10.андай ортодоксты кне нді мектеп материалды жне рухани лемні бірлігін малдайды?

11. нді философиясында андай негізгі ортодоксты жне ортодоксыз мектептерді айырады?

12.андай ортодоксты кне нді мектебі рухты абсолюттейді?

13.андай ортодоксты кне нді мектеп атомизмді дамытан?

14.андай кне ытай философиялы ілім мемлекеттік идеология ретінде абылданан?

15.Кім кне ытай ойшылдарды арасында “ли” деген ымды дниежзілік тртіп деп баалаан?

16. Кне ытайда бірінші себеп - лы жаратушы ретінде не алынады?

17. Кне ытай ойшылдарды арасында “мемлекетші-мемлекетші,

сановник-сановник, ке-ке, бала-бала болу керек” деп санаан кім?

18.ытай ойшылдары арасында “алтын орта” іздеуді адамны саналылыына байланыстыран кім ?

19. “Философия” грек тілінен аударанда нені білдіреді?

20.Кзарасты анша трлері бар деп саналады?

21.Философиялы проблемаларды универсалды,

абстрактілі негізі андай жалпылы формулаа жатады?

22. Ертедегі Грек философтарды арасында ,,адам- бар заттарды лшемі” деп санаан кім?

23. Кне ытай философтарыны арасында танымды себепті тану деп тсінген кім?

24.Кне ытай ойшылдары айсы даосизмні ата-бабасы деп саналады?

25.андай ым даосизмде негізгі деп саналады?

26.андай ертедегі Грек мектебі дамуды санды атынастармен тсіндіреді?

27.Эпикурды эвдемонизмі бойынша мірді мні неде?

28.Аристотель андай логиканы негіздерін туызан?

29.андай антикалы ойшыл танымды “еске тсіру” деп санайды?

30.Адамгершілікті негізін Сократ немен байланыстырады?

31.Стоицизм аылдыты алай талылайды?

32.андай ертедегі баыт философияны лімге дайындайтын ылым деп таныан?

33.Стоиктерді этикалы идеалдары андай?

34.Эпикурды философиясындаы “атараксия” ымны мазмны

35.Аталан Орта асырлы философтарыны айсысы классикалы патристиканы кілі деп саналады?

36.андай кітапта христиан философиясыны негіздері сипатталан?

37.Христиан философиясында адам алай талыланады?

38.Орта асырлы схоластикада “универсалий” деген ым нені білдіреді?

39.Кім Орта асырлы философтарды арасында концептуалистік теорияны дамытан?

40.Аристотельді пікірінше силлогизм дегеніміз не?

41.Аристотель бойынша моральды идеал андай болу керек?

42.“Еш нрсе аиатты мір срмейді” деген сйлем ай антикалы философиялы баытты мнін сипаттайды?

43.Маркстік философиясында келесі тжырымдарды айсысы тарихты материалистік трыдан тсінуге сйкес келеді?

44.Маркстік леуметтік теорияда андай ым негізгі деп табылады?

45.Л.Фейербах андай моральды ндылыты этикасын дамытады?

46.аза халыны мдениетіндегі поэтикалы-философиялы диалогті формасы

47. ХХ . андай баытта тексті талылау негізгі мселе деп табылады?

48.ХХ . андай лы ойшыл “ашы оам” теориясын дамытан?

49.ХХ .андай философиялы баыт философияны пнін логикалы анализге айналдырады?

50.ХХ асырда андай баытта философия сананы феномендері туралы атал ылым деп талыланады?

51.ХХ асырды андай философиялы баыты практикалы орытындыны аиатты млшері деп санайды?

52.ХХ асырды ай ататы ойшылы“шекаралы ситуация”теориясын дамытады?

53.Постструктурализмні ерекшелігін белгілеіз

54.ХХ .андай философиялы баыт “ндылы теориясын” дамытады?

55.Философияны андай категориясы лем бірлігін жне оны кптрлігін крсетеді?

57.Аталан диалектикалы ымдарды айсы кажеттілік пен кездейсокты гармония мен дисгармонияны байланысын ашады?

58.андай философиялы ым адамны мір сру формасын, рухани баытын бейнелейді?

659андай ілім озалысты уата (энергия) айландырады?

60андай философиялы ілім оама табиатты серін абсолюттейді?

61.Кне нді философиясында андай ым жеке моральды зады белгілейді?

62.Будда ілімінде андай концепция тланы адамгершілігін дамуы

кажет етеді?

63.андай ым материяны саналы йымдасуын крсетеді?

64.Философияны ай ілімі адамны лемге деген нды атынасын тсіндіреді?

65.Аталан танымды дістерды айсысы теориялы таныма жатпайды?

66.Аталан танымды дістерды айсысы эмпириялы таныма жатпайды?

67.Конвенциалистер аиатты алай тсінеді?

68.Мемлекетті пайда болуын анытайтын оамды келісім теориясын кім алаш шыарды?

69.оам деген не?

70.оамны системалы зерттеуіні маынасы андай?

71.Адам туралы ілімдегі жалпылы ым

72.Адамзатты жеке жйесі философиялы ылымда алай аталады?

73.(Страта( деген ым нені білдіреді?

74.Маркстік теория бойынша леуметтік рылымны негізі андай?

75.андай аталан ылыми дістеріны біреу теориялы таныма жатпайды?

76. ХХ. философтарыны арасында парадигмаларды ауысу концепциясын дамытан кім?

77.андай ым мдениетті дамуында туратылы (консервативті( жаын бейнелейді?

78.андай мдениет зерттеуші ркениеті натылы мдени-леуметтік

кеістікте жне уаытта берілген жйе деп санаан?

79.Кім ХІХ . Неміс философтарды арасында блжымас императивті ашты?

80.(Тула( деген ымны анытамасында андай асиет негізгі деп табылады?

81.Сана андай бейнелеу формасына жатады?

82.Аиатты негізгі лшемі андай?

83. Субъект - объектілі атынастарды жекеше игеруы андай санаа жатады?

84.андай философиялы ым адамны дамуындаы леуметтік атынастарды сатысы бейнелейді?

85.Адамдарды жануарлардан айыратын ойлау типі андай?

86.ркениетті андай крделі (глобальды) мселесі оам мен табиатты атынасын бейнелейді?

87.оам дамуыны андай саласын демографиялы мселелер бейнелейді?

88.Тарихты материалистік трыдан тсінетін ойшылдар андай оамды атынастарды бірінші орына шыарады?

89.андай философиялы теория оамдаы леуметтік айырмашылытарды зерттеуге кмектеседі?

90.леуметтік ауыма жатпайтын леуметтік рылымны элементі (блігін) шыарыыз

91.ылымны ндылыы терістейтін ым андай?

92. ай кезенде адамны мні космоста деп саналган?

93.Казіргі заман философиясында адам мселесін негізге коятын баыт?

94.Саяси рылымны негізгі элементі атаныз?

95.азастандаы мемлекеттік басаруды негізгі формасы?

96.(ркениет( деген ым андай оамды баытты ерекше дамыаны бейнелейді?

97.андай философиялы ілім дайды алашы себеп ретінде боландыын, кейіннен табиатты з задары бойынша дамитыны мойындайды?

98.андай философиялы ілім дай мен табиатты бірлігін малдай-

ды ?

99.андай философиялы ілімде дай бірінші себеп ретінде, жаратушы ретінде терістеледі?

100.андай философиялы ілімде адамны міріні мні баыта мтылуымен байланыстырылады?

101.андай функция арылы философия адамдара рухани ндылытары дамытуа кмектеседі?

102.ылыми теорияны логикалы дамуындаы ммкіндікті белгілейтін блшек алай аталады?

103.азіргі заманда адамзат андай революциядан тіп жатыр?

104.Философияда танымды теория алай аталады?

105.андай функция толы философия мен натылы ылымдарды байланысы шыарады?

106. Болашаа арналан танымды рекеттерді трлеріні брі андай жалпы ыммен аталады?

107.Субъективті ойшылдар тарихты озалыс кшін алай тсінеді?

108.андай теория леуметтік мобильдік методологиялы негізі деп шыарылады?

109.андай ілімде оам тарихы тарихи-табии процесс ретінде тсіндіріледі?

110.андай логикалы (ойлау) форма заттарды, былыстарды жалпылы, мнді асиеттері бейнелейді?

111.андай логикалы (ойлау) формада заттарды, былыстарды асиеттері малданады не болмаса терістеледі?

112.андай логикалы (ойлау) формада бір пікірлерден жаа пікір (логикалы ортынды) шыарылады?

113.андай логикалы за бойынша ым, пікір з зіне сйкес болу керек деп саналады?

114.андай логикалы за бойынша, р ой толы негізделу, длелдену керек деп саналады?

115.андай логикалы за бойынша, “егер екі арамаарсылыты пікірлерден біреу аиатты, екіншісі жалан болса, шіншісі болуы ммкін емес?”

116.андай логикалы за бойынша “екі арамаарсылы пікірлер екеуі бірдей бір уаытта, бір атынаста аиатты не жалан болуы ммкін емес”?

117.Келесі тжырымды андай ой тріне жатызуа болады: ”Металдарды брі жылуды ткізеді.

Темір -металл.Темірде жылуды ткізеді”?

120.азіргі философиядаы е ке ым

121.Болмыс дегеніміз не?

123.андай ойшыл ертедегі Грецияда озалысты теориялы зерттеуіні иыншылыын крсете алан?

124.андай философиялы ілім озалысты жоа шыарды?

125.Кеністік дегеніміз не?

126.Уаыт деген не?

127.андай алым материяны, озалысты, кеістікті, уаытты бірлігін длелдеген?

128.андай философиялы оу танымды терістейді?

129.Аиат дегеніміз не?

130.Аиатты лшемі не?

131.андай философиялы баыт танымны бастауы тек ана тйсік деп есептейді?

132.андай танымды ілімде аыл ерекше бааланады?

133. Философияда аиатты абсолюттеу алай аталады ?

134.андай философиялы баытта аиат жоа шыарылады?

135.Философия нені зерттейді?

136.андай антикалы философ тіршілікті бастапы негізі су деп санаан?

137.андай Грек ойшыл диалектиканы оу ретінде туызан?

138.Кім Ертедегі Грецияда объективті идеализмді туызды?

139.андай ойшыл антикалы философияда материя мен форманы біріктіруге тырысан?

140.андай антикалы ойшыл логиканы ылым ретінде дамытан?

141.Кім антикалы философияда адам мселесін ерекше баалаан?

142.Кім антикалы философияда атомистік материализмді тызан?

143.андай ай Ежелгі Греция ойшылы ойлау - (кумндану( деп тсінген

144.Орта асырда андай философиялы мселе негізгі болан?

145.Кім орта асырлы философияда сенімді ойлауданда, аылданда жоары ояды?

146.Кім орта асырлы философияда томизмді философиялы оу ретінде туызды?

147.Кім антикалы философияда ойша рылан, леуметтік идеалды мемлекетті асайды?

148.Антикада андай мектеп ойшылары болмыс дамуында озалыс жо деп тсінген?

149.андай орта асырлы философ білім мен сенімді біріктіреді?

150.Кім орта асырлы философияда дайа арналан длелдеулерді бір системаа жинайды?

151.Кімді орта асырлы шыыс философияда Аристотельді шкірті деп санаан?

153.Жаа Уаыт философиясында андай проблемалар ерекше орын алан?

154.андай философ Жаа уаытта индукцияны танымды метод ретінде анытаан?

155.андай философ Жаа уаытта дедукцияны танымды метод ретінде зерттеген?

156.андай философ Жаа уаытта пантеистік кзарасты длелдеуге тырысан?

157.андай философиялы ілім Ертедегі ытайда мемлекеттік идеология ретінде абылданан?

158.Жаа дуір ойшылдарыны айсысы монада ымын шыаран?

159Кім жаа уаытта келісімдік мемлекеттік теорияны шыарды?

160.Аартушылы заманыны философтары леуметтік проблемаларды шешімін неден іздейді?

161.Л. Фейербах адамны мнін неден шыарады?

170.Кім неміс философияда агностикалы кзарасты олдайды?

171.андай неміс ойшыл диалектиканы теория ретінде дамытан

172.Ф. Гегель негізгі даму кшті алай тсінеді?

173.андай неміс ойшылы диалектикалы задарды ашты?

174.Диалектика дегеніміз не?

175.Кім антикалы философияда озалысты айшылыын анытау шін апорияларды шыаран?

176.Терістеуді терістеу заы нені ашады?

177.ай ойшыл диалектикалы ымдарды жйеге келтірді?

178.ХХ . андай философиялы баыт томистік дстурді жаластырады?

179.ХХ .андай философиялы баыт болашаты жан-жаты зерттейді?

180.ХХ .андай баыт Философияны “Лингвистикалы анализге” жаындатып дамытады?

181.ай ойшыл аза философиясыны негізін алаушы?

182.Орта асыр ойшылдарыны айсы (Ктаду-білік( поэмасын жазды?

183.андай аза ойшылы этикалы концепцияны “адам бол” деген принциптен шыаран?

185.андай аза ойшылды творчествосында философия этнографиялы, тарихи, географиялы ізденістерге байланысты дамыан?

187.ХІХ-ХХ . андай орыс ойшылы мистикалы ілімді дамытан?

188.андай орыс ойшылы ХХ. леуметтік масат - дниежзілік шіркеуді орнату

деп санаан?

190.андай танымды форма бірінші пайда болды?

191.ХХ . андай философиялы баыт Адам мселесін, адамны мірі мен лім проблемасын ерекше баалап отыр?

192.Адамзатті казіргі ауымды мселесі анытаныз?

193.андай антикалы философ (Адам заттарды лшемі( деп санаан?

194.андай философиялы ілім сана материяны бр трлеріне тараан?

195.Сенсуализм деген не?

196.Рационализм дегеніміз не?

197.Тусінік туралы ылым

198. Аиатты карама-карсылыы андай?

199.Философия тарихында материализм баытыны негізін алаушы

200.Аристотельді логикасы алай аталады?

 

 

ГЛОССАРИЙ

 

· АКСИОЛОГИЯ-ндылытар ілімі, адам ызметіні баытталандыын, адамны іс ылытарыны мотивациясын анытайтын жалпы маызды прин-циптерді философиялы теориясы.

· АИАТ-танушы субьектіні обьектіні дл кйінде бейнелеуі, оны мірде бар кйінде, адамны зінен жне оны санасынан тыс жне идеяларды, пікірлерді, теорияларды, ілімдерді жне дидактикалы дамушы дниені ттас бейнесіні обьективтік мазмны.

· АБСОЛЮТТІК ИДЕЯ-Гегель философиясыны негізгі категориясы, уни-версумды толы кйінде, шартсыз, наты жне тлалы жалпылы кйінде білдіреді.

· АБСОЛЮТТІК РУХ-Гегельді философиялы жйесінде абсолюттік идея-сыны зіндік санасын жзеге асыратын рух дамуыны орытынды звеносы.

· АКСИОЛОГИЯ-ндылытар туралы ілім, адам ызметіні баытталанды-ын, адамны іс ылытарыны мотивациясын анытайтын жалпы маызды принциптерді философиялы теориясы.

· АНТРОПОЛОГИЗМ-философиялы концепция, оны кілдері «адам» ы-мын негізгі кзарасты категория деп арастырады жне табиат, оам, ой-лау туралы тсініктер жйесін тек осы категория арылы ана жасауа бола-ды деп тжырымдайды.

· АПЕЙРОН-шексіз. Анаксимандрді пікірінше, формасы жо алашы зат, барлы заттар осы апейрондардан ралан. Натурфилософтар апейронды алашы бастау деп абылдады.

· АРХЕТИП-алашы образ, идея. Архетиптер аналитикалы психологияда инстинктілер мен атар «жымды бейсаналылыты» атпарларында бола-тын жне жалпыадамзатты символиканы негізін райтын, туа біткен пси-хикалы рылымдар болып табылады.

· ВЕРИФИКАЦИЯ-ылыми тжырымдарды аиаттылыын оларды эмпи-рикалы тексеруді нтижесінде анытауды білдіретін методологиялы ым.

· ГЕНЕЗИС-шыу, алыптасу, пайда болу, туындау, белгілі бір жадайа, тр-ге, зата, былыса келетін даму дегенді білдіреді.

· ДАО-дрыс жол, космосты жне адамгершіліктік за, ытай философиясы-ны басты категориясы, ол баса категорияларды брін амтиды. Дао зінен зі дамитын универсумны жоары принципі, барлы бар нрселерді алаш-ы бастауы, дниені генетикалы бірлігі ретінде тсіндіріледі: брі одан ту-ындайды жне брі оан айта оралады. Сонымен атар, дао универсалды задылы, ккті зі де дао заына баынады, яни, адам жер мен кк зада-ры арылы дао жолымен жреді, адамны мірлік масат міндеті дао-ны игеру, яни дрыс мір сру.

· АБСОЛЮТ ( лат. absolutus - шартсыз, шексіз) - идеалистік фило-софияны ымы, барлы барды (сущее) бірттас, жалпы, бастаусыз жне шексіз деп пайымдалатын, кез-келген салыстырмалы жне шартты болмыса арсы ойылатын рухани алашы бастауын білдіреді.

· АНТИНОМИЯ (грекше - заны зіне зі айшы келуі) - 1) зат туралы екеуі де айшылыты пікірлерді бірлігі, бл пікірлерді логикалык негізделуі бірдей дрежеде нанымды бола алады; 2) идеяны немесе зады длелдеп тжырымдауа тырысанда пайымдалатын жойылмайтын айшылы.

· АПОРИЯ (грекше арогіа - тыыры) - кне грек философиясында шешімі иын немесе шешілмейтін мселелерге байланысты олданылан ым.

· АПОСТЕРИОРИ (лат.aposteriori - келесіден) - тжірибеден алынатын білім.

· АПРИОРИ (лат. a priori - тжірибеге дейін) - тжірибеге, іс-рекетке дейін, оан туелсіз танылатынды білдіретін ым.

· АРАЛАСУ аза дниетанымыны категориясы, жеке адамны ана емес,
жалпы аза халыны мір кеістігінде зіні туысандарымен, отандаста-
рымен, адамзатты баса кілдерімен бірге мір сру тсілі.

· АРХАТ Кне нді философиясыны ымы, "жауды жеуші" дегенді білді-реді. Архат деп нирванаа жеткен, сананы тыныш аынын бзатын штар-лы-марлы сезімдерін жеген адамды атайды.

· АСЫЛ АДАМ, БЕКЗАТ АДАМ (ЦЗЮНЬ-ЦЗЫ) - адамгершілігі жоары, жан-жаты жетілген, "алтын ортаа" жеткен, ізеттілік, шыншылды, саты секілді асиеттерге ие жне баса адамдарды адамгершіліктік жетілуіне кмектесуші адам. Конфуциийді пікірінше, мндай асиеттерге мемлекетті билеуші, басарушы адам ие. Бл ыма арсы ым - "Тмен адам" ымы.

· АТМАН бл ымны бірнеше маынасы бар: "мен", "зімді", "дене". Біра атман ымыны е басты маынасы - индивидуальдік жне универсалды космосты психикалы болмыс ретіндегі "адам". Осы маынада атман бкіл бар болып отыранны генетикалы жне субстанционалды бастауы, негізі жне соы. Атман рухани жне денелік деп блінеді делінгенмен, ол кбіне аыл-ойдан, сз бен тыныстан тратын рухани бастау ретінде, "брахман" ымымен бірдей дегейде тсініледі.

· БЕЙСАНАЛЫ (бессознательное) - ке маынасында субъектіні санасында жо психикалы процестерді, операцияларды жне жадайларды жиын-тыы. Бл психикалыты сана былыстарынан сапалы жаынан згеше ерекше саласы. Бейсаналы шын масаттары мен салдарлары сана дегейінде тсінілмейтін жеке жне топты мінез-лыты сипаттайды. Фрейд бейсана-лыны сананы ызметіне арама-арсы аса зор кш ретінде крсетеді.

· БИЛIK леуметтік атынастар формасы, адамдар мен леуметтік топтарды ызметі мен тртібіні сипаты мен баытына экономикалы, идеологиялы жне йымдастырушылы-кыты механизмдер аркылы, сонымен атар беделді, дстрлерді, кш крсетуді кмегімен ыпал ете алу абілетімен сипатталады. Басару жне баыну принципіне негізделген атынастар билікті мні болып табылады.

· БОЛМЫС санадан туелсіз мір сретін объективті дниені білдіретін философиялы ым, Ке маынасында болмыс, бірдеені жалпы трде мір сруін білдіретін жалпы жне абстрактілі ым.

· БЛЖЫМАЙТЫН ИМПЕРАТИВ (категорический импера-тив) - Кант философиясыны ымы, жалпыа бірдей, жеке принципке (максиме) арама-арсы, міндетті трде орындалуа тиіс мінез-лыты адамгершіліктік ереже.

· ДЕКОНСТРУКЦИЯ мтінге атысты ерекше стратегия, "деструкцияны" да, реконструкцияны да амтиды. Термин метафизика дстрі ретіндегі европалы дстрді айта тсінуді білдіреді, мндаы басты нрсе бзу емес, позитивті мн растыру.

· ДЕМИФОЛОГИЗАЦИЯ діни философтар мен теологтар асиетті мтіндерді азіргі заман тіліне аударанда олданатын методологиялык, тсілдерді белгілеуге арналан термин.

· ДЕСТРУКЦИЯ философиялы онтологиялы конструкцияларды негіздеме-лерін айындау. Деструкция, бір жаынан аланда, антикалы дстр ашан, кейін мытылыыраан ммкіндіктерді ашады, екінші жаынан болмысты з бетімен, шегіне жете тсінуге баыттайды. Тарихи-философиялы кон-тексте деструкция адамны зіні наты уаытында з мнін табатын зекті мір сру ммкіндіктеріні бірі ретінде тсініледі.

· ДЕФИНИЦИЯ затты маызды ерекшеліктерін немесе ымны маынасын, мазмнын жне шекараларын айындайтын ысаша логикалы анытама.

· ДИАЛЕКТИКА табиатты, оамны, адамны жне ойлауды жалпы зан-дары туралы ылым.

· ДИСКУРСИВТІ пайымды, логикалы, тікелей емес, сезімдік, тікелей, ин-туитивтіден згеше.

· ДНИЕНІ ДІНИ БЕЙНЕСІ негізгі элементі - жалыз дай бейнесі (моно-теистік діндер) немесе дайлар саныны кптігі (политеистік діндер). ай уаытта болмасын, барлы діндер бізді эмпирикалы шынды з бетімен мір сре алмайды жне зін-зі амтамасыз ете алмайды, тек жаратылан, себебі ол екінші, наыз, аиат шындыты - дайды жемісі, проекциясы деп есептейді.

· ДНИЕНІ ЫЛЫМИ БЕЙНЕСІ шындыты жалпы асиеттері мен занды-лытары туралы тсініктерді іргелі ылыми тсініктерді, принциптерді ж-не теорияларды жалпы орыту мен синтездеу нтижесінде растырылан ттас бейнесі.

· ДНИЕНІ ФИЛОСОФИЯЛЫ БЕЙНЕСІ кптрлі. Біра брі адам жне дние атынасыны тірегінде алыптастырылан. Бл атынас материа-листік немесе идеалистік, диалектикалы немесе метафизикалы, объектив-истік немесе субъективистік трыдан тсінілуі ммкін.

· ДХАММА (пали тілінде) немесе Дхарма (санскрит тілінде) (dharma) – бір-неше маынаа ие ым. Е уелі Будда ілімі, рухани білімні квинтэссен-циясы дегенді білдіреді, ар-ждан, адамгершілік ілімі, ділеттілік, міндет, за, табиат, діни аида жне таы баса ымдарды біріктіреді. Тмен Дхарма арапайым дегейдегі былыстарды рекетін, ал Жоары Дхарма болмыс зандылытарыны аса дегейде рекет етуін тсіндіреді. Таы бір маынасы - болмысты элементтері. лемдік про­цесс - себептерден туындайтын жне шуге баыт алан нзік, ткінші 72 дхарма-элементтерді зара сер етуі жне оны соы нтижесі - абсолюттік тыныш кйге, снуге жету.

· ДІН ФИЛОСОФИЯСЫ ке маынасында дінге атысты философиялы ста-нымдарды, оны табиаты мен функциялары туралы концепцияларды, -дайылыты мір сруіні философиялы негіздемелеріні, сонымен атар, оны табиаты жне дние мен адама атынасы туралы философиялы пай-ымдауларды жиынтыы; тар маынасында - дайылы пен дін туралы ав-тономды пайымдау, философиялы пайымдауды ерекше типі.

· ЕЛЕСТЕТУ 1) ертеректе абылданан затты немесе былысты бейнесі; 2) елестету арылы жасалан бейне.

· ЖАН (грекше psyche, латынша anima) - кне грек философтарыны тсінігінде дене мен материяа арама-арсы субстанция, психикалы былыстарды, сезімдер мен мтылыстарды, тірі малыты негізі жне оны санасыны талпыныстарыны жиынтыы.

· ЖАТТАНУ бастапы бірлікті бзылуыны нтижесінде алыптасатын, субъект табиатыны жтандануына, згеруіне, брмалануына келетін субъект пен оны андай да бір функциясыны арасындаы атынастар; сонымен атар, осы бірлікті бзылуы процесі.

· ЖІГЕР адамны белгілі бір іс-рекеттерді орындауа саналы, масатты трде мтылысы.

· ИДЕАЛДЫ объективті шындыты субъективті бейнесі, адамны масата негізделген ызметі процесінде туындайды (субъективтік идеализм). ИДЕАЛДЫ барлы заттарды объективті мір сретін мні (объективтік идеализм).

· ИДЕЯ философиялы термин, "мн", "маына" дегенді білдіреді жне ойлау жне болмыс категорияларымен тыыз байланысты.

· ИММАНЕНТТІ зата, былыса немесе процеске ішкі тн асиет немесе зандылы.

· ИНТЕНЦИОНАЛДЫ феноменологияда - сананы дниеге мналыптас-тырушылы (смыслообразующая) мтылысы сананы зата мналыптас-тырушьлы атынасы, тйсіктерді затты интерпретациясы.

· ИНТЕРПРЕТАЦИЯ тарихи-гуманитарлы ылымдарда мтіндерді мндік
мазмнын ынуа баытталан мтінді тсіндіру; математикалы логикада, логикалы семантикада, ылым философиясында - формальды тілді сй-лемдеріні маынасын анытау.

· ИНТЕРСУБЪЕКТИВТІЛІКсубъсктіні рылымы, субъектіні ин-дивидуальдік кптігі фактісіне жауап береді жне оларды ауымдас-тыы мен коммуникациясыны негізі ретінде крінеді.

· ИНТУИТВИЗМ философиялы-методологиялы станым, бол­мыс пен та-нымны соы негіздемесі ретінде шындыты субъект пен объектіге блі-нуін жоятын, зата тікелей, "тірі" енуді таниды.

· ИНТУИЦИЯ білімді дискурсивті туындатусыз жне длелдеусіз, проблема-лы ситуацияны ттастай амту арылы тікелей алу процесі.

· ИНЬ И ЯН (ытайша) - этимологиялы маынасы "тбені неме­се зен жаа-сыны клекесі мен кнгейі" дегенді білдіреді. Инь мен Ян дниедегі рет-сіздіктерді тртіпке келтіруші Кк пен Жер кштері ретінде арастырылады. Олар бір-біріне арама-арсы, біра оларды ндесіп, бірігуі бар нрсені брін басаратын адамды дниеге келді, Инь - дниені рациональдік, "йелдік" бастауы, Ян - бейсаналы, "ер адамды" бастауы деп тсініледі. ытай философиясында Инь мен Янны зара серінен табиат былыстары да, оамдаы згерістер де туындап отырады деп тжырымдалады.

· ИРРАЦИОНАЛДЫ аыл-ой шеберінен тыс, логикалы ойлау арылы жету ммкін емес, рациональдіге арама-арсы.

· ИРРАЦИОНАЛИЗМ философиядаы идеалистік аымдарды белгілейтін термин. Иррационализм рационализмге арама-арсы, таным процесіндегі аыл-ойды ммкіндіктерін терістейді немесе шектейді жне дниені тану-ды негізі ретінде аыл-ой жете алмайтын немесе оны табиатына арсы бірдеені тсінеді, болмысты зін логикаа арсы, иррациональдік сипатта деп тжырымдайды.

· ИСТОРИЦИЗМ тарихи білімні логикалы-методологиялы, гносеология-лы жне кзарасты проблемаларын алдыы атара шыаратын фило-софиялы аым.

· АБЫЛДАУ материалды дниені заттары мен процестеріні сырты -рылымды сипаттарыны сезім мшелеріне тікелей сер ететін сезімдік бейнесі.

· КАЛАМ (арабша калам – сз) ортаасырлы мсылман философиясыны баыты, ислам дініні принциптерін, негізгі кзарастарын зерттеп, тсінді-руді жне орауды масат еткен. Каламды спекулятивтік теология деп те атайды, бл жерде спекуляция деген тжірибеден тыс жатан заттар туралы білімге ойлау арылы жетуді білдіреді.

· КАРМА "іс-рекет", кне нді философиясыны ымы. Е мардымсыз де-ген іс-рекетті зі бкіл мір аымына сер етеді де, бл себеп, - жаын уа-ытта болсын, не біраз уаыт ткен со болсын, - міндетті трде салдар ту-ызады, ол жасы немесе жаман болуы ммкін. Жаымды істерді нтиже-сінде баыт пайда болады, ал жаымсыз істер азап, асірет келеді. Осы ад-амгершілік зандылыы карма деп аталады.

· КАТЕГОРИЯ шындыты, пікірлерді жне ымдарды жал­пы жне ара-пайым формалары, олардан баса ымдар туындайды. Сонымен атар, кате-гориялар таным объектілері болмысыны алашы жне негізгі формалары.

· КЕІСТІК материя болмысыны формасы, оны клемін, барлы материал-ды жйелердегі элементтерді зара серін жне болмысты кеістіктік-универсалды, жалпы категорияларын сипаттайды. Кеістік бір уаытта бірге мір сріп отыран объектілерді орналасу тртібін білдіреді.

· КЛЕРИКАЛИЗМ (латынша clericalis - шіркеулік) - католик шіркеуі мен он-ы басшысыны беделін ктеруге жне кшейтуге баытталан талпыныстар жиынтыы.

· КОСМОС (грекше - алам) - хаоса арама-арсы, реттелген, ттас, жйелі растырылан бірлік ретінде тсінілетін лем, дние. Дниені реттілік пен йлесімділіктен тратын космос деп е алаш рет Пи­фагор атады.

· КРЕАТИВТІЛІК - шыармашылыты тланы, процесті, німні мдениет универсумын, индивидті тжірибесін немесе леуметтік маыздылыын згертуде крінетін тудырушы абілеті.

· КРЕАЦИОНИЗМ - дниені жаратылыстан жоары тіршілік етуші жаратаны туралы діни ілім.

· КРИТИЦИЗМ - философиялы жне ылыми-теориялы ойлауа тн станым, методологиялы діс. Критицизм аиат білімні ата логикалы суін амтамасыз ететін универсалды метод жо, сондытан ылымны міндеті - ізденіс жне формальды-логикалы тсілдерді кмегімен жалан теорияларды теріске шыару деп пайымдайды.

· КІСІЛІК - аза дниетанымыны категориясы, адамгершілігі мол, аайын-бауыр, дос-жаран арасында, жалпы оамда беделді адам болу дегенді білдіреді.

· ОЗАЛЫС - материяны маызды атрибуты, мір сру тсілі. Табиат пен оамда жріп жатан процестерді брі озалыс болып есептеледі. Е жалпы трде алса, озалыс - кез-келген згеріс, материалды объектілерді зара сері жне оларды кйлеріні ауысуы.

· КЗАРАС - метафизикалы ойлау мен зерттеулер нтижелеріні жиынтыы, объективті дниеге жне ондаы адамны орнына, адамны зін оршаан ортасы мен зіне деген атынасын білдіретін пікірлеріні жне олардан туындайтын мірлік станымдарды, сенімдеріні, идеяларны, ндылыты баыттарыны жйесі.

· КУМУЛЯТИВИЗМ - ылым философиясыны методологиялы станымы, білімні дамуы аиат білімдерді ордаланан млшеріне жаа ережелерді біртіндеп осу арылы жреді деп есептейді.

· ЛИБИДО(лат. libido - марлану, алау, мтылу) - Фрейд алыптастыран психоанализді негізгі ымдарыны бірі. Фрейдті тсінігінде либидо сексуалды сипаттаы марлы, кбіне бейсаналы трде болады.

· ЛОГОС (грекше сз жне мн-маына) - Гераклит болмысты ттастыын, тратылыын жне гармониясын бейнелеу шін енгізген философиялы субстанционалды термин; ой, ым, аыл-ой, дниежзілік зандылы маыналарында тсініледі.

· МАТЕРИЯ - (лат. material - зат) - дниеде мір сріп отыран объектілер мен жйелерді бріні шексіз кптігі, кез-келген асиеттерді, байланыстарды, атынастарды жне озалысты формаларыны субстраты.

· МАХИЗМ - XX- асырды басында Мах, Авенариус жне оларды шкірттеріні жне К.Пирсонны ебектерінде сынылан ылым философиясы мен методологиясындаы субъективтік-идеалистік баыт.

· МДЕНИЕТ - адам ызметін йымдастыру мен дамытуды ерекше тсілі, материалды жне рухани ебекті нтижелерінде, леуметтік ережелер мен мекемелер жйесінде, материалды жне рухани ндылытарда, адамдарды табиата, зара жне здеріне атынастарында крінеді.

· МДЕНИЕТ ФИЛОСОФИЯСЫ - мдениетті оны тарихи алыптасуын жне рылымды ерекшеліктерін толы амти отырып зерттейтін философиялы пн.

· МЕНТАЛИТЕТ - жымды жне жеке сананы тере дегейі, бейсаналыны да амтиды. Менталитет - индивидті немесе леуметтік топты іс-рекетке, ойлауа, дниені белгілі бір трде сезінуге жне абылдауа дайындыыны, станымдарыны жне бейімділігіні жиынтыы.

· МЕТАФИЗИКА - бірінші тсінігі (аристотель бойынша) - болмысты, білімні жне мдениетті тжірибеден жоары принциптері мен бастаулары туралы философиялы ілім. Екінші тсінігі - диалектикалык материализм метафизиканы диалектикаа арама-арсы, болмысты айшылытар арылы зіндік сапалы дамуын терістейтін, дниені біржаты, тек ойдаы бейнесін растыруа бейім философиялы метод деп есептеді. азірігі кезенде бірінші маынасы басымыра.

· МЕТОД (грекше metodos - жол, зерттеу) - таным жолы, белгілі бір масата жету тсілі, шындыты теория немесе практикалы дегейде мегеру дістеріні жиынтыы.

· МЕТОДОЛОГИЯ - андай да бір ылымда олданылатын танымды ралдарды, методтарды, дістерді жиынтыы. Танымды
жне практикалы-згертушілік ызметті йымдастыруды алышарттары мен принциптерін, ралдарын зерттейтін білім саласы.

· МИФ ФИЛОСОФИЯСЫ - мифологиялы сананы рылымын, мифті мдени-психологиялы рылым ретінде атаратын функцияларын зерттейтін философиялы сала.

· МОДАЛЬДІК - кейбір объектілерді немесе былыстарды мір сруіні, процесті жру барысыны, сонымен атар объектілер, былыстар, оиалар мен процестер туралы пікірлер мен логикалы пайымдаулар растыру жне тсіну тсілдеріні ерекшеліктеріні сипаттамасы.

· МУТАЗИЛИТ (ошауланушылар, блектенушілер) - каламны беделді мектептеріні бірі, рационалистік баыт айыныра байалады. Діни мселелерді талылаумен шектелмей, табиат, оам, антрософия, философия мселелерін де зерттеуге мтылан мутазилиттер фалсафаны негізін алады.

· МУТАКАЛЛИМ - каламды жаластырушылар, р догматтара сйеніп ана коймай, аыл-ойа да жгініп, діни жне ылыми білімдерді басын ашып отырды, дай, ерік еркіндігі, дайы ділеттілік, ранны пайда болуы жне т.б. мселелерді кеінен талылады.

· НАМЫС - аза дниетанымыны маызды категорияларыны бірі, рбір адамны зіні еркіндігі мен туелсіздігін, рухы мен жанын. ар-жданы мен сенімін, саналы тіршілік етуші ретіндегі "Менін" аса жоары, р дрежеде адір тту, астерлеу сезімін аыл-оймен штастырып, сана дегейінде игере білуін сипаттайды.

· НАТУРАЛИЗМ - философиялы позиция, барлы бар болып отыранды табиатпен теестіреді, табиатты болмысты блігі ретінде тсінуді терістейді жне теориялы тсіндіруден жаратылыстан тысты брін шыарып тастайды.

· НЕОПОЗИТИВИЗМ (логикалы позитивизм) - позитивизмні азіргі заманы формасы. Философияны табии жне жасанды тілдерді сараптаушы ызмет трі ретінде тсіне отырып, неопозитивистер белгілік-символды ралдарды ылыми танымдаы рлін, білімді математизациялау ммкіндігін, ылымны теориялы аппараты мен эмпирикалы базисіні араатынасын анытауда белгілі бір нтижелерге жетті.

· НОМИНАЛИЗМ (латынша nomen - ат, атау) - жалпы ымдар, универсалийлер ойды субъективті формалары, жй ана сздер, заттарды белгілері мен атаулары ана, ал ойлаудан тыс ешандай объективті шындыты бейнелей алмайды деп пайымдайтын философиялы кзарас.

· ОЙЫН – адамны зін еркін крсете білуі формасы, ммкіндік дниесіне реалды ашытыты білдіреді жне жарыс трінде немесе андай да бір ситуацияларды, мндерді, жадайларды крсету (орындау, репрезентация) трінде рбиді.

· ОНТОЛОГИЯ - болмыс туралы, бар болып отыран мен оны формалары, іргелі принциптері, болмысты жалпы анытамалары меи категориялары туралы ілім.

· ЗІНДІК ЗАТ - Кантты тсінігі бойынша, танушы субъектіден туелсіз, зі шін мір сретін зат.

· ЗІНДІК САНА - адамны зін объективті дниеден блуі, зіні дниеге атынасын, зін тла ретінде, зіні іс-рекеттерін, ойларын, тілектерін тсінуі жне баалауы.

· ПАНТЕИЗМ (грекше pan - брі жне theos - дай) - лемді, дниені, табиатты дайы сипатта тсінетін ілім.

· ПАРАДИГМА - азіргі заманы ылым философиясыны маызды категорияларыны бірі. ылыми оамдасты абылдаан, ылыми дстрді мір сруін амтамасыз ететін сенімдерді, ндылытарды жне техникалы ралдарды жиынтыы.

· ПЕРСОНАЛИЗМ - жер бетіндегі ркениетті жоары мні ретіде Тланы жне оны рухани ндылыгарын танитын философиялы позиция.

· ПЛЮРАЛИЗМ - философиялы-кзарасты позиция, болмысты туелсіз жне бір-бірімен бірікпейтін бастаулары жне трлері (онтологиядаы плюрализм), білімні, теорияларды, методтарды (гносеологиядаы плюрализм) формалары мен принциптері, те ыты жне егемен тлалар мен топтар (этика мен социологиядаы плюрализм), ндылытар мен ндылыты баыттарды формалары мен принциптері сансыз кп жне олар бір-бірімен бсекелес жне кресуші р трлі идеологияларда жне сенімдерде крінеді (аксиологиядаы плюрализм) деп пайымдайтын философиялы-кзарасты позиция.

· ПОЗИТИВИЗМ - наыз шын, "жаымды" (позитивті) білімді жеке, арнайы ылымдарды жне оларды біріктіруді нтижесінде ана алуа болады жне философия шындыты з бетінше зерттеуге мтылатын ерекше ылым ретінде мір сруге ы жо деген принципке негізделген философиялы баыт.

· ПОСТПОЗИТИВИЗМ - неопозитивизді сынауды негізінде XX асырды ортасында пайда болды. ылыми білім мен ылыми емес білімні шекарасы -ылыми білімні тжірибе нтижелеріні кмегімен терістеле алатындыында деп тсініледі.