Желілерді пайда болу
1957 жылы Кеес Одаы Жерді жасанды серігін шырып, космосты кеістікте біратар ала шыан болатын. Бл з кезегінде АШ-та біршама аладатушылы тудырып, АШ ораныс Министрлігі апаратты тасымалдауды сенімді жйесін ру туралы шешім абылдады. Осы масатты жзеге асыру шін АШ-ты алдыы атарлы жобаларды зерттеу агенттігі (ARPA) компьютерлік желі руды сынды. Бл желіні ру ісі Лос-Анджелестегі Калифорния университеті, Стэнфорд зерттеу орталыы, Юта штатыны университеті жне Санта-Барбара аласындаы Калифорния штатыны университеттеріне тапсырылды. Компьютерлік желі ARPANET деп аталып, 1969 жылы аталан трт ылым орталытарын біріктірді, барлы жмыстарды АШ ораныс министрлігі аржыландырып отырды. ARPANET желісіні даму арыны те жылдам болды, оны ртрлі ылым саласындаы зертеуші-алымдар да кеінен олдана бастады.[2]
ARPANET желісіні алашы сервері 1969 жылды 1 ыркйегінде Лос-Анджелестегі Калифорния университетінде орнатылды. Сервер ретінде орнатылан «Honeywell 516» компьютеріні оперативті жад клемі небрі 12 КБ болатын.[3]
1971 жылы желі арылы электронды почта ртрлі хабарламалар жіберуге ммкіндік беретін алашы компьютерлік бадарлама жасалып, кеінен тарала бастады.[4]
1973 жылы бл желіге трансатлантикалы телефон сымы кмегімен лыбритания жне Норвегияны йымдары осылып, желі халыаралы сипат ие болды.[5]
1970-жылдары интернет желісі тек электронды почта арылы апарат жіберу шін ана пайдаланылды. Біра, бір кемшілігі, интернет желісіні баса техникалы стандарттара негізделген желілермен байланыс орнату ммкіншілігі болмады.[6]
1970-жылдарды соында мліметтерді тасымалдау стандарттары лкен арынмен тарала бастады. 1982-83 жылдары бларды барлыы бір стандарта келтірілді. 1983 жылды 1 ыркйегінде ARPANET желісі NCP протоколынан TCP/IP протоколына кшірілді. Бл протокол азіргі кезге дейін желілерді біріктіруде кеінен олданылады. 1983 жылы ARPANET желісіне атысты айтылатын «Интернет» термині пайда болды.[7]
1984 жылы домендік аттар жйесі (DNS) жасап шыарылды.
1984 жылы ARPANET желісінен блек жаа желілер пайда бола бастады. Соларды бірі АШ лтты ылыми оры (NSF) з ішіне кптеген шаын желілерді (сол уаыттарда-а танымал болан Usenet жне Bitnet желілерін оса) біріктірген университетаралы ауымды NSFNet (|National Science Foundation Network) желісін рды. Бл желіні апарат тасымалдау абілеті ARPANET желісіне араанда біршама арты еді. Бір жыл ішінде бл желіге 10 мыдай компьютер осылды.[8]
1988 жылы Internet Relay Chat (IRC) протоколы жасалып, Интернетте наты уаытта сйлесу (чат) ммкіндігі пайда болды.[9]
1989 жылы Еуропада, Ядролы сынатар бойынша еуропалы кеес (CERN) абыраларында Бкіллемдік тор концепциясы пайда болды. Оны йгілі аылшын алымы Тим Бернерс-Ли сынды, ол екі жыл ішінде HTTP протоколын, HTML тілін жне URI идентификаторларын ойлап тапты.[10]
Интернетті шыуы[
1990 жылы ARPANET желісі NSFNet желісімен бсекелестікке шыдай алмай, з жмысын тотатты. Осы жылы Интернетке телефон арылы осылуды сті тсті (Dialup access).[11]
1991 жылы Бкіллемдік тор Интернетте пайда болды, ал 1993 жылы йгілі NCSA Mosaic браузері пайда болды.[12]
1995 жылы NSFNet желісі бастапы зерттеу масаттарына айта оралды, енді Интернетті барлы трафигін маршрутизациялаумен лтты ылыми орды суперкомпьютерлері емес, желілік провайдерлер айналыса бастады. Осы жылы Бкіллемдік тор FTP арылы файлдарды тасымалдау протоколын трафик жнінен басып озып, Интернеттегі апарат тасымалдауды негізгі кзіне айналды. Бкіллемдік тор консорциумы (W3C) рылды. Бкіллемдік тор Интернетті згертіп, оны азіргі заманы бет-бейнесіні алыптасуына сер етті деп айтуа болады. 1996-жылдан бастап Бкіллемдік тор Интернет тсінігін толытай ауыстырды деп айтуа болады.[13]
1990-жылдары Интернет сол уаыттаы желілерді кпшілігін біріктірді (Фидонет сияты кейбір желілер интернет рамына кірген жо). Интернетті техникалы стандарттары ашы, ал оны басаратын белгілі бір компания жо боландытан, интернетті дамуы жекелеген желілерді бірігуіне кп серін тигізді. 1997 жылы Интернетте 10 млн компьютер болды, 1 миллионнан астам домендік аттар тіркелді. Интернет апарат алмасуды е танымал ралына айналды.[12]
1998 жылы рим папасы Иоанн Павел II Бкіллемдік Интернет Кнін 30 ыркйек деп бекітті.[14]
азіргі кезде Интернет желісіне тек ана компьютерлік желілерден блек, байланыс спутниктері, радиосигналдар, кабельдік теледидар, телефон, ялы байланыс, арнайы оптикалы-талшыты желілер жне электр желілері арылы да байланысуа болады.[