Экономика саласыны пісіп- жетілуіні мысалдары

 

 

Жобаны кптрлілігіне арамастан оларды талдау детте кейбір жалпы сызбаа сйкес келеді, ол жобаны коммерциялы, техникалы, экономикалы жне институтционалды орындалуын баалайтын арнайы блімшелерден трады. Стратегиялы инвесторды арнайы кзарасы бойынша дрыс жоба туекелді талдаумен аяталуы керек. Сызбада олданатын жоба абылданбайды, резолюциясы шартты сипатта болатынын атап ткен жн. Шындыында да, жоба бастапы алпымен абылданбауы ажет. Сонымен атар жобаны трі, мысалы, оны техникалы жаынан орындалмауы згеруі ммкін жне жаартылан жобаны талдау басынан басталуы керек.

1. Жобаны орындалуыны міндеті мен рлі.

Компанияны рлі, жобалау бойынша жмысты орындайтын, келу жне рылыс (С):

· Компенсация жне техника – экономикалы негіздеме (ТЭН)

· Жобалау

· Алдын ала жобасы

· Жмыс жобасы (материалды- техникалы жабдытау, рылыс, жіберу жне орындалу фазасы, пайдалану)

Жобаны техника-экономикалы негіздемесінде болуы ажет: ТЭН клемі, жобаны орындауа

Жобаны техникалы-экономикалы негіздемесіне кіру ажет: ТЭН клемі; жобаны орындауа сыныс, сынысты дайындау, стимулдар, сынысты рамында бар болатын.

Жобалауды кезедері:

· Алдын ала жоба

· Жмыс добасы

· Жобаны арастыру

Алдын ала жобамен зерттелген жне ндірілген жоспар, теориялы жне тжірибиелік міндеттерді шешуге баытталан.

Жмыс жобасы- алдын ала жоба бекітілген со орындалады. Жмыс жобасына кіреді:

А) материалды техникалы жабдытауды жобалары

· Берікті проблемалар, оларды шешу шін ымбат тратын рал жабдытар олданылан.

· Жалпы жмысты жоспары абылдау бойынша жне рал жабдыа рылысты кіргізу жне т.б.

Б) быр жйесіні рылысы

В) Іске асыру фазасы жне быр жйесін жіберу

Г) быр жйесін пайдалану

Жоба жетекшісіні рлі- алдын ала жмысты, жмыс жобасыны орындалуын баылау.

Жобаны жоспарлауды масаты болып табылады: 1)олдану ауданын анытау, техникалы масаттарын жне бизнес масаттарын, сонымен атар орларды жне жобаны графигін ндіру; 2)жмыс жоспарын растыру жне жоба орларын дайындауа талап ою; 3)жобаны аржылы жоспарын дайындау, бл жерде жмысты аржылы жадайын баылау шін олданылады; 4)тапсырыс берушіден алынанын жне жобаны орындалуында істеушіге длелдеу; 5)крсеткішті анытау, процесті сапасы жне жобаны нтижесінде бааланады;

Табысты сыншылды факторлары жобаны жоспарын жргізуде келесі тсілдер болып табылады:

А)жобаны абылдау облысы, оны масаты жне келісім барлы жапен орындалан, жобаа осылан; Б)жобаны барлы атмосферасы оны табысты ндірілуіне сйкес келеді; В)жоба ауіп-атері идентифициалданан жне оларды рамы бойынша шаралар бекітілген;

Кестедегі негізгі апаратта, рдістер жне жобаны жоспарлауда блаты нтижелер крсетілген. Кестеде келтірілген апарат жобаны жоспарлау кезеі шін негізгі болып табылады.

Негізгі апарат	рдістер	Блаты нтижелер
Жобаны жоспарлау
Жобаны олдануда аудандар, оны масаттары жне келісім. Сапа жоспары. ауіп-атер баасы. Стандарт стратегиясы жне рдіс процедуралары «баылау жне сапа»	БАЫЛАУ ЖНЕ САПА	САПА ЖОСПАРЫ
Жмыс жоспары. аржылы жоспары. Стандарт стратегиясыны жне жмысты баылауда процесстер.	ЖМЫСТЫ БАСАРУ	ЖМЫС ЖОСПАРЫ
ызметкерлер бойынша жоспар жне йымды жоспар. Стандарт стратегиясы жне орлармен басаруда рдісіні процедурасы.	ОРЛАРМЕН БАСАРУ	ЙЫМДЫ ДАЙЫНДЫ
Стандарт стратегиясы жне сапамен басаруда процессті процедурасы.	САПАМЕН БАСАРУ
Стандарт стратегиясы жне кескін йлесімін басаруда рдісіні процедурасы.	КЕСКІН ЙЛЕСІМЕН БАСАРУ

 

Міндеттер жне нтижелер.

Кестеде міндетті жне нтижені тізімі жне жобаны жоспарлау кезедеріні нтижесі келтірілген. Жобаны жоспарлауда міндеттер арасындаы туелдіктер крсетілген.

Міндеттер	Нтиже
Баылау жне есеп
Жобаны олдануда ауданын орнату, оны масаттары жне келісімін.	Жобаны олдану ауданы, оны масаты жне келісім.
Стандартты стратегияны жне процедураны анытау	Стандартты стратегияны жне рдісті процедуралары «басару жне есеп»
Басару жоспарын жасау	Жоба бойынша жмыс сапасыны жоспары.
Жмыстарды басару
Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау.	Стандартты стратегияны жне жмыспен басару рдісіні процедуралары.
Жмыс жоспарын жасау	Жмыс жоспары.
аржы жоспарын жасау	Жмыс жоспары.
орлармен басару
Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау.	Стандартты стратегияны жне жмыспен басаруда процессті процедуралары.
ызметкерлер бойынша жне йымдар бойынша жоспар жасау	ызметкерлер бойынша жоспар жне йым жоспары.
йымды дайындыты жоспарлау.	йымды дайынды.
Материалды орлар бойынша жоспар жасау	Материалды орлар бойынша жоспар.
Жобаны инфрарылымын ру.	Инфрарылымды дайындау
Сапамен басару
Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау.	Стандартты стратегияны жне жмыспен басару рдісіні процедуралары.
Кескіл йлесіммен басару
Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау.	Стандартты стратегияны жне жмыспен басару рдісіні процедуралары.

 

Жобаны олдану ауданын анытау, оны масатын айындау. Пайдалану ауданы келісіледі жне орнатылады. Жобаны олдануда німдер жинаы жне сипаттамамен ойылан ызметтер, жобаны аяталуы бойынша крсетіледі.

Стандартты стратегияны жне рдістерді анытау (баылау жне есеп). Осы масатта андай тсілмен «баылау жне есеп» принциптерді стауы баыланады, «Жобаны олдану ауданы, оны масаты жне келісімі» жатты бекітіледі.

Басару жоспары: жасалады (баылау жне есеп). Берілген масатта есептер орнатылады немесе жоспарлар тзетіледі, басару рдісіні алай орындалуы баыланады жне «Жобаны олдану ауданы, оны масаты жне келісімі» жатты бекітіледі.

Жмыс жоспарын растыру (жмыспен бекіту). Бл масатта жоба бойынша барлы жмыс йымыны тізімі крсетілген: оларды зара рекеті, баасы жне орындалу графигі. Берілген масат жадайлара байланысты орындалуы ммкін.

аржылы жоспарды жасау (жмыспен басару). Бл масатты орындалуында жобаны аржатты крсеткіштері аралады: шыындар, табыстар, материалды орларды шыындары жне жмыс уаыты, тлем графигі жне т.б. Осылара арай жобаны аржылы жадайыны мерзімдік есебі растырылады.

Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау (орлармен басару). Берілген міндеттерде жоспарлар бекітіледі жне тзетіледі, орларды басарылуы андай рдіс арылы жргізілетіні аныталады.

ызметкерлер мен йымдар бойынша жоспар жасау (орлармен басару). Берілген масатта йымны тртібі орнатылады жне тексеріледі, орларды жоспара сйкестігін арастырады.

йымдастыруды жоспарлауын дайындау (орлармен басару). Жоба бойынша орындалатын міндеттерді ызметкерлерді дайындауын басару.

Материалды орлар бойынша жоспар ндіру (орлармен басару). Берілген міндетте материалды орлара жауапкершілікпен жалпы талаптар ойылады, сонымен атар жобаны орындауа керекті олдау процедурасы арастырылады.

Инфрарылымды растыру (орлармен басару). Берілген міндетте абылдап алу сратары жне керекті материалды орларды ммкіншілігі арастырылады.

Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау (сапамен басару). Берілген міндеттерде жоспарлар бекітіледі жне тзетіледі, орларда басаруда андай рдістер станылатыны жне принциптерді жасалады. Берілген процесстерді стандартты жоба бойынша жоспарды сапасымен йымдастырылады, біра та жобаны орындауда сапаны басару процессі шін осымша зіні стандарттары дайындалуы ажет. Стандартты стратегияны жне процедураларды анытау (кескін йлесімін басару). орларды басаруда андай процесстер станылынып, андай принциптері жасалатыны жне жаттты жадайлары (жобаны олдану аудандары, оны масаттары жне келісімдер) жоспарланып бекітіледі. Сонымен атар, элементтерді кескін йлесімі, йымдастырылуы жне баылануы арастырылады.

 

Баылау сратары:

1. Жобаны жоспарлау кезеінде табыс сынды факторлары жне масаттары андай?

2. Жобаны жоспарлау кезеінде негізгі нтижелерін жне процесстерін айтып берііз?

3. Жобаны жоспарлау кезеінде йымны ызметінде неге назар аудару ажет?

4. Жобаны жоспарлау кезеінде жмысты технологиясын атап шыыыз.

8-ші дріс. ЖОБАНЫ ОРЫНДАЛУЫНЫ ЖОСПАРЛЫ ТРЛЕРІ

р жоспар наты бір талаптармен орындалады, наты аты бар, ысаша адатпамен жреді, жобаны орындаушыларды саны крсетіледі, орындалу мерзімі, жыла есептегенді аржылы ажеттілігі, жетекшілер жне негізгі орындаушылар туралы апарат болады.

Жобаны орындалу жоспары:

· Клем

· Блімні стратегиясы

1. Жалпы жадай

2. Бір мердігер блім рылысымен жне жоспарлау бойынша жмысты орындау

3. Бас мердігері

4. Орташа бас мердігерлер саны

5. Негізгі бас мердігерлер саны

6. Жмысшыларды з кшімен орындайтын жмыстар

Жобаларды дет бойынша тактикалы жне стратегиялы деп ажыратады. Соысыны атарына меншік тріні згерісіні (арендалы ксіпорынды, акционерлік оамды, жне ксіпорынды, бірікен ксіпорынды жне т.с.с) немесе сипатыны тбегейлі (жаа нім ндірісі, толы автоматтандырылан ндіріске кшу жне т.с.с) згерісін арастыратын жобаларды жатызады. Тактикалы жобалар детте шыарылатын нім леміні згеруінен, нім сапасыны жоарлатумен жне ондырыларды жаартумен байланысты болады.

Отанды тжірибеде жоба тсінігі жаа тсінік емес. Брыны уаытта оны айырмашылыы ксіпорын дамуыны негізгі баыттарын за бойынша осы ксіпорыннан жоары дегейде тран экономикалы саланы анытайтын болып табылады. Жаа экономикалы жадайларда ксіпорын, яни оны иелері жне жоары басару рамы з келешектерін, барлы стратегиялы жне тактикалы мселелерін з бетінше шешеді. Мндай іскерлік инвестициялы жобалау трысынан ерекше йымдастырылуы тиіс.

Ксіпорынны наты бір жобаа атысты инвестициялы іскерлегіні жалпы реттелуі жобалы цикл трінде алыптасады жне ол циклді келесі кезедерге ие.

1. Жобаны тжырымдалуы (кейде оны индификациялау термині олданады.)

2. Жобаны дайындау

3. Жобаны сараптау

4. Жобаны іске асыру

5. Нтижелерді баалау

Жобалы талдау тжірибесі жобалы зірлеу тжірибесін жалпылауа жне типтік жобаларды атап айтуа ммкіндік береді. Шетелдік тжірибеде кездесетін инвестициялы жобаларды негізгі трлері тменде крсетілген.

1. Траты масштабтаы бизнесті табии жасалуы ретінде ескерілген ондырыларды ауыстыру, детте осыан сас жобалар за жне крделі длелдемелерді, шешім абылдауды талап етедіі. сас ондырыларды бірнеше трі бар болса жне оларды ішінен біреуіні басымдалыын длелдеу керек болса, кп баламалылы пайда болуы ммкін.

2. Аымдаы ндірістік шыындарды азайту масатында ондырыларды орнату. Осындай жобаларды масаты-жмыс істеп жатан ондыраны орнына нерлым жетілгенін орнату, біра онысы моральді тозан ондырыа араанда салыстармалы трде тиімділігі азыра болады. Жобаларды осы трі рбір жекелеген жобаларды блшектеуді ажет етеді, йткені техникалы маынада нерлым жетілдірілгені аржылы жаынан нерлым тиімді бола бермейді.

3. нім шыаруда арттыру жне ызмет крсету нарыын кеейту. Жобаларды бл трі детте ксіпорын басармасыны жоары дегейде абылдайтын жауапты шешімді талап етеді. Жобаны коммерциялы орындалуын нарыты ортасыны кееюіні тиянаты делелдемесі мен сату клемін арттыруды табысты суіне алып келу-келмеуін анытай отырып, жобаны аржылы тиімділігін тиянаты талдау керек.

4. Жаа нім шыару масатында ксіпорынды кеейту. Жобаларды бл трі жаа стратегиялы шешімдерді нтижесі болып табылады, жне бизнесті мніні згерісін озауы ммкін. Жобаны осы трі шін талдауды барлы кезедері тедей дрежеде маызды болып келеді. Жобаларды осы трін зірлеген кезде жіберген ате ксіпорынды нерлым стсіздікке алып келетінін атап кен жн.

5. Экологиялы жгі бар жобалар. Инвестициялы жобалауды жасау кезінде экологиялы талдау жасау болып табылады. Экологиялы жгі бар жобалар здеріні табиаты бойынша оршаан ортаны ластаумен рашан байланысты боландытан, талдауды осы блігі барынша иын болып келеді. Шешуді жне аржы критерийлеріні кмегімен длелдеуді ажет ететін негізгі дилемма-жобаларды ай тріне назар аудару керек екендігі: 1) капиталды шыындарды кбейте отырып, ондырыны аса жетілген немесе ымбат трін пайдалану немесе 2) аымдаы шыындарды кбейте отырып, аса ымбат емес ондырыны олдану.

6. Шешім абылдаудаы маыздылыы аса жоары емес жобаларды трі. Мндай жобалар жаа офис салу, автомобиль салу жне т.с.с амтиды.

Болаша инвестициялы жобаны бизнес-идеясы тжырымдаланнан кейін, ксіпорын сол бизнес-идеясын іске асыра ала ма деген сра туады. Бл сраа жауап беру шін ксіпорынны тиісті экономикалы саласыны жадайы мен сала шеберіндегі ксіпорынны салыстырмалы жадайын талдау керек. Талдауды осы трі инвестициялы жобаны зірлеу мен талдауды алдын-ала кезеіні мазмнын райды. Батысты жобаларды талдау тжірибесі кезінде тмендегі критерийлерді олданады:

-саланы пісіп-жетілуі

-ксіпорынны бсекеге жарамдылыы

Саланы пісіп-жетілуіні оны даму жадайыны трт тріні біреуіне жатызу арылы талдау алыптасан: эмбрионалды, спелілік, пісіп-жетілген немесе ескірген.

Екінші критерийге сйкес ксіпорынны тиісті сала шеберінде оны бсекеге жарамдылыын орнату керек. Басаша айтанда тауар мен ызмет крсетуді масаттарындаы берілген ксіпорынны баса ксіпорындарымен салыстырмалыын анытау. детте негізгі ксіпорынны алты жадайын олданады: басым, мыты, жаымды, трасыз, лсіз, мір сре алмайтын.

Ксіпорынны пісіп жетілу критерийі мен бсекелік абілетін салыстыру арылы ксіпорынны мір сру цикліні матрицасын руа болады, ксіпорынны жадайын алыптастырып ана оймай, рі арай дамуы бойынша аидалы кеестер береді.

Ксіпорынны пісіп жетілуі критериймен бсекелік абілетін салыстыру арылы ксіпорынны мір сру цикліні матрицасын руа болады, ксіпорынны жадайын алыптастырып ана оймай, ары арай дамуы бойынша аидалы кеестер береді.

Жобаны талдауды алдын ала кезеіні соы нтижесі крсетілген критерийлер бойынша наты бір ксіпорынны жадайын белгілеу деп табылады, яни берілген ксіпорынны матрицадаы андай наты тора жататындыын білдіреді. Талдауды алдын ала кезеі уаыт бойынша за болмауы керек жне алдын-ала кезеінде жасалатын орытындылар сапалы баалара негізделеді. Соан арамастан бл кезе келесі екі себепке байланысты:

-Стратегиялы инвесторлар рі арай атынас жасау барысында саланы пісіп-жетілуі мен ксіпорынны бсекелестік жадайы туралы мселелер міндетті трде озалады жне бан алдын-ала дайындалу керек.

-егер ксіпорынны басарушылары талдауа назар аудармаса, онда стратегиялы инвестор бл жмысты зі атарып о нтижелерге келмеуі ммкін.

Жоба орындалуыны тсілдері:

Жобаны орындалуында ттас ныны концепциясы олданылады (ТК). ТК концепциясы апаратты технологиялармен ттас ныны моделдерімен рылады жне ТК баса компаниялармен салыстыру, аналогиялы міндеттірді орындайтын. ТК крсеткіштерін салыстыруда оны ксіпорынны апаратты технологияларынын ксіпорын процесстерін арайды. ТК да баасы бойынша жмыс уаытында ызметкерлермен келесі сратар арастырады.

· Активтер (серверлері, клиенттік компьютерлер, сырты жне жиілік ондырылар).

· Апаратты ралдара жне программды амтамасыз етуге кезекті шыындар (амортизизациялы блімдер, материалды шыындар).

· Операция шыындары (компьютерлерді сервистік ызметі, шеттік орнатылар, серверлер, жиілік ондырылар, млімет жинау жне рекеттерді талдау).

· кімшілік емес шыындар.

· Сапалы ызмет крсетуде иыншылытар.

· Програмды апарата сйкес басаруды лемдік тжірибе тсілдері.

· Тру уаыты жне сервисті ызмет ету сратарын шешу бойынша соы ттнушыны рекеті.

Ттас нынны концепциясынан (ТК) алынан модел апаратты технологияларды дамуымен орындалады. Компанияны бизнес жне алдыы техникалы ызметкерлерімен сйлесуде негізгі факторды сратары бойынша келесі сратар ойылады: 1. Активтермен басару стандарттары; 2. амсыздандырушылыпен басару; 3. Шыындарды есептеу; 4. Проблемаларды шешу жне help/desk; 5. ызмет ету дрежесінде басару; 6. Соы ттынушыларды оыту; 7. Резервті кшірме жне орау; 8. Апаратты жйені ішкі ызмет ету маркетингі.

Баылау сратары:

1. Жобаны жоспары алай орындалады?

2. Жобаны андай тсілдері бар?

3. Жобаны алай зірлейді?

4. Техникалы жаттарды кім жне алай баылайды?