Дріс: ИНВЕСТИЦИЯЛЫ ЖОБАНЫ БАСАРУДЫ БАЙЛАНЫСЫ. ЖОБАНЫ АРЖЫЛАНДЫРУ

Инвестициялы жобаны талдау дістері:

1. Жобаны коммерциялы яни маркетингтік орындалуын талдау.

Соы жылдарды статистикалы мліметтері бойынша шінші лем елдеріні фирмаларыны банкрота шырауыны дрежесі 80% райды. Банкрота шырауды негізгі себебі маркетингті жеткілікті болмауы.

Маркетингтік талдау нтижесіні негізінде маркетингтік жоспар рылады. Ол жоспарда нім зірелу стратегиясы, баа белгілеу, тауарды нарыа жылжуы мен туі аныталуы тиіс. Бл аралас маркетинг элементтері ттаса бірігіп, нарыты німге нерлым ыайлы жадай жасау керек.

Маркетингтік жоспар фирманы баса да шыаратын німдеріні бар болуын жне фирма ызметіні йымдастырушылы, аржылы, ндірістік жне жабдытау аспектілерін есепке алу керек. Маркетингтік жоспар шеберінде ммкіндігінше бсекелесті рекеттерін жне оны осы жоспарды орындалу ммкіндігіне тигізетін серін баылау керек.

2. Жобаны техникалы талдау.

Инвестициялы жобаны техникалы талдау міндетіне мыналар жатады:

1. Жоба масаттарыны кзарастарына нерлым сйкес келетін технологияларды анытау.

2. Жергілікті жадайларды талдау.

3. Жобаны іске асуы мен жоспарлауды потенциалды ммкіндіктерін тексеру.

Техникалы талдауды детте ксіпорынны сарапшы жетекшілері тобы арнайы мамандарды шаыру арылы жргізеді. Техникалы талдауды стандартты процедурасы олда бар жеке технологияларды талдаудан басталады. Сонымен атар келесі критерийлерді басшылыа ала отырып, технология зін алдын ала жасы жаынан крсетуі тиіс, яни стандартты болуы керек. Технология импортты ондырылар мен шикізаттара баытталмауы керек.

Жобаны аржылы талдау.

Инвестициялы жобаны бл клемі жне ебек сыйымдылыы жоары. Бл мселені тпкілікті арастыруа жекелеген тауарлар арналады. аржылы талдауды зара байланысты мселелер кешенін арастырайы. Инвестициялы жобалауды жалпы нсасы арапайым тізбекке негізделген:

1. Ксіпорын ызметіні соы 3 жыл ішіндегі аржылы ызметіне талдау жасау.

2. Инвестициялы жобалауды дайындау кезінде ксіпорын аржылы жадайына талдау жасау.

3. Негізгі нім ндірісіні залалсыздыына талдау жасау.

4. Инвестициялы жобангы жзеге асыру кезіндегі пайда мен аша аымдарын болжамдау.

5. Инвестициялы жобаны тиімділік баасы.

· Экономикалы ралдар аымын инвестицияны бастапы клемін салыстыру

3. Жобаны институционалды талдау

Институционалды талдау инвестицияны жобалы йымдастыруылы, ыты, саяси жне кімшілік трыда есепке алуы мен сттілікпен орындалуын баалайды. Инвестициялы жобаны осы блігі санды та, аржылы та емес. Негізгі масаты инвестициялы жобалаумен бірге жретін ішкі жне сырты факторларыны жиынтыын баалау.

4. Жобаны туекелді талдау.

Туекелді талдау мні мынада. Туелсіз болашаты сапасына арай рашанда белгісіздік элементі бар. Мысалы керекті мліметтерді кп блігі аржылы талдау шін белгісіз болып табылады. Болашата болжауды жасы жаы да, жаман жаы да згеруі ммкін. Туелдікті талдау барлы згерістерді ай жаынан болса да есепке алуы керек.

Жобаны іске асыру процесінде келесі элементтер згеруі ммкін; шикізат пен осалы блшектер ны, капиталды шыындар ны, ызмет ету ны, сату ны жне баа ны. Нтижесінде шыатын параметр немесе пайда кездейсо болады. Туекел ытималды таралу мен ытималды тсінігін олданады. Сонымен туекел теріс пайда алу, яни залал шегу ытималдыына те. Жоба факторларыны згеріс диапзоны аншалыты ке болса, жоба туекелдігі соншалыты жоары болады.

аржылы есепті элементтері активті болады, жауапкершілікті, жеке капитал, кірістер мен субъектіні шыындары. аржылы есепті барлы элементтері бааа жатады. Баа - ашалы сомманы анытауды тсілі, онда активтер мен жауап беретін міндеттемелер жне аржылы есептер крсетіледі.

аржылы жоспар жасау.

Процедураны орындау шін келесі масаттарды шешу ажет: 1)ебек сыйымдылыыны баасын жргізу; 2)жоба бойынша шыындарын баалау; 3) табыса талдау жргізу; 4)тлем графигін ру; 5)шыын графигін растыру.

Ебек сыйымдылыыны баасы. ”Жобаны олдануда оны міндеттері жне келісімні объектісі” жата сйене отырып, сонымен атар календарлы жоспар бойынша ебек сыйымдылыы бааланады. Апаратты айнары болып орлар талаптары болып табылады (жмыс жоспарынан).

Жоба бойынша шыындарды баасы. Айлар бойынша шыын сметасын ру жне мерзімін, шыындарды ашан ндірілетінін крсету керек.

Табысты талдау. Ебек сыйымдылыы жмысыны баасын, жоба бойынша шыындар мен ктілген табыс, пайданы баалау ажет.

Тлем графигін растыру. Жоба бойынша шыындар баансыны мліметтері жне тлем графигіні пайдасын руына сйкес растырылады.

Шыын графигін растыру. Жобаны аржылы бюджеті пайданы талдауынан жне тлем графигіне сйкес жасалады. Шыын графигі растырылады, “жмыс жоспарын баылау” шін жобаны аржылы жадайын арастырып, олданады.

аржылы жоспарды баылау.

ПРОЦЕДУРА

аржылы жоспарды баылау процедурасы аржылы жоспарды талаптарын анытауды жне аржылы жоспарды бюллетені арылы баыланады. Осы процедураны масатына жататындар: 1)аржылы жоспармен бірге жру; 2)фактілі мліметтерді енгізу (ебек шыындары жне шыындар); 3)есепті аяталуымен аржылы бааны мліметтерін енгізу; 4) аржылы жадай туралы бюллетень дайындау. Бл процедура е алдымен жоба кординаторына, сосын жоба менеджеріне, топты жетекшілеріне жне команданы мшелеріне де, жобаны аржылы жадайына баылау ететін жне жоспарлауа жауапты ызметкерлерге атысты.

Осы процедурада ебек шыындары туралы жне берілген мерзім ішіндегі барлы жобаны орлары бойынша шыындар туралы отчеттар берілуі ажет. осымша жобаа атысы бар рекеттер туралы апараттар болуы ажет. р ор шін жмыс жоспарында орындаушыа жмыс уаытыны шыындары жне алдыы шыындар баасы туралы фактілі мліметтер беріледі. Бл баа адам-кнімен (айлар бойынша крініс) немесе адам-саатымен (жма бойынша крініс) крсетіледі.

Берілген процедура жобаны басаруда блек кезедерді амтиды.

Жобаны жоспарлау. Жобаны алашы аржылы жоспары техника – коммерциялы блімі дайындаланда жне жобаны жібергенде айтадан арастырылады. Бл жоспарда жмыс бойынша уаыт шыыны, алдыы шыындарды баасы, рентабельдікті талдануы, тлем мен баалауды графигі осылады. Тлем графигі тапсырыс берушіні аражатына жне келісіміне ойылады, аржылы жоспарды жалыз блімі болып табылады, ондаы мліметтер тек тапсырыс берушіге ана ашы. Баса блімдер бойынша апараттар жабы. Жобаны орындалу барысында тлем графигінде шартпен салыстыру бойынша згерістер енгізілсе, онда орындаушы бизнес-менеджер жаынан жне тапсырыс беру жатан да арастырылуы ажет. аржылы баылауды жоспары (аржылы жоспарды шегінде) баалау туралы апарата жне аржылы мерзімдерге “байланады”. Бл жоспарлар екі жаты аржылы жадайын баылау шін арналан.

Кезеді жоспарлау. Берілген кезеі аяталуыны алдында аржылы жобаны жоспары арастырылуы ажет. Жоспарды кшірмесі тсіріледі жне де осы кшірмеге жмыс уаытыны шыыныны блінуіні згерістеріне сйкес, шыын баалары жне рентабелдік талдау енгізіледі. Тлем графигіндегі бл згерістер (кндері, шыындары жне т.б.), тапсырыс беруші жатан бекітуді талап етеді. Егер де тлем графигіндегі згерістермен тапсырыс беруші келіссе, онда екі жоспарда жобаны бюджетін крсетеді: бастапы жоспар (алдыы мерзімдер шін), жаа жоспар - азіргі жне келесі мерзімдер шін. Егер де тлем графигінде згерістер болмаса, онда жаа жоспар олданыста болып, ал келесі - аржылы болып алады. Баалауды згерісіне сйкес тзетіледі жне жоспарды баса крсеткіштері, осы баалау “байлаулы” болады. Келесі мерзімні жоспарлы крсеткіштері сол аржылы жоспара байлаулы болып алады. аржылы жоспардаы р згерістер келесі кезедер шін базалы болып алады, ал келесі базалы жоспар архивте саталуы ажет.

Баылау.Жоба бойынша жма сайын фактілі ебек шыындары туралы мліметтер жиналады жне аржылы жоспара мліметтерді енгізу шін орларды шыындары енгізіледі. Бл мліметтер аржылы мерзімні азіргі (жне келесі) есебіні баасын анытау шін олданылады. Мліметтерді енгізгеннен кейін жмыс уаытыны шыындары туралы жне азіргі мерзімні шыындарына орындаушыны келесі шыындарыны аржылы баалары есептеледі, сонымен атар баса да крсеткіштер аржылы жоспарды баылауындаы крсеткіштер есептелінеді. Жоба бойынша жобаны менеджері жмысты орындалу пайызын, азіргі мерзімге фактілі нтижелерді жне келесі мерзімдерге жоспарланан нтижелерді крсетеді.

аржылы жадайы туралы есеп беру жне шыын баалары.Орындаушыны барлы орларыны жалпы шыын соммасы азіргі жне келесі мерзімдерді баалау жоспарына енгізіледі. Жобаны жадайына байланысты аржылы жадай туралы апараттар отырыстарда арастырылады.

аржыландыру, мны айтарымы аша айналымынан тсетін аржы болып табылады. Ол инвестициялы жобаны дрыс йымдастыру арасында жзеге асады. Оны кепілі ретінде жобалы тек заттай ндылы емес сонымен бірге рлыса атынасушыларды арасындаы келісім шарта негізделген ыта болады. Осы орайда ережеге сйкес, жобаны жзеге асыратын компания рылады, оны функциясы ретінде негізгі ксіпкер рлін орындау болып табылады. Бл жадайда демеушілер міндетті трде несиелік ресурстарды алу шін кепілдік бермейді, сондытан мндай аржыландыру регрессіз аржыландыру деп аталады.

Баса жадайда демеушілер мынадай кепілдік береді: рылысты аятау кепілдігі, німді абылдау кепілдігі жне т.б., мндай аржыландыру шектелген регрессті аржыландыру деп аталады. Мндай аржыландыру ерекшелігі, демеуші зіне инвестициялы жобаны йымдастырумен байланысты белгілі бір туелділікті алады.

Жобаа атысушыларды арасындаы туелділік шекарасын дл анытау шін, онымен бірге банктермен де мынадай жаттар абылданады.

Несие беру келісім шарты;

Ипотеканы амтамасыз ету шін олданылатын келісім-шарттар жне т.б. осы сияты екі тарапты нды келісім –шарттары.

Жобалы аржыландыру кез-келген ндірісте жргізіледі. Бл ашаны озалыс аымын руа, траты жне ауысым шыындарды жне т.б. аржыландыруа ммкіндік береді. Осы орайда тжірибе жзінде жоарыдаы аржыландыруа келесі жобалар абылданады.

-кмек аша беруші тарапынан жоба абылданады, мірлік абілеттілік жне аша озалыс аымын талдауа жне сенім артуа болады;

-кмек аша алушы тарапынан ірі масштабты инвестициялы жобалар абылданады, бл бір немесе бірнеше демеушілерге туекелдік жасауа ммкіндік береді.

Мндай инвестициялы жобалара мысал ретінде:

Табии ресурстарды пайдалану (кмір, табии газ, азба байлытар);

ндіріс (мнай ндеу, мнай химиялы ксіпорны, шойын балыту, ааз ндіру,);

Энергетика (электр энергиясын ндіру, автоклік инфрарылымы жне теміржолдарды рлысы) жатады.

Жобалы аржыландыру халыаралы тжірибеде келесідей орытынды шыарды. 1930 жылы АШ-та мнай жне табии газ кен орындарын ндіру шін нім (productіon payment) арылы тлем дісі олданылды. (стратегиялы ресурстар кен орындарды игерілген айналысатын кішігірім ндірістерге кмек аша беру; кмек аша берушіні кепілі ретінде алдын-ала есептелген ордан тсетін аржыны айтады) 1972 жылы солтстік теізде мнай кен орнын игерумен айналысан бірлескен компанияда жобалы аржыландыру дісі абылданды.

Жобалы аржыландыруды негізгі артышылытары:

- туекелділікті блу ммкіндігі жне кмек аша берушілерді туекелдікті з мойнына алуы;

- инвестицияны кп млшерде алуа жне баланстан тыс оны орытындысын крсетуге болады.

Жобалы аржыландыруды іске асыру жне йымдастырумен айналысатын бірлескен компанияларды ыты, жымды формасы келесі трде болады:

-серіктестік зады тла атаына ие болады. Серіктестік зіні атынан несиелік ресурстарды алуа келісім шарттар жасай алады.

Акционерлерді атысуы тек дивидент алу кезінде ана болады.

Жоба млігі жым меншігі болып табылады, кп жадайда кмек берушіні млігіне ие болу шін баса атысушыларды ыы аныталаннан кейін ммкін болады.

Жобалы талдауа негізгі жмыс клемі мынадай ммкіндіктер береді.

-ммкін болатын туелділікті анытау, оларды трі мен масштабын т.б. талдау;

-туелділікті азайту дісін талдау;

- туелділікті азайту дісіне тиімді нсаларды абылдауа арналан инвестициялы жобаларды йымдастыруа атысушыларды арасындаы туекелдікті блуге ;

-рбір туекелдікті азайтуа баытталан дістерді арастыру.

Жобалы аржыландыру кптеген ртрлі, масштабты туекелділіктермен талданады. Олар бір-бірінен инвестициялы жобаларды йымдастыру тріне туелділігімен ерекшеленеді. Сондытан оларды идентификациялау те иын.

 

 

Баылау сратары:

1. Байланысты алай анытайды?

2. Іскерлік хабар калай таратылады?

3. аржылы есепті элементтерін атап шыыыз?

4. Жобаны аржылы жоспары алай жасалады?