Баылау сратары
Зертханалы жмыс № 2
Кесте арасында байланыстарды орнату
1. Microsoft Access программасын іске осыдар.
2. «Фирма» деректер орын растырайы. арастырылатын йым клиенттермен жмыс істейді жне оларды тапсырмаларын орындайды.
Егер барлы деректерді бір кестеге орналастыратын болса, растырылан кесте жмыс істеу шін ыайсыз болады. Оны ішінде мліметтерді айталануы басталады. ателерді азайту шін ізделінде кестені бірнеше кестеге бліп, оларды арасында байланысты орнату керек. Блай жмыс тиімді болады. Осылайша, Сотрудники, Клиенты жне Заказы - 3 кестені растыру керек.
Сотрудники
| Имя поля | Тип данных |
| Код сотрудника | Счетчик |
| Фамилия | Текстовый |
| Имя | Текстовый |
| Отчество | Текстовый |
| Должность | Текстовый |
| Телефон | Текстовый |
| Адрес | Текстовый |
| Дата рождения | Дата/Время |
| Заработная плата | Денежный |
| Фото | Объект OLE |
| Эл_почта | Гиперссылка |
Клиенты
| Имя поля | Тип данных |
| Код клиента | Счетчик |
| Название компании | Текстовый |
| Адрес | Текстовый |
| Номер телефона | Текстовый |
| Факс | Числовой |
| Адрес электронной почты | Гиперссылка |
| Заметки | Поле МЕМО |
Заказы
| Имя поля | Тип данных |
| Код заказа | Счетчик |
| Код клиента | Числовой |
| Код сотрудника | Числовой |
| Дата размещения | Дата/Время |
| Дата исполнения | Дата/Время |
| Сумма | Денежный |
| Отметка о выполнении | Логический |
3. Апаратты аныталан баыты бойынша сатайтын жеке кестелерді деректер орыны бірыай рылымына байланыстыру ажет. Кестелерді байланыстыру шін кілттік рістерді тапсыру керек. Кілт бір немесе бірнеше рістерден растырылады, оны мндері кестедегі р жазбасын бірмнді анытайды. Кілттік ріс ретінде е тиімдісі «Санауыш» (Счетчик) рісі болып саналады, йткені ріс мндері уникалды болып саналады, себебі мндері айталанбайды.
4. Сотрудники кестесін Конструктор режимінде ашыдар.
5. Код сотрудника рісінде тышанны о жа батырмасын басындар жне шыан контексттік менюсінде Кілттік ріс (Ключевое поле) командасын тадап алындар. Егер кесте ішінде бірнеше кілттік рістерді орнату керек болса, онда оларды Ctrl пернесін басып трып тадауа болады.
6. Клиенты кестесі шін Код клиента кілттік рісін орнатындар, ал Заказы –кестесі шін Код заказа.
7. Заказы кестесі Код сотрудника жне Код клиента рістерін мазмндайды.
Оларды толтыру кезіде кейбір иыншылытар тууы ммкін, себебі фирма жмыс істейтін барлы ксіпорындарымен ызметшілерді код номерін сатау ммкін емес. Жмысты жеілдеті шін Мастер подстановок кмегімен ашылатын тізімді растыруа болады.
8. Заказы кестесін Констуктор режимінде ашыдар.
9. Код сотрудника рісі шін Мастер подстановок деректер типін тадап алындар.
10. Шыан терезеде«Объект «столбец подстановки» будет использовать значения из таблицы или запроса» командасын тадап Далее батырмасына басыдар.
11. Кестелер тізімінде Сотрудники кестесін тадап алындар, Далее батырмасына басыдар.
12. Доступные поля тізімінде Код сотрудника рісін тадап баыты бар батырмасын шерт етіндер, ол рісті Выбранные поля тізіміне осады. Осылайша Фамилия жне Имя рістерін осып, Далее батырмасына басыдар.
13. Фамилия рісі бойынша срыптауын тадап алыдар.
14. Келесі схбатты терезесінде ашылан тізімнен баандар ені тапсыру ажет.
15. «Скрыть ключевой столбец» флажогын орнатып, Далее батырмасына басыдар.
16. Мастера подстановок соы адамында ріс шін жазбаны згерту ажет болса, згертіп, Готово батырмасына басыдар.
17. Осылайша Код клиента рісі шін ашылатын тізім растырындар.
18. Кілттік рістерді растыраннан кейін байланыстарды орнатуа болады. Кесте арасындаы атынастарды бірнеше трі бар:
ü «біреуге-біреу» («один-к-одному») атынасында бірінші кестені кілттік рісіні р жазбасына баса кестені байланысан рісіні тек ана бір жазбасы сйкес келеді, жне керісінше. Бндай типті атынастар жиі олданылмайды.
ü «біреуі – кпке» («один-ко-многим») атынасында бірінші кестені р жазбасына екінші кестені бірнеше жазбасы сйкес келеді, біра екінші кестені жазбасы бірінші кестеден біреуден артты жазбасына ие бола алмайды.
ü «кпке – кп» («многие-ко-многим») атынасында бірінші кестені р жазбасына екінші кестені бірнеше жазбасы сйкес келеді, жне де екінші кестені р жазбасына бірінші кестеден бірнеше жазбасына сйкес келеді.
19. Барлы ашы кестелерді жабындар, себебі ашы кестелер арасында байланыстарды ру немесе згерту орындалмайды.
20. Келесі команданы орындандар: Работа с базами данных 
батырмасы.
21. Егер оны алдында кесте арасында байланыстар орнатылмасса, онда Схема данных терезесін ашу кезінде бірден Добавление таблицы терезесі ашылады, бл жерде Сотрудники, Клиенты жне Заказы кестелерін тадап алу керек. ТОББ жне КМ Добавить таблицу пункті тадап алу керек.
23. Сотрудники жне Заказы кестелер арасында байланысты орнатындар, ол шін Сотрудники кестесінде Код сотрудника рісін тадап алындар
24. Ауыстыраннан кейін Изменение связей (сур. 1), схбатты терезесі ашылады, бл терезеде Обеспечение условия целостности флажогын осындар. Бл асиеті бір кестеден жазбаларды шіру кезінде байланысан кестелер болса, ондаы деректерді шіруін орындамайды.
Рис. 1. Создание связи между таблицами
25. Каскадное обновление связанных полей жне Каскадное удаление связанных записей флажоктары бас кестеде деректер згертілетін болса, онда оан баынышты кестелерде де деректер бірдей жаартылады жне шіріледі.
26. Байланыс параметрлерін Объединение батырмасына басып згертуге болады.
27. Барлы ажетті параметрлерін орнатаннан кейін ОК батырмасын басындар.
28. Жоарыда айтып кеткен амалдарды орындап Клиенты жне Заказы кестрелер арасында байланыстарын орнатындар.
29. Нтижесінде сур.2 крсеткен деректер схемасы шыу керек.
Сур. 2. Деректер схемасы
Келтірілген мысалда «біреуі - кпке» (один-ко-многим) байланысы олданылады. Схемада оны крінісі крсетілген. «Біреуі - кпке» байланысы бас кестесіні асында «1» жне баынышты кестені асында «» белгісі ойылады.
«Біреуге- біреу» («один-к-одному») байланысы екі «1» арылы белгіленеді (кестелерді екі рісі де кілттік рісі болады).
Аныталмаан байланыс ешандай белгілерге ие болмайды.
30. кестесіне 7 жмыскерді мліметтін егізендер.
31. Клиенты кестесіне арастырылып жатан фирма жмыс істейтін 10 ксіпорын туралы апаратты егізіндер
32. Заказы кестесінде фирмаа келген бірнеше тапсыруларын алыптастырындар.
33. Оытушыа жмыстарында крсетіндер.
Баылау сратары
1. Кестелерді не арылы растыруа болады?
2. Кілттік ріс деген не?
3. Бірнеше кілттік рісін алай орнатуа болады?
4. Кесте арасында байланыс алай орнатылады?
5. кесте арасында атынастарды трлері?
6. «1» - «» деректер схемасындаа белгі нені білдіреді?
7. Мастер подстановок не шін ажет?