Жеке ораныс ралдары.
Адам денесін орау шін арнайы киім, арнайы ая киім, бас киім олаптар олданылып амтамасыз етілді.
Балыан металл тамшыларынан орау шін кендір, брезент жне жннен жасалан киімдер, ал ышылдан орау шін – резіке жне перхлорвинилден жасалан арнайы киімдер олданылады.
Адамны кзін орау шін арнайы кзілдіріктер олданылады. Металл днекерлеу кезінде кзді орау шін ара шынылы ТС-3 кзілдірігі пайдаланылады, ал ышылдармен шады жерлерде – герметикалы кзілдіріктер олданылады.
17-сурет. Герметикалы кзілдірік
Жмысшылар мен ызметкерлерді тыныс алу органдарын орау шін фильтірлік жне изоляциялы рал-саймандар олданылады. Туелді сзгі (фильтірлік) зіні рылысына арай, орану ралдары аэрозольге арсы (ФА), газдара арсы (ФГ), мбебап (ФУ) болып блінеді.
Сзгі элеметтер белгілі уаыттардын кейін ауыстыру ажет.
Зиянды заттар шоырлы те жоары млшерлі болан кезінде немесе ауадаы оттегіні шамасы 16% тмен болан кездерінде изоляциялы орау ралдарын олдану ажет. Жмысшылара арналан тыныс алу ауа ттіктер арылы немесе арнайы баллондар кмегімен беріледі.
Жабы жабдытар олдануды, химиялы процестері блек блмелерге шыаруды, ксіпорын ішіндегі клікті механикаландыруды, жетілдірілген ауа алмастыру жйесін енгізуді нтижесінде зиянды заттарды цехтардаы ауадаы концентрациясыны ШЖБК-дан асуы сирек кездесетін былыса айналды. Зиянды блімдері бар цехтар да жмыс істегендерге осымша оранысты шаралар ораныс ралдары болып табылады. Дара орау ралдары келесі стандарттара сйкес болуы тиіс: арнайы киімдер, арнайы аякиімдер жне олды орау ралдары – МСТ 12.4.103-83; арнайы резенке етіктер – МСТ 12.4.072-79; комбинезондар – МСТ 12.4.100-80; сзгілі респираторлар мен газаарлар – МСТ 12.4.041-89 (СТ СЭВ 4565-84) (1997) ССБТ. т.б.
Келтірілген стандарттар талабы бзіланда дара ораныс ралдары з асиеттерін жоалтады. Сондытан ораныс ралдарыны тзулігін жне тексеру мерзімдерін баылау ксіпорын кімшілігі мен ебек орау ызметіні жйелі трде жргізілуі ажет. Тексеруден, жарамсыз блшектерін алмастыраннан жне жндеуден со ораныс ралдарына келесі тексеру уаыты крсетілген белгі ойылады. ораныс ралдарын жуу, дизинфекциялау жне жндеу ндірістік жадайа байланысты белгіленген уаыттарда ксіпорын есебінен жргізіледі.
Арнайы киімдерді тадау жмыскерлерге сер ететін зияндытар мен ауіптерді сипатына бай ланысты жргізіледі. ышылдармен жмыс істеу ашыла тзімді маталардан тігілген арнайы киімдермен жргізілсе, ылалды цехтарда жмыс істеу – са тзімді киімдермен жргізіледі. Маталара р трлі деу нтижесінде су сіірмейтін, ота жне майлара тзімді, органикалы еріткіштерге тзімді асиеттер беруге болады.
Жмыскерлерді аятарын ылалдан, агрессивтісйытарды серінен, тменгі температурадан, электр тогынан орау шін табыи быларыдан жасалынан ая киімдер олданылады. Олар табаннан блінген ылалдарды сііріп сырта шыарады. Ылалды, агрессивті сйыты ортада жмыс істеуге резеке ая киімдер беріледі. Кзді жне тынысалу мшелерін механикалы, химиялы заымдардан, кйіктерден, шаны жне зиянды заттарды серінен орау шін арнайы ораныс ралдары олданылады. Олар кріністі шектемеуі жне аны крсететіндей болуы ажет; бетке жасы отыруы – тиген жерлеріне жаымсыз сер етпеуі ажет; берік, жеіл жне терден ылалданбайтындай болуы ажет. Бл ралдар жмыс тріне арай тадалады.
Ауру тудырушы УЗ, РЗ орайтын жеке ралдары тмендегінше блінеді:
1. Тыныс алу органдарын орау ралдары
2. Теріні орау ралдары.
Тыныс алу органдарын орау ралына газаар, респиратор, маата дкеден жне шаа арсы матадан жасалан ПТМ-1 таыштар жатады. Бларды трын халы здеріде жасап ала алады.
Газаар жмыс істеу принципіне орай изоляциялы жне сзбелі болып келеді. Сзбелі газаара ГП-5, ГП-7, ГП-7М, балалар фильтрлі газаарына ПДФ-ШСД жатады
18-сурет. Газаарлар ГП-5
1-газаар орабы; 2-гааарды бет жа блігі; 3- кзілдірігі; 4-клапонды орап; 5- смке; 6- орапты терлетпейтін пленка
19-сурет газаар ГП-7
Сзбелі газаар – сзбелі жтыш ораптан, смкеден, бет блігінен трады. Оны терлетпейтін пленкалы орап немесе арнайы кз йнегін терлетпейтін алам жаланады.
Жтыш сзбелі орап аылтыр сопаша болып жасалады. Тбесіне брама ия орналасады, газаарды беткі блігін жаластырады, ол орап тбіне ішке тартан демді ткізетін саылау болады. орапта резекелі апаша болады, онымен сатау кезінде орапа ша-таза тспеу шін саылауды жауып ояды. орап шаа арсы сзбемен жне жтышпен жабдыталан.
Газаарды беткі блігіндегі (шлем-маска) газаарды тазаланан орабы тыныс алу органдарына ауа жіберіп трады, сондай-а кз, бет УЗ, РЗ жне БЗ тсуінен орайды, шлем маска резинадан жасалады; ол екі кз тсындаы ойытан, клапанды ораптан трады. Кз тсындаы ойы кру шишасынан, ішкі жне сырты стап тратын ттасынан трады.
Клапанды орап ттылан ауаны бліп трады, ол ішкі ауаны жту клапаны жне ауаны шыару негізгі жне кмекші клапандарынан трады.
Газаара арналан апшыа газаар саталады жне салынады. ГП-5 (ГП-5М) 19-суретте газаарыны апшыы сзбелі жтыш орап жне шлем-маска орналасан бір бліктен жне екі алтадан трады.
Газаарды беткі блігі лшеміне арай дрыс тадалса, ол сенімді орау ралы болады, герметикалы (саылаусыз), ауа кіргізбеуді амтамасыз етеді.
Шлем-масканы лшемін дрыс тадау шін басты айналдыра иек астынан ткізе лшеу керек. лшеу шамасына арай 63 см дейінгі - 0размер; 63,5 см-тен 65,5 дейін - 1 размер; 66,0 см – 68,0 см дейін 2 размер; 65,5 см – 70,5 см дейін – 3 размер; 70,5 см ден жоары – 4 размер болады.
20-сурет. ГП-5 газаарыны размерін лшеу
Газаарды алан кезде оны мият арап барлы бліктерін тексеріп, дрыс жинап, саылаусыз, ауа ткізбейтіндігін тексеру керек. Сзбелі жтыш орапты тексеріп араанда тот баспаанын, жаншылмаанын, тесік бар*жоын мият арау керек. Жаа газаарды киер алдында тезе матамен мкият сртіп, ал пайдаланан газаарды киер кезде децинфекциялау спиртпен немесе 2% формалин осындысымен срту керек. Газаарды арнайы апшыа салып жреді. апшы бауы о иыа салынып, апшы адамны сол жаында болады. Газаарды киер кезде дем алуды тежеп, кзді жму крек. Жекелегіш газаары (ИП-4) тыныс алу органдарын, кз, бет терісін барлы ауады саталан улы оспалардан орайтын арнайы рал. Ол сзгілі газаар танас алу органдарын, кз, бет терісін орай алмаан кезде, сондай-а ауада оттегі жетіспеген кезде олданылады.
Респираторлар. Лабораториялар мен ндіріс тжірибесінде Р-2, ШБ-1, ШБ-2, сзгіл респираторы кеінен олданылады. Салмаы жеіл, жасы сзгілі теспираторлар тыныс алу органдарын орау шін олданылады. Р-2 респираторы ауаны жтатын жне шыаратын екі клапанды фильтрлі маскадан, мрын ысышынан, жгеннен трады. Респиратор млшерімен лшемі иекке арай ш трлі болып блінеді. р адам зіне ша респираторды тадауы шін бет зындыын лшеу керек: 109 мм – 1 лшем; 109-119 мм – 2 лшем; 119 мм-ден жоары – 3 лшем.
21-сурет. Респиратор Р-2, 1-ауа жтатын клапан, 2-мрын ысашы, 3,4-жген, 5-маска, 6-ауа шыаратын клапан.
22-сурет. Респиратор ШБ-1
Дке маталы таыш тмендегідей жолмен дайындалады: зындыы 100 см, ені 50см дке кесіп алынады; дке ортасына 30х20 см млшеріне алыдыы шамамен 2 см етіп маата салады; мата салынбаан дкені бос жерлерін зына бойына екі жаынан треді; дкені шетін екі жаынан шамамен 30-35 см етіп дл ортасынан екі бау жасап айшымен ияды. 24-сурет.
Дке маталы таышты тменгі жаы, бан, жаты ттастай стігі жаын кзге дейін толы жабады. Ауыз бен мрын жасы жабылады, таышты кесілген тменгі бауы бас тбеге, жоары бауы желкеден байланады.
Тыныс алу мшелерін орау шін шаа арсы, мата маска пайдаланады.
23-сурет. Дке-мата таыш.
Шаа арсы мата маска крсетілгендей дайындалады.
Теріні орайтын ралдар. Ядролы, химиялы, бактериялы заымдану кезіндегі жне КЕУЗ таралуы жадайына адамдарды бкіл денесін орау е басты мселе. Бл ралдар шартты трде арнайы жне осалы теріні орау ралдары болып блінеді.
Арнайы теріні орау ралдары УЗ, КЕУЗ, РЗ, БЗ-ы сияты заттар тамшыларынан, будан теріні жасы орайды, ядролы жарылыста пайда болатын сулелену дегейін тмендетеді. Теріні ралдары жмыс істеу принципіне арай сзгілі жне жекеленгіш болып блінеді.
24-сурет. Теріні орау Л-1 костюмі.
1-куртка, 2-капюшон, 3-бастын жгені, 4-жеіндегі бауы, 5-беліндегі бауы, 6-смке, 7-шалбар, 8-бтінке, 9-баулар, 10-белдік, 11-олаптары.
Теріні жекеленгіш орау ралдары резекеленген матадан жасалады. Ол заымдану ошатарына дезинфекциялау, дезактивациялау, дегазациялау жмыстарын жргізу кезінде олданылады. Теріні жекелегіш орау ралы тек жаса рамыны жеке тлаларын орау шін олданылады.
Жекелегіш орау ралына: Л-1 жеіл орау костюмы, теріні орайтын комбинезон, жалпы скери орау костюмы жатады. Л-1 жеіл орау костюмі капюшонды кйлектен, шалбар мен шлау, екі олап, подшлемниктен трады. Л-1 костюміні, размерлері: 1-бойы 165 см-ге дейінгі, 2-бойы 165-172 см-ге дейінгі, 3-бойы 172 см-ден жоары адамдара арналан. Костюмні салмаы шамамен 5 кг.
25-сурет. Теріні орайтын комбинезон.
Теріні орайтын комбинезон жне костюм. Комбинезон баса киетін капюшон, кртеше, шалбарымен ттастай бірге тігілген. Комбинезон подшлемникпен, резекелі етікпен, резекелі олаппен бірге пайдаланады. Комбинезон лшемі Л-1 костюмімен бірдей.
Жалпы скери орау комплексі орау плащынан, шлы, олаптан трады. Плащты, капюшонны жеі болады, плащ лшемі мынандай: бойы 165 см адамдара – 1 лшем, бойы 165-170 см-ге адамдара – 2 лшем, бойы 170-175 см адамдара 3-лшем, бойы 175-180 см адамдара- 4 лшем, бойы 180 см-ден жоары шін 5 лшемдер лайы келеді. Плащ салмаы 1,6 кг.
Теріні орауды сзгілі ралы – сзгілі киімдер комплектісінен т\рады. Бл киім мата-мата комбинезонынан трады. Ол комбинезона арнайы химиялы оспалар сідірілген. Ол химиялы оспа Уз-ды денеге ткізбейді. Комплектідегі комбинезон лшемі мынандай: 1 лшем – бойы 160 см-ге дейцінгі адамдара, 2-бойы 160-170см адамдара, 3-бойы 170 см-ден жоары адамдара арналан.
26-сурет. Жалпы скери орау комплектісі.