Экономикалы жйелер жне оны негізгі типтері.

Экономикалы жйе ымы туралы ртрлі кзарастарды кездестіруге болады, соан байланысты р трлі оны анытамалары бар.

1. Экономикалы жйені шаруашылы механизмдеріні жиынтыы.

2. «Жалпы экономикалы теория» дебиетінде экономикалы жйе бл экономикалы процестер жиынтыы –деген.

3. С.Нарматовты «Экономикалы теория» кітабында экономикалы жйе –шаруашылы субъектілеріні атынастары, оларды реттеп отыратын институттарды байланыстары белгілі бір леуметтік-экономикалы трде реттелген жйе.

Экономикалы жйені алыптасуы р трлі факторлара байланысты:

1.елдегі шаруашылы шешімдерін абылдау жніндегі шаралар жйесі.

2.меншік рылымы.

3.масат ою мен адамдарды ебекке тарту механизмдері.

Экономикалы жйелерді алыптасуы туралы кзарастар.

1.формациялы

2.ркениетті кзарас

оамны негізгі мселелерін шешу тсілдеріне байланысты экономикалы жйе тмендегідей болып блнеді.

1Дстрлі экономика.

2Рынокты экономика

3кімшілдік-міршілдік экономика

4Аралас экономика

оамды ылымны ртрлі баыттары экономикалы жйелерді ртрлі белгілерімен анытайды.

Жалпы экономикалы жйелерді cыныпттау барысын да екі классикалы баыт алыптасты: формациялы жне ркениетті.Формациялы ілімді марксистер дамытты. оамды –экономикалы формация-дегеніміз зіне тн ндіріс тсілімен, одан туындаан леуметтік жне саяси атынастармен, ыты нормалар мен мекемелермен сипатталатын адамзат оамыны тарихи дамуыны белгілі бір сатысы. Тарихта 5 оамды экономикалы формацияларды мір сруін тсіндіреді. Олар: алашы ауымды рылыс,л иеленушілік дуір, феодализм, капитализм, социализм.

Экономикалы жйелерді сыныптауды екінші баыты -ркениеттік (цивилизациялы). Цивилизация ымына мынадай тсініктеме берген:цивилизация:-civieis- азаматты- «азаматты оамны дамуыны ол жеткен табысы».Цивилизациялы кзарасты ерекшелігі, ол экономиялы жйелер мен адамзат оамдарыны даму сатыларындаы барлы укладтара сипаттама береді. Сондытан оымыстылар цивилизациялы кзарасты формациялы кзараса араанда жалпы жне натыра деп баалайды.

Мысалы, капиталистік шаруашылы жйесіне дейінгі цивилизациялар тмендегідей сыныпталан:

- кшпелілер цивилизациясы.

- тау халытары цивилизациясы.

- зен-су цивилизациясы.

- антикалы,л иеленушілерді цивилизациясы.

- Феодалды жйе.

- капиталистік жйе.

Таырып.Меншік атынасы жне ксіпкерлік.

Меншік экономикалы категория ретінде..Меншікті экономикалы жне ыты мазмны.

Бірараанда меншік адам мен затты арасындаы атынас емес, сол заттар туралы адамдарды зара атынасы.Сондытан меншік экономикалы атынаса жатады.

Меншік экономикалы категория ретінде адамдарды арасындаы иемдену атынасын білдіреді.Бірсубьект затты иемденсе, онда басалары иемдену ммкіндігінен айырылады.Меншік атынасы екі немесе оданда кп адамдар мір сруінен круге болады. Меншікті атынастары кез -келген оамды атынастарды орталы буын болып табылады.

Меншікті тріне арай экономикалы атынастарды сипаттауа болады. Меншікке арай ебекке белсінділік, жауапкершілік, сырапшылды сезімдері -згеріп отырады.Меншікті экономикалы жзеге асыру мселесі меншік ытарымен тыыз байланысты.

Меншікті экономикалы жаын оны ыты жаынан ажырату оай емес. Меншік ыы- дегеніміз ол мемелекеттік задар мен баса да нормативтік жаттарда бекітілген мліктін атынастарды ыты нормалары.ыты задарды меншік обьектілерін иелену,пайдалану жне ожалы жасау ытары бекітіліп ояды. Меншік ытарын мемлекет бекітеді жне адаалайды.

Меншік дрыс рекет ету шін меншік ытарыны жйесі болу керек.Олара 11 меншік ытары жатады. Нерлым ы орындалып отырса, соырлым меншік іске асырылады.Жетілген меншік ыы айын меншік обьектілеріні иесін, кімні пайдалану ммкін екенін крсетіп береді.