Алайда, ор жеке сектора зіні е нашар деген ксіпорындарын беріп отыран жо ой?

– рине. «Самры-азына» А жеке сектора экономиканы ртараптандыру жне жаа салаларды дамыту бойынша мемлекеттік бастамалар аясында рылан компанияларды аударып отыр. Бл – аяа тран, табыс­ты, тиімді ксіпорындар. Аталан ндіріс­терді мемлекетті дниеге келіп ана оймай, біртіндеп дамытып, же­тілдіргенін тсіну маыза ие. Блай істеу сол кездері неге мемлекетті ана олынан келді? Оны біратар объек­тивті себебі бар. Бл – осындай ауым­даы жобалар шін азастанды бизнес кілдеріні тжірибесі мен аржы­лы ммкіндіктеріні болмауы; страте­гиялы серіктестерімізді, яни инвесторларды мемлекеттік кепіл бол­маан жадайда олайлы шарттар бой­ынша жмыс істеп, аржыландыру сынуа дайын болмауы. Объективті трде айтанда, сол жылдары аталан жо­ба­ларды кпшілігін дгелетіп кетуге жеке бизнесті шамасы жетпес еді. азір бл компанияларды эконо­миканы одан рі дамуы шін нарыты ортаа ауыстыруа болады, ауыстыру ажет.

Сонымен атар, табысты трде жмыс істеп отыран, біра ор компа­ниялары ызметіні саласына тіке­лей атысы жо ксіпорындар мен меке­мелер де жекешелендіріледі. Мсе­лен, «азастан темір жолы» К» акцио­нерлік оамы М.Тынышпаев атындаы аза клік жне коммуникациялар академиясын бсекелестік ортаа шыарып жатыр. Клік академиясы байыры тарихы, абыройлы профессорлары, уатты академиялы дстрі бар беделді жоары оу орындарыны бірі. Алайда оны лтты теміржол ком­па­ния­сыны функцияларына тікелей а­тысы жо. «ТЖ» алдында оыту емес, жк жне жолаушылар тасымалын ам­тамасыз ету масаты тр. Міне, осы се­бепті бл актив жекешелендірілуі керек.

Сіз ор компанияларыны бір блігін жекешелендіру бкіл ел эконо­микасын ртараптандыруа жне бсекелестікке абілеттілігін арт­тыруа жмыс істейді дедііз. з пі­кіріізді дйектей кетесіз бе?

– Тсіндірейін. Мен орды е уатты жне табысты ксіпорындарын жекешелендіру, тіпті азір біз бастап жатан ішінара жекешелендіру болсын, бсекеге е абілетті секторларды жылдам дамуы шін экономикада ажетті жадай туызады деп айтар едім. Е табысты деген лемдік тжірибе осыан мезейді.

Жекешелендіру бадарламасын зір­леу барысында сингапурлы кі­метті «Yellow Pages Rule» аи­далары зерттелді. Аталан бадарлама аясында кезінде бкіл лемге танымал «Темаsек» мемлекеттік холдингі трансформация­дан ткен болатын. «Yellow Pages Rule» аидалары, жекелей аланда, жеке бизнес-рылымдар атарынан кем дегенде бір бсекелес бар салалардан мемлекетті шыуын білдіреді. Сингапурда осындай жадай амтамасыз етілген кезде, ел экономикасыны сімі аса уатты арына ие болды.

Аталан тжірибе аса пайдалы бо­лып шыып, кптеген мемлекет жа­ырту барысында оны басшылыа алып, лкен табыстара ол жеткізді. азастан 2014-2015 жылдары одан рі жаырту шін ауымды жекешелендіру мен трансформация ажетті талап болып табылатын экономиканы даму дегейіне жетті. з компаниялары арылы мемлекет ана емес, жеке инвес­торлар да лтты экономиканы, оны ртараптандырылуыны, бсекелестікке абілеттілікті арттыруды сім драйвері бола алады.

ор жргізіп отыран жекешелендіру бадарламасы одан рі жаырту шін е олайлы деген жадаймен амтамасыз ететін осындай нарыты ортаны жылдам алыптастыруа кмекке келеді. Нтижесінде, осыны брі азастана лемні бсекеге е абілетті елдеріні атарына жылдам кіруге жол ашады.

Ордаы жекешелендіруді алашы кезеі алай тті? 2014-2015 жылдары андай объектілер сатылды жне оларды айсысы е лкен сраныса ие болды?

– Жекешелендіруді екінші толыны аясында 2014-2015 жылдары жалпы сомасы 63,1 млрд. тегені райтын 38 актив сатылды. Оларды атарында «азастан темір жолы» К» А-ты 22, «азМнайГаз» К» А-ты 7, «азастан Инжиниринг» А-ты 4 жне «Самры-азына» » А-ты, «азатомнерксіп» АК» А-ты жне «Самры-азына» жылжымайтын млік оры» А-ты бір-бірден активі болды. Сонымен атар, здерііз білетіндей, 13 миллиард тегеден астам аржыа «KEGOC» А-ты «халыты IPO-сы жргізілді.

орды бірде-бір сатылан актив бойынша бааны арзандатпаанын осы арада айта кетуім жн болар. 2014 жыл бойынша сатып алу баасы бастапы баадан 6,9 пайыза, ал 2015 жылы 4 пайыза жоары болды. Егер жалпы ел бойынша активтерді сатудан тскен тсімді арастырса, «Самры-азынаны» келіп тскен аражатты жалпы клеміне осан лесі 78 пайыза те, бл ел бойынша тіркелген 80,5 миллиард теге клеміндегі тсімні 63,1 миллиард тегесін райды.

Бадарламаны жзеге асыруды алашы кезеінде андай да бір иын­дытар болды ма? Бадар­лама­ны бірінші кезеінен со сату меха­низм­дері жетілдірілді деген деректер бар.

– Айтарлытай иынды туындаан жо, алайда 2016-2020 жылдара ар­нал­ан жекешелендіруді Кешенді жаа жоспарыны жетілдірілген дістері не­гізінде дайындаланы рас. Кп ретте бл ор активтерін сатуда барынша айындыты амтамасыз ету талаптарымен, инвесторларды ке ауымын тарту ажеттілігімен жне ызыушылы танытан бизнесмендерге барынша кп апарат берумен байланысты болды. Жоспар «Самры-азына» орыны объектілерін бекітілген екі тізім бойынша сатуды арастырады.

ткен жылды соында аза­стан Республикасыны кіметі жеке­ше­лендіру бадарламасыны екінші кезеіні Кешенді жоспарын бекіту туралы аулы абылдады. Аталан кезе аясында бсекелестік ортаа мем­лекеттік жне квазимемлекеттік сектордан 783 активті беру жоспарланып отыр. Оларды 217-сі «Самры-азына» компаниялар тобына кіреді.

Бізді активтерді жаа Кешенді жоспар бойынша сату екі топа б­лін­ген. Бірінші топа (Тізім 1) е ірі деген, басымдыа ие 44 ор активі кірді. Оларды барынша айындыты жне процесті баылауда болуын ам­тама­сыз ету шін туелсіз кеесшілерді жмыл­дыру арылы сату жоспарланып отыр. Аталан 44 активті жетеуі 2020 жыла дейін IPO-а шыарылатын болады.

173 компаниядан тратын активтер­ді екінші тобы жеілдетілген тртіппен, кп ретте электронды аукцион дісі арылы саудаа шыарылады. Біра мнда да брі барынша айын жреді. Активтерді екінші тізімін сату бойынша жмыс 2016 жылды соына дейін аяталады деп жоспарланып отыр.

Бірінші тізімге» кіретін объек­тілер мен ксіпорындар ан­дай аидалар бойынша жекеше­лен­дірілетін болады? Бдан мемлекет мддесі зардап шекпей ме?

– Активтерді аталан тобы бойынша ауымды дайынды жмыстары жруде, одан рі «жол карталарын» жне сатуа шыаруды жоспар-кестелерін дайындау шін туелсіз кеесшілер іске жмылдырылуда. Ксіпорындарды барлы ерекшеліктерін ескеріп, ор шін олайлы жекешелендіру шарттарын сынуды масат еткен ауымы жаынан аса зор талдау жмыстары жріп жатыр. Мдделі «ойыншылар» тарапынан болуы ммкін андай да бір айла-амал немесе лоббизмді жоа шыару шін мны брін азастан Республикасы Пре­мьер-Министріні траалы етуі­мен Экономиканы жаырту жніндегі мем­лекеттік комиссия баылауа алып отыр.

Сондай-а, аталан ксіпорындар тобын жекешелендіру барысында мем­лекет мддесі ешандай зиян шекпейді деп сендіре аламын. Мысалы, IPO-а шыарылады деп жоспарланып отыран 7 активті райсысы бойынша акцияларды 25 пайыздан аспайтын клемі ана жекешелендірілетін болады. алай боланда да аталан жеті ком­панияны баылаушы пакеті мемле­кетті, «Самры-азына» орыны олында алады.

Халыты IPO» бадарламасын тотату туралы шешім не себепті абылданды? «Самры-азына» орыны андай компанияларыны ак­циялары болашата IPO-а шыа­рылады деп жоспарланып отыр?

– «Халыты IPO» бадарламасын тотату туралы шешімді азастан Республикасыны кіметі абылдады. з тарапымнан орда бізді IPO жр­гізуге мдделі екенімізді атап ткім келеді. Жекешелендіруді кешенді жоспарына сйкес орды 44 ірі активі­ні 7-еуін 2020 жылды соына дейін IPO-а шыару жоспарланып отыр. Оларды атарында «азастан темір жолы», «Самры-Энерго», «Тау-Кен Самры», «азпочта», «Эйр Астана» жне басалар бар.

лемдік тжірибеге сйенсек, кез кел­ген компанияны ашы IPO-а шы­уы рашан да акциялар саудасы­нан лкен тсім алуа ммкіндік береді, сонымен атар компания айынды­ыны айталанбас жоары дегейіне ол жеткізіліп, йым туралы апарат жарияланады, ал активті зі е наты, шынайы нарыты баалауа ие болады, себебі ол сраныс жне сыныс балансымен аныталады. Сондай-а, классикалы IPO механизмі – кпшілік малдаан лемдік стандарт жне ол аталан процеске жеке тлаларды атысуына тыйым салмайды.

Сондытан, арапайым аза­стан­дытар жаын арада аталан компа­ния­ларды орта иелеріні атарына кіріп, соны арасында ор нарыында жасы аша таба бастайды деп ойлаймын.

Гімеізге рахмет.

Гімелескен

Марат АЛ,