Адам азасындаы жмыса абілеттеріні згеруі

 

абілет дегеніміз – іс-рекетті стті орындалуын амтамасыз етеін жеке адамны асиеттеріні жиынтыы. Іс-рекетті трі адамны психикалы асиетіне байланысты. рекетті бір ана емес, кптеген тріні талабына жауап беретінжалпы асиеттер, біратар ерекшеліктер бар. Бірінші, жалпы абілет туралы, екінші, ерекше абіліт. Ерекше абілетке жалпы абілетпен атанаты рекетті игеруге керекті абілет жатады.имектепте оу кезеінде адамны жалпы абілеттерін дамыту ажет, себебі олар кезеінде адамны жалпы абілеттерін дамыту ажет, себебі олар кез келген рекет трін орындау шін керек. Бл ерекше абілетті алыптасуында еш кедергі келтірмейді. Орта абілет нителлектуалды, ерік-жігер жне эмоционалды деп блінеді.

Интеллектуалды абілеттерге жататындар: Аыл-ойды айындыы, онда ешандай кмечскілік болмайды. Интеллекуалды емес, сонымен атар моральдік келбет, себебі аыл-ойды айындыы тек іс-рекет шіін емес, жауапкершілік сезімін де арттырады. Аылды логикалылыы – ата дйектілік, ойлаудаы жйелілік, зеріктік, аыл-ой бадарыны жыолдамдыы. Аыл-ой тередігі-заттар мен былыстарды жасырын асиеттерін тануа кмектесу;аыл-ой рісіні кедігі – мселені барлы жаын ескеру абілетін кшейту.

Аталан асиеттерді дамуы адамны аыл-ой абілетіні дегейін сипаттайды. Ебек рекетіні дрыс болуы шін шешімділік, стамдылы, тртіптілік, зіне сенімділік, зін-зі билеу асиеттері ажет. Жігерлілік адамны ебекке деген абілетін анытайды. Баса абілеттер крінбесе де, ебекке деген жігерлілік іс-реектті аыры нтижесін сипаттайды.

абілетті баса да елеулі факторыны бірі- ыылас. Кез келген іске деген ыылас абілетті дамытады, табыса деген сенімді кшейтеді.

Б.Г Ананьев бойынша жеке тланы дрыс тсіну шін жеке тланы дамуыны, оны дрежесі мен леуметтік позициясыны, леуметтік жадайыны анализі ажет. Шынымен де жеке тла іс-рекетте алыптасатындыын мойындайтын болса, іс-реект наты леуметтік жадайда алыптасалды. Біра кез келген адам онда рекет етіп, оамды атынастарды растырылан жйесімен сынылан наты дрежені иеленеді. Жеке тланы дрежесі обьективті боландытан, оны жеке тла бірдей немесе ртрлі, белсенді немесе енжар мкін. Ол жеке тланы социумдаы орнын анытайды.

Жеке тланы позициясы з дрежесіні рекетшіл, субьективті жаы ретінде з басшылыа алатын жеке тла бадарланан масаттарды, ндылытарды анытайды. асиеттерді осындай крделі жйесі дамуды леуметтік жадайларындаы жеке тланы рольдерімен жзеге сасады. Осылайшы, жеке тланы динамикалы тенденцияларын-оны ажеттіліктерін, мотивтерін, ызыушылытарын, тілектерін, ішкі сенімдерін, нды бадарларын, идеалдарын, баыттылыын зерттеп, оны леуметтік рлдеріні дрежесіні, позициясыны мазмнын ынып, тсінуге болады.

Алайда рлді орындау сапасы, дреже мен позиция жеке тланы динамикалы тенденцияларыменьірге, оны ммкіншіліктерімен, нышандарымен, арнайы абілетерімен, дарындылыпен міндеттеледі.

Жеке тланы барлы психологиялы сипаттамалары, ол оны айналасындаы адамдара алай крінсе, сол бейнеде сипаттайды. Алайда, адам басаалары шін емес, зі шін де имір среді. Ол : мен кіммін?мен андаймындеген сраажауап іздейді.адамныз-зіне тиесілі психологиялы жне леуметтік психологиялы сипаттамаларына ие субьектретінде ыну асиетін зіндік сана сезімі деп білеміз.

Іс-рекет рдайым міндетті трде психика атысуымен тзілетін субьектіні обьектісімен байланысты. андай да бір іс-реектті орындау барысында адам бірнрсені абылдауы, ойлауы, есінде алдыруы, оан зейін туындап, ерік сапалары іскеосылады, ниет –ымдары мен атынастары т.б.Іс -рекетті масаты-сол іс-рекетті болаша нтижесін кні брын саналы болжау.

Ксіптік абілет ксіптік біліктілікті трде жруін психологиялы процестермен адаалау арылы ерекшеленеді. абілеттілікке байлансты мамандар мынадай шеберлікті алыптастыра білу ажет:

· Коммуникативтік-адамдармен араласа білу;

· Перцептивті-ксіптік интуиция, эмпатия, рефлексия;

· Тлалы динамизмі – еркін рекет жасау абілеттілігі жне логикалы трде шешімабылдау;

· Эмоционалды тратылы-зін басару абілеті;

· Оптимистік трде баылау;

· Креативтілік-шыармашылы абілет.

Ксіптік бадар беру жмысын жзеге асыру шін стаздар мен йымдастырушыларды нормативттік документтер мен талаптар дрежесінде: ксіптік бадар жмысыны лгі жоспарымен, ксіптік бадар міндеттерін оыту процесінде жзеге асыру, гімелер, кездемсулер, конференциялар, кештер жне ксіптік бадар бероуді баса трлерін ткізуді, сондай-а срау ааздарыны лгілерімен, оушыларды ксіптік ынтасын дамытуа арналан топты жне жекелей жмысты йымдастыру дісі жнінде сыныстарымен аруландыру ажет. Ксіптік бадар беру жмысында ылым мен практиканы зара байланыс сипатын мынадай жйеден круге болады:

· Іргелі зерттеу

· Эксперименттік талдау жасау

· Педагогикалы задылытарды орындау

· Тжірибені орыту, олданбалы зерттеулер

· Методикалы талдаулар

· Нормативтік нсаулар мен талаптар комплексі

Осы аталандарды ылыми жне практикалы ызметті ттас циклі болып табылады. Крделі деумен, олданбалы зерттеулерді жне методикалы сипаттаы жсмыстиарды раснда наты байланыс жо,бл жадайды ылыми ойды ерекшеліктерімен, сондай-а трлі сатыларды белгілерін зінде жинатайтын зерттеулерді трі мен дістеріні алуан трлі болуымен тсіндіруге болады. Іргелі зерттеулекр ксіптік бадарлы теориялы негіздері боладытан,олардызіндік ерекшеліктері де болады.

Іргелі зертеулер – ылыми німні шоырланан трі.ылыми тжырымдарды одан рі дамытылу кезеінде оны практикаа енгізу жніндегі арнаулы шаралар ажет. Кптеген методикалы ралдарды, сыныстарды, нсаулар «жоарыдан тмен арай» тскен принципін:

· Іргелі зерттеулер

· олданбалы зерттеулер

· Методикалы талдаулар

сатау арылы емес, практикада-методикалы талдау-методикалы талдау практика болып тйыталу жолымен жасалатынын байатады. Ксіптік ынта мен бейімдікті, біріншіден алныан информацияны ксіптік білімге пайдалану шін, екіншіден, ксіптік бадар беру жмысн тексеру шін зерттеп білу керек.

Ебек пен мамандыты психологиялы тсініктемесі-ксіптік рекет бл е бірінші ебек рекеті. р адамны мамандыта ,ебекте з орнын табуына кедергі келтіретін жадайларды Е.А. Климов былайша бледі:

-«Жеіл ебек» идеалы – адама з ісін емін-еркін , еш иналмай атартын ксіп иесі немесе маман идеал бола алады.

-«Аал антиэнтропизм» - крделі обьектілер мен былыстарда те арапайымалыптасан белгілі бір тртіп жйесі сызбасына келтіру.

-«Жандниені тсінбейтін соырлы» - баса адамдарды ртрлі жадайлара байланысты кіл-кйін, хал-ахуалдарын тсіне білмеу.

-«алымны» «тжірибелі маман»алдындаы артышылыы – кейбір жас маман кп жыл істеп жрген мамандарды тжірибелік негіздерге йрету. Мамандыты негізгі сипаттамасы:

· Ебек рекетіні е арапайым трі (ебекті тарихи дамуы нтижесінде);

· оамды пайдалы ебек;

· Арнаулы дайындыты болжайтын рекет;

· Белгілі марапат моралдьы, материалды байланысты орындалатын рекет;

· Адама белгілі бір леуметтік жне оамды статус беретін реект

· Кез келген маманды – бл рекет, жмыса арым-атынас адамны мамандыына кзарасын крсетеді.

Маманды-ксіптікпен тсіндіріледі. Квалификация – ксіптік шеберлік, маманды дегейі.

 

 

Дріс