Кнні спектрі жне химиялы рамы

Кнні спектрі крінерлік спектрлік диапазонда здіксіз болып, осыан осымша ондаан мы ара жтылу сызытардан трады (1-сурет). Осындай спектрді 1814 жылы зерттеген Австрия алымы И.Фраунгоферді атымен фраунгофер спектрі деп атайды. Фраунгофер спектрін зерттегенде, біріншіден, здіксіз спектрдегі сулеленуді интенсивтілігіні таралу заын анытайды да, екіншіден, кптеген ара жтылу спектрлік сызытарды толын зындыымен интенсивтілігін табады.

1-сурет. Кнні спектрі

 

Кнні здіксіз сулеленуіні интенсивтілігіні максимумы кк-жасыл диапазонда, яни, 4300-5000 толын зындытарыны арасында жатады. Максимумнен екі жаа арай интенсивтілік бседейді. Кнні здіксіз спектрі крінбейтін ыса, зын толындар облысына созылады. Атмосферадан тыс баылаулар кнні спектріні сипаты 2000 дейін крінерлік диапазондаыдай болатынын крсеткен, біра одан толын зындыы ысара облыста здіксіз спектр жойылып, ара фраунгофер сызытары жарыраан шыару сызытарына айналады.

Кнні инфраызыл диапазоныда жер атмосферасында жтылады. Толын зындыы 15мк дейінгі сулелену жартылай жтылып, алан толындар толыымен жер атмосферасынан тпейді. Бл диапазондаы сулеленуді жтатын Н₂О, СО₂, О₂ молекулалары. Кнні инфраызыл сулеленуін геофизикалы зондтарды жрдемімен зерттеуге болады. Спектрді радиотолындар диапазонындаы сулелену (толын зындыы 1 см арты болан кезде) Жер атмосферасынан жтылмай теді. Осы диапазонда кнні сулеленуі ызан денені сулеленуіндей сипатта болады. Метрлік диапазондаы сулеленуді интенсивтілігі 1000000 К ызан денені сулеленуіні интенсивтілігіндей болады. Кнні радиотолындар диапазонындаы сулеленуді екінші бір ерекшелігі - оны айнымалдылыы, сіресе зын толындар облысында. Осындай згермелік Кнні рентген сулеленуінде де бар.

Спектрді крінерлік диапазонында Кнні сулеленуіні интенсивтілігі траты болады.

ара фраунгофер сызытары кнні спектріні толын зындыы 1600 жаын облысынан басталып инфраызыл толындара дейін кездеседі. Толын зындытары бойынша ара фраунгофер сызытары белгілі сиретілген газдарды шыару спектрлік сызытарына сйкес болады. Осы ны кнні атмосферасыны спектрінде пайда болуы кнні атмосферасыны осы толын зындытарда млдірлігі кемитіндігімен тсіндіріледі. Сондытан бл толын зындытарда кнні сырты салыстырмалы суы абаттарыны сулеленуі баыланады.

Кнні спектріндегі интенсивтілігі е кшті сызы ультраклгін облысында жатады. Бл сутекті резонансты сызыы ( ), немесе сутекті Лайман сериясыны -сызыы. Крінерлік облыста интенсивтілігі жоары иондалан калцийді резонансты Н жне К сызытары орналасады. Олардан интенсивтілігі сл де болса аз сутекті бальмер сериясыны сызытары бар жне натрийді екі Д₁ жне Д₂ резонансты сызытары спектрді сары облысында орналасады. алан кптеген фраунгофер сызытары белгілі 80 химиялы элеметтерді сызытары болып шыты. Осы сызытарды кнні спектрінде кездесуі ол элементтерді Кнні рамында бар екендігіні белгісі. Сйтіп Кн рамында сутек, гелий, натрий, калций, темір, алюминий т.б. 80-тей химиялы элемент кездеседі. Спектрлік сызытарды интенсивтілігі бойынша Кнні химиялы рамын анытаан. Кнні химиялы рамы баса жлдыздардінкіндей: негізгі элемент – сутек Кнні массасыны 70% райды, екінші элемент – гелий, Кнні массасыны 28% райды; алан 80 элементтерге тек Кнні 2% массасы алады. Кнде металлдарды атомдарыны саны сутек атомдарыны санынан 10000 еседей кем кездеседі.