VI.Пайдаланан дебиеттер
I. Кіріспе
II.Негізгі блім
1) азастан Республикасындаы мемлекеттік билік органдарыны жйесі.
2) азастан Республикасында олданылатын ы
III.орытынды
VI.Пайдаланан дебиеттер
I.Билік блінісі - мемлекеттік билікті йымдастыру аидаты, оан сйкес мемлекеттегі билік бір-бірінен туелсіз, бірін-бірі тепе-тедікте стайтын ш тармаа блінеді - атарушы, за шыарушы жне сот билігі. Билік блінісі теориясы сонау ежелгі дуірден бастау алады. Мысалы, Аристотель мемлекеттік рылымны кез келген тріні негізі ш бліктен трады дейді: біріншісі - мемлекетті ісін арастыратын за шыарушы-кеесші орган; екіншісі - ызметтік, яни мемлекеттік ызметтер жне оларды орнын ауыстыру дістері; шінші - сот органдары. Билік блінісі теориясыны классикалы нсасын жасауа ерекше лес осан Ш.Монтескье (1659-1753). Ол мемлекеттік билікті ш бтаа: за шыарушы, атарушы, сот билігіне блді. Бл бтатарды райсысы з кілеттігі аясында бір-бірінен туелсіз болуы керек. Монтескьені пікірінше, билікті бір адамны немесе бір органны олында шоырлануы жеке тла еркіндігін шектеп, ияната апарады. азіргі кезде билік блінісі - саяси мірді трі ретіндегі ыты мемлекет пен демократияны аса маызды элементтеріні бірі.
Билік етуші элита - маызды саяси шешімдер абылдайтын, леуметтік, саяси, психологиялы ерекше асиеттерімен, саясатта, экономикада, рухани мірде здеріні білімділігімен, іскерлігімен, асан мамандыымен, артышылыты жадайымен ерекшеленетін адамдар тобы. Саясат, экономика жне ойшылды саласында тамаша табыса жеткен тадаулылар оамды билейді, ылыми-техникалы, леуметтік процесті озаушы кші де осы топ адамдары
Билік кздері- билеуші топты райтын жекелеген адамдарды билігін тудыратын факторлар. Билік адамдарды субъективті айырмашылытарынан оларды оамдаы алатын орындарыны объективті ркелкілігіні нтижесінде пайда болады. Саясаттануда детте билік кздеріне ара кш, байлы, білім, алатын орны жне йымдастыру жатады. ара кш билікті о бастаы негізі болса керек. Билік кздеёрі з алауын орындатуы шін ор- ытып-ркітіп, ара кш олдануа сйенеді. Байлы ежелден билік кзі болып табылады. Байлар зінен материалды туелділерді з еркіне баындырады. Билік кздеёрі жеке адамны немесе топты мддесіне сйенеді. Білім, апарат, тжірибе ашан да бБилік кздеёрі болып келді. Ежелгі гректі СфинксСфинкс жайлы аызында ол жайлы сз етілген. йел басты, арыстан денелі, с анатты быжы Фива халын жмба жасырып, бден мезі ылып бітеді. Енді халы осы жмбаты шешкен адама Фиваны билеу ын беруді йарады. Жмбаты шешу тек Эдипті олынан келіп, Фиваа билік рады. айта рлеу дуірінде аылшын философыфилософы Ф.БэконФ.Бэкон (1561-1626) бл аызды баса ырынан арап, Сфинксті билікке ол жеткізетін ылым деп талылайды. Дстрлі оамдарда алатын орны билікке ол жеткізуді бірден-бір жолы болды. азіргі оамда алатын орны немесе тланы леуметтік статусы бБилік кздеёрі аса маыздыларыны бірі болып отыр. Мысалы, президентпрезидент немесе министрминистр лауазымы аяталана дейін белгілі бір дегейде билікке ие. Лауазымынан айырылан сттен билік зыры да тыйылады. азіргі кезде йымдастыру аса кшті бБилік кздеёрі болып табылады. ¥йымдастыру ежелден адамдарды жмылдыруа ана емес, сонымен атар, абылданан биліктік шешімдерін жзеге асыру шін ызмет етеді. с жзінде лауазымды ызмет бБилік кздеёрі ретінде тек йымдастыру элементі сипатында ана мні бар. Билікті шектен тыс олдадну - лауазымды адамны (соны ішінде, билік кіліні ) зіні ылары мен зіретіні шегінен шыарып, ызмет бабын асыра пайдаланып, азаматтарды не йымдарды, оамны немесе мемлекетті замен оралатын мдделерін елеулі трде бзуа келіп соатын іс-рекеттерді асаана жасауы. Бл мемлекетті ызмет мдделеріне арсы ылмыса жатады. Билікті шектен тыс олдану детте, жоары тран лауазымды адамдарды немесе зге аидамдарданы лауазымды кіліні зыретіне кіретін, сондай-а ыа айшы іс-рекеттерді істеу (мысалы жадайды ескермей ару олдану немесе т.б ) трінде крініс табады. Билікті шектен тыс олдану адамдарды денсаулыы мен міріне зиян келтіру, млікті бл- діру немесе жойып жіберу, т.б ауыр салл- дара сотырады. [1]
II. азастан Республикасындаы мемлекеттік билік органдарыны жйесі.
Мемлекеттік билік органдарыны мынадай трт негізгі трі ерекшеленеді: азастан Республикасыны кіметі жне азастан Республикасы соттарыны жйесі. Осы органдарды брі жинатала келе азастан Республикасындаы мемлекеттік билік органдарыны бірыай жйесін райды.
азастан Республикасыны Президенті — мемлекет басшысы, мемлекетті ішкі жне сырты саясатыны негізгі баыттарын айындайтын, ел ішінде жне халыаралы атынастарда азастанны атынан кілдік ететін е жоары лауазымды тла. Республиканы Президенті — халык пен мемлекеттік билік бірлігіні, Конституцияны мызымастыыны, адам жне азамат ытары мен бостандытарыны нышаны рі кепілі. Президент мемлекеттік билікті барлы тармаыны келісіп жмыс істеуін жне кімет органдарыны халы алдындаы жауапкершілігін камтамасыз етеді 40-бап.
азастан Республикасыны Парламенті—азастан Республикасыны за шыару ызметін жзеге асыратын Республиканы е жоары кілді органы,. траты негізде жмыс істейтін екі Палатадан — Сенаттан жне Мжілістен трады. азастан Республикасы Парламентіні тменгі Палатасы — Мжіліс жалпыа бірдей, те жне тте сайлау кыы негізінде жасырын дауыс беру арылы сайланады.
азастан Республикасы Парламентіні жоары Палатасы — Сенат жанама сайлау ыы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланадыы 51-бап. азастан Республикасыны кіметі — атарушы билікті маызды тармаы болып табылады, аткарушы органдардын жйесін басарады жне олардын, ызметіне басшылы жасайды. Оны Казастан Республикасыны Президенті рады. Сот билігін — сотта іс жргізуді азаматты, ылмысты к жне замен белгіленген зге де нысандары арылы тек сот ана жзеге асырады. Замен рылан Республиканы Жоары Соты жне Республиканы жергілікті соттары Республиканы соттары болып табылады. андай да бір атаумен арнаулы жне ттенше соттар руа жол берілмейді 75-бап.
Судьялар сот трелігін іске асыру кезінде туелсіз жне тек Конституция мен Зана ана баынады. Сот трелігін іске асыру жніндегі соттіы ызметіне кандайда кандай да болсын араласуа жол берілмейді жне ол за бойынша жауапкершілікке кеп соады. Наты істер бойынша судьялар есеп бермейді. Судьяны ызметі депутаттык міандеатпен, окытушылы, ылыми немесе зге шыармашылык кызметтерді оспаанда, зге де аы тленетін жмысты атарумен, ксіпкерлікпен айналысумен, коммерциялы йымны басшы органыны немесе байаушы кенесіні рамына кірумен сыйыспайды. Мемлекеттік билікті бірынай жйесінде азастан Республикасы Президентіні орны айрыша.
Мемлекет басшысы ретінде нак Президент билік тарматарынын ркайсысыны кызметіне белсене араласады. Президент деген ым конституциялы ылык маынада мемлекет басшысы дегенді білдіреді. Бл кызмет сол шін елемдік тжірибеде таайындалан АШ, Франция.
Президент кілеттіктерінін келесі топтамасын оан азастан Республикасыны Конституциясында белгіленген за шыару кілдіктерін райвды. Ол екі жолмен жзеге асырылады:
1. ) За шыгару. азастан Республикасы Конституциясы 53-бабыны 4-тармаына сйкес Парламент Президентке оны бастамасы бойынша, р Палата депутаттары жалпы саныны штен екісіні дауысымен бір жылдан аспайтын мерзімге за шыару кілеттігін беруге аылы.
2. За кші бар Жарлытар шыару. Бл тртіп азастан Республикасы Конституциясы 61-бабыны 2-тармаымен белгіленген. За шыару кыуыны берілуі азастан Республикасы Президентіні норма белгілеушілік кызметінін басты нысандары емес. Парламент — азастан Республикасыны за шыару ызметін жзеге асыратын Республиканы е жоары кілді органы.
Парламент траты негізде жмыс істейтін екі Палатадан трады.:
1.Сенаттан
2.Мжілістен
Сенат р облыстан, республикалык, маызы бар каладан жне азастан Республикасыны астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстыьщ, республикалы маызы бар аланы жне Республика астанасьыншы барлы кілді органдары депутаттарыны бірлескен отырыстарыньшда сайланатын депутаттардан ралады.
Мжіліс— Парламентті тменгі палатасы. Ол жетпіс жеті депутаттан трады. Алпыс жеті депутат Республиканын кімшілік-ауматы блінісі ескеріле отырып ьш рылатын жне шамамен сайлаушыларды саны те бір міандеаттіы аумактык сайлау округтері бойынша сайланады
Мемлекеттiк билiктi бiрден-бiр бастауы - халы. Халы билiктi тiкелей республикалы референдум жне еркiн сайлау арылы жзеге асырады, сондай-а з билiгiн жзеге асыруды мемлекеттiк органдара бередi. азастан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк за бойынша удаланады. Халы пен мемлекет атынан билiк жргiзуге Республика Президентiнi, сондай-а зiнi конституциялы кiлеттiгi шегiнде Парламенттi ыы бар. Республика кiметi мен зге де мемлекеттiк органдар мемлекет атынан олара берiлген кiлеттiктерi шегiнде ана билiк жргiзедi. Республикада мемлекеттiк билiк бiрттас, ол Конституция мен задар негiзiнде за шыарушы, атарушы жне сот тарматарына блiну, оларды тежемелiк рi тепе-тедiк жйесiн пайдалану арылы, зара iс-имыл жасау принципiне сйкес жзеге асырылады.
3-бап
азастан Республикасында олданылатын ы Конституцияны, соан сйкес задарды, зге де нормативтiк ыты актiлердi, халыаралы шарттары мен Республиканы баса да мiндеттемелерiнi, сондай-а Республика Конституциялы Кеесiнi жне Жоары Соты нормативтiк аулыларыны нормалары болып табылады. Конституцияны е жоары зады кшi бар жне Республиканы бкiл аумаында ол тiкелей олданылады. Республика бекiткен халыаралы шарттарды Республика задарынан басымдыы болады жне халыаралы шарт бойынша оны олдану шiн за шыару талап етiлетiн жадайдан баса реттерде, тiкелей олданылады. Барлы задар, Республика атысушысы болып табылатын халыаралы шарттар жарияланады. Азаматтарды ытарына, бостандытары мен мiндеттерiне атысты нормативтiк ыты актiлердi ресми трде жариялау оларды олдануды мiндеттi шартты болып табылады. 4-бап
III.
Аталан тсілдерді барлыы билік, билік ру ымдарымен белгіленетін оамды атынастарды шынайы мазмнын жете тсінуге, билікті кп лшемділігін, оны мндік аспектілерін жете тсінуді иындыын ашуа, билік мніні сарапшылар анытаан тсілге, позицияа жне мддеге туелділігін тсіндіруге ммкіндік береді. Сонымен, билікті адамдар ауымдастыына ттастыты сатау шін оны урылымды элементтеріне масатты серін тигізетін белсенді, жігерлі бастама ретінде, осы ауымдастыты ішкі жне сырты зекті проблемаларын шешуге баытталан йымдастырушы рекет ретінде де сипаттауа болады. Осы жадайда з ыпалыны тиімділігін ктеру шін билік адамзатты жинатаан саяси мдениетін, оны андай да бір аспектілерін з жадайына, зіні проблемалары мен міндеттеріне сйкес зектендіре отыра олдануы ажет. Сондытан да билік шынайы мірде кпнсалы болып келеді.
Пайдаланылан дебиеттер:
1.Жамбылов Д. Саясаттану. А., 2003
2.уанды Е. Саясаттану. А., 2001
3.Байдельдинов Л. А. Теориялы саясаттану. А., 2005
4.Мазмов М. Т. Саясаттану негіздері. Дріс курсы. скемен, 2002
5.Рахметов . Саясаттану. А., 2005
6.Абдильдина Х.С. Саясаттану. Оу ралы. Астана, 2007
7. Антропология мировой политической мысли, в 5-и томах