Экономикалы Ынтыматасты жне Даму йымыны параорлыа арсы крес жніндегі конвенциясы

 

азіргі кезедегі тарихи дамуда лем бірлестігіне ауіп тндіріп отыран сыбайлас жеморлыты лтаралы атынасы, осы ауіпті бейтараптау шін халыаралы дегейде жан-жаты шара олдануды талап етеді. [123]

Сыбайластыпен кресу саласында Экономикалы Ынтыматасты жне Даму йымыны ыты бастамалары негізінен екі жата негізделген. Бір жаынан – 1997 жылы 23 мамырдаы ЭСД Кеесімен бекітілген халыаралы іскери операцияларда параорлыпен кресу жнінде айта арастырылан сыныс – ылмысты та, ылмысты емес ыты сипаттаы алдын алу жне кепілді шаралар кіретін бірттас бадарламасы бар деректеме, сондай-а сынысты жзеге асыру барысын адаалауа баытталан орындалу сараптамасы жне баылау дістемесі. Екінші жаынан – 1997 жылы 21 арашада абылданан жне коммерциялы іс-рекет жргізу барысында шетелдік мемлекеттік шенеуніктерге пара беруді ылмыс деп жариялау мселесіне арналан «Халыаралы іскери операцияларды жргізу барысында шетелдік мемлекеттік органдарды лауазымды тлаларыны параорлыымен кресу жнінде» Конвенция. Бл конвенция коммерциялы ортада салауатты бсекелестікті алыптастыруда алышарт болып есептеледі.

Екіншісіні лкен тжірибелік ндылыына байланысты оан сараптау жргізейік. ЭСД дамыан мемлекеттерді экономикалы йымы ретінде экономикаа тікелей атысы бар сыбайластыа ана назар аударады, яни коммерцияны тегіс «ойын алаын» руа атысты арастырылатын салада амбициялары шектеулі. ЭСД шетелдік мемлекеттерді лауазымды тлаларыны белсенді сыбайластарына арсы крес барысында зіні іс-рекет аясын шектейтіні жне дербес тлаларды сыбайласты мселелерін озамайтыны айын. Дегенмен, бл кзарас біржаты, тоышар, «сраныс жаында» олданылатын рекеттерге туелді екені шыады. Конвенцияда бекітілген концепция конвенцияа атыспайтын елдерді мемлекеттік лауазымды тлалары арасындаы параорлыты да арастырады. Алайда, екінші жаынан ЭСД бір ел екінші елді егемендігіне нсан келтірмеуін адаалайды, сондытан шетелдік мемлекеттік лауазымды тлаларды тртібі з бетінше ЭСД шін зерттеу нысаны болмайды.

ЭСД Конвенциясыны масаты «функционалды балама» орнату болып табылады.[124] Конвенция елеулі йлестіруге тырыспайды: атысушы мемлекеттер алдында – шетелдік мемлекеттік лауазымды тлалара пара беру шін салынатын ыты санкцияларды енгізу шін шаралар з бетінше тадау ыы бар.[125] Конвенцияны 3 бабыны 3 тармаына сйкес, Пара мен кірістерді тркілеуді амтамасыз ететін, оларды беру немесе оларды ны арасында алынан немесе амтамасыз ету «салыстырмалы нтижелері болатын олара атысты ашалай жазалау шараларын олдананы шін тараптар сйкесінше шаралар олдану ажет».[126] Конвенцияда осылайша за шыарушы атысушы ел шін олайлы жеморлыты «сыраа бал» баламалы анытамалары бекітіледі: 1) параорлы туралы засыз келісім; 2) засыз баю: міндеттерді бзу ммкіндігі; немесе андай да бір рекеттер жасау немесе оларды лауазымды міндеттерді орындау барысынла іске асыру.[127]

Бірінші ммкіндікті басымы ешбір иындысыз параа жыу шін тлемдерді барлыын сзгіден ткізу, аржылы септігін крсету туралы шекті нормада ажеттілікті жотыы. Сонымен атар анытаманы екінші нсасы длелдеме трінде соншалыты ата емес.

Лауазымды тланы ымын ашуда Еуропа Кеесіні Конвенциясы «зардап шегішу елді» занамасына айта сілтейді. Сол кезде коммерцияны тегіс «ойын алаын» ЭСД- ру масаты орта аламды масштаб критерийлерін олданып, мемлекеттік лауазымды тла ымыны дербес анытамасын жасау рекеті сйкес келеді. Осылайша, егер р елді з ережесі болса да, мемлекеттік лауазымды тла ретінде лауазыма таайындалан немесе сайланан тла ана емес, осыан байланысты занамалы, атарушылы немесе сот кілеттігі бар мемлекеттік функцияларды атаратын тла да бола алады.

ЭСД Конвенциясында, Еуропа Кеесіні Конвенциясы сияты зады тлаларды жауапкершілік аидасы бар, сондай-а ылмысты жне ылмысты емес сипаттаы жазалаулар ескерілген. Е бастысы – «тиімді, те лшемді жне тайдыратын жазалау» стандартына аша санкцияларыны сйкестігі туралы е аз талапты сатау. Е маызды мселелерді бірі транслтты сыбайласты жадайында ртрлі елдерді за зыреті арасында іліктер санын ысарту болып тр. ркелкі жорамалдауларды ысарту шін тжірибеге айматылы аидасына ке маынада тсінік беру кірді, сондай-а конвенциялар, одан ауытуа жол берілсе де азаматтылы аидасын орайды. ЭСД осы аиданы толы емес, біра ммкін алмасу ретінде, жне ажетті минимум ретінде берілген елді азаматтары болып табылатын ылмыскерлерді берілуін талап етеді.[128] ЭСД Конвенциясында ашаны жне бухгалтерлік есепті жалан деректерді жылыстауа атысты нормалары бар. Пара берумен крес туралы 1997 жылы Конвенция 6 алдыы атарлы мемлекетпен абылдананнан кейін 1999 жылды апанында кшіне енді. 2000 жылды апаны арсаында аталан Конвенцияны 20 ел абылдады жне сйкес занаманы іске осты. Жаында олара таы біратар елдер осылады. Дегенмен де, арастырылан ЭСД конвенциясы коммерциялы ортада сау бсекелестікті ахуалын алпына келтіру шін лгі болып табылады.