Дріс 1. Философия пні мен ызметі

Философия –адамзат мдениетіні айталанбас жне ерекше былысы. Ол рашан дстрлі жне уаытына сай келеді. Философия деген не? Дниеге ашан пайда болды? алай дамыды? Философия бдан бірнеше мы жыл брын ытайда, нді елінде, Египетте, Вавилонда пайда болды. Бдан 2500 жыл брын (б.з.д. V асыр шамасында) Афин аласындаы грек демократиясында классикалы трге ие болып, ерекше білім ретінде алыптасты

Кзарасты тарихи трлері: Миф, дін, философия. Дниеге кзарасты тарихи алашы трі- миф (аыз, ертегі). Мифология (гр mythos - аыз, logos - ілім) оамды сананы трі. Миф - оршаан ортаны иял, керемет, ажап ретінде абылдауа ммкіндік берді. Миф - мына негізгі сратара жауап беруге тырысады: лемні пайда болу жолдары, жер жне адам атынасы, табии былыстар, оларды тсіну, мнін ашу, адам тадырыны кзі, адам ызметі мен оны табыстары, намыс пен ар мселесі, арыз бен борыш, этика жне негелік, т.б.

Дін - кзарасты бір трі. Дін - табиаттан тыс ажап кштерді бар болуына негізделінген сенім. Ол адам міріне жне оршаан ортаа ыпал етеді. Діни кзарас оршаан ортаны сезімдік, бейнелік - эмоциональды трде абылдауды сипаттайды.

Философия – кзарасты бір трі. Ертеде р нрсені себебін білігісі келгендер, діни ымдар мен жай ымдара анааттанбай былыстарды тбіне іліп, сол туралы зіндік пікір айтты. Оларды - «философ» деп атайды. «Философ» деген сзді алашы рет гректі, ойшыл, математигі Пифагор (580-500 б..д) енгізді. Бл термин Еуропа мдениетінде Платонны (427-347 б..д) атымен тыыз байланысты. Philo - сйемін, sophia- даналы, яни даналыты сйемін деген маынаны береді. Араб тілінде «флсфа» деп аталады.

Философияны негізгі блімдері (тараулары):

1. Онтология (ontos-тіршілік, logos-ілім) - болмыс туралы ілім.

2. Гносеология (гр gnosis-таным жне logos-ілім) – таным туралы ілім. Эпистемология (гр. episteme – бiлiм, logos – ілім, сз) туралы ілім.

3. леуметтік философия - оам туралы ілім.

Философияны пндері:

1. Логика, эстетика, этика, ылыми дістеме, ылымдар философиясы (математиканы, астрономияны, физиканы, биологияны, т.б. философиялы мселелері).

2. Антропология философиясы - адам болмысы.

3. Мдениет философиясы - мдениет лемі.

4. Тарих философиясы.

5. ы философиясы -мемлекеттік задар лемі.

6. Дін философиясы.

Дние негізіні сапасына сай, философия материализм жне идеализм болып блінеді.

Материализм - бл философиядаы аым, дниені негізі ретінде материяны (табиатты) мойындайды.

Материализм тарих дамуында бірнеше сатыдан тті:

1. Стихиялы материалистер - ертедегі ндістанда, Грекияда лды оам тсында, ылыми білімдерді лі дами оймаан кезінде пайда болан. Фалес суды, Анаксимен ауаны, Анаксимандр апейрон, Гераклит отты, Ксенофан топыраты дниені негізі деп ойлаан.

2. Метафизикалы (немесе механикалы) материализм XVII-XVIII жаратылыстану ылымдарымен, сіресе механикамен зара тыыз байланыста дамыан. Механика задарын абсолюттендіріп, бкіл табиатты, тіпті леуметтік былыстарды да механика задары трысынан тсіндіруге мтыландытан, бл материализм механистік деп аталан. Оны кілдері: Бэкон, Гоббсс, Гассенди, Спиноза, Ламетри, Дидро, Гельвецкий, Гольбах, т.б.

3. Диалектикалы материализм. Маркстік материализм брыны философияа араанда мазмны жаынан да, зіні оамды мірдегі рлі жаынан да сапалы, жан-жаты дамыан. Материализм мен диалектиканы органикалы бірлігіне сйеніп, оамды былыстарды да амтиды.

Идализмні екі трі бар: субъективтік, объективтік идеализм:

Субъективтік идеализм – дниені, болмысты негізі ретінде адамны санасы, адамны «менін» мойындайды. Бізді оршаан дние бізді тйсіктерімізді жиынтыы деп санайды. Олар: Беркли, Мах, Авенариус, Фихте, Юм, Кант, экзистенциализм жне феноменология жатастары.

Объективтік идеализм - бл философия аымында дниені негізі ретінде объективті мір сретін идеалды мн, яни адам санасынан сырт жне туелсіз мір сретін рух (дай, Абсолют, лемдік аыл, т.б.) саналады

Ежелгі заманда агностицизм тріне :софистика, скептицизм жне релятивизм жатады.

Софизм – аиат білімні барына сенбей, елді зіне арату шін мселені дейі шатастырып, жалан аиданы длелдеу масатымен рылан ой орытындылары.

Скептицизм - объективтік дниені танып білу ммкіндігіне сенбей, кдікке кп орын беретін философиялы ілім (Пиррон).

Релятивизм (лат relativus - относительно, салыстырмалы) – объективтік болмысты білу ммкін емес деп арайтын жне барлы білімді болжам деп есептейтін философиялы ілім.