Дріс 12. оам философиялы талдауды негізі.

оам дегеніміз - адамдарды алуан трлі саналы іс-рекеті мен ызметіні нтижесінде алыптасан адамдар бірлігі. Адамдар оамда мір сріп рекет етеді, ол оамны ажырамас бір блігі жне оан туелді. Адамзат оамы - табиатты ерекше блігі, ол табиатты за уаыт эволюциялы даму нтижесінде пайда болады. Адамзат оамы лемдегі барлы тірі жйені е жоары сапалы даму дрежесіні крсеткіші.

Адамзат тарихындаы оамны дамуы мен алыптасуы туралы осыдан жз жыл брын жне азіргі кезде де бірыай пікір жо. Себебі, оамда кптеген жасырын тере пиялар кп, оларды аыл-оймен танып білу, дрыс пікір айту те иын. оамды зерттейтін ылымдар лі жас деуге болады. Олар: философия, социология, саяси экономия, тарих, демография, т. б., блар здеріне зерттеу объектісі болатын материалдарды лі толы жинап ала алан жо. Огюст Конт (1798-1857ж. ж «Социология» (лат.socialis –социатас оам, гр. Logos- ілім сз) «оам туралы ілім» терминін ылым айналымына енгізді. Ол оамды жеке адамдарды жай жиынтыы емес, керісінше оларды ндірістегі абілетіне, рухани, негелік жне саяси ызметтеріні дрежесіне байланысты оам жетіледі, рі дамиды дейді.

оамды идеалистік трыдан танып-білу, лі кнге дейін басым, оны мнісі мынада:

1. оамды билейтін кш идея (пікір). р дуір идеяа байланысты згереді. Біра сол идеяларды здері айдан пайда болатыны аралмады.

2. оамны дамуында объективтік диалектикалы задылы жне детерминистік (себептік) байланыс бар екені ескерілмеді.

3. Тарихты жасаушы кім деген сраа - аылы биік жеке адамдар, яни, аармандар, патшалар деп, халыты шешуші рлін ескермеді.

Аристотель Платонны мінсіз мемлекет теориясын сынады, ондаы орта млік идеясына арсы шыып жекемешікті орады. Оны пікірінше, орта меншік ебекке немрайлы арауа келіп, оны жемісін блісуде иындытар туызады, ркім аз ебектеніп кп жне сапалы лесін алуа тырысады, ол досты пен келісімділікті орнына айтыс пен алдауа алып келеді.

Гегель «адамдар тарихты з дегенімен жасай салмайды, ол ажетті зады процесс ретінде дамып отырады. Бл задылы объективті болып табылмайды, олар сырттан ендірілген абсолюттік идеяны озалысынан туады» деп пайымдады. Сондытан ол тарихи дамуды шын процесін брмалады, біра алашы болып, оам дамуыны задылыын айтты.

Неміс алымы Макс Вебер (1864-1920 жж.). Тарихты ш шартты кезеге блді. Дстрлік, феодалды капиталистік деп блудегі орталы мселе - оамдаы біреулерді екінші біреулерге стемдігі, оны пайда болу себептері мен трлері. Веберді пікірінше, стемділікті ш сипаты болады: дстрлік, харизматикалы, рационалды.

1. Дстрлік: оамдаы ожайын мен баынышты адамдар арасындаы атынастарды экономика немесе кімшілік емес, идеологияны кмегімен за уаытта алыптасан дстр анытайды. Жне баынышты кісіні берілгендігіне сйенеді.

2. Харизматикалы стемділік - билеушіні жеке зіні ерекшелігі. Оны айналасындаы адамдар оны жерге табиаттан тыс былыс ретінде дайды зі жіберді деп есептеуі.

3. Рационалды- басаруды кемелдеген трі, ол капитализм оамында мірге келеді. Бл стемдікті абылдаан аулылары аыла сыйымды, тере ойлы болады. Вебер осыан сай капитализмді былай сипаттайды:

- ндіріс орындарыны табысты болуы. Бл ндіріс пен ебекті аыл-ойды арасында йымдастыру нтижесі;

- бірыай рационализмді жоа шыарады, еркін ой, іс-рекет бсекесін орайды;

- оам тарихында дінні де те лкен орын алатынын крсетті. Батыс капитализімні басты мні – протестантизм деді. Ол оам тарихы мен оны, даму процесіне бірыай ылыми кзарасты, длелді логикалы жауапты жотыы Вебер ілімін кп танымал етпеді.

Негізгі дебиет:1(217-225),2(48-49),3(87-97),4(14-25,45-55,57-75,76-93,94-107,108-119,120-127)

осымша дебиет:1(249-270),8(101-102)

Баылау сратары:

1.оам тсінігі. Философия тарихындаы оам концепциясы. леуметтік шындыты тсінігі жне негізгі принциптері.

2.Социумны негізгі сферасы: материалды леуметтік, саяси, рухани.

3.Биосфера мен ноосфера.

4. ХХ философиясындаы оамны модельдері мен теориялары.