Зін зі тексеруге арналан сратар мен тапсырмалар

1.Ттыпаны клиникасын трлері бойынша сипаттаыздар.

2. Салыстырмалы кесте растырыыздар.

 

Ттыпа балаларды клиникалы, психологиялы, педагогикалы тексеру

 

Логопедиялы жне емдеу сауытыру жмысын тиімді жргізу шін жне дрыс жоспарлау шін ттыпа баланы барлы ттыпаны симптомдарын ескере отырып толы зерттеу ажет. Зерттеу кешенді жргізілу керек. Ттыпаны зерттеу психологиялы педагогикалы жне логопедиялы тексеруден трады, сонымен атар медициналы тексеру нтижелері ескеріледі.

Тексеру ш кезенен трады:

1. Анамнестикалы мліметтерді жинау;

2. Жалпы, са, мимикалы жне артикуляциялы моторикасын тексеру;

3. Ттыпаны байалуын тлалы ерекшеліктерін тексеру.

 

Бірінші кезе анамнестикалы мліметтер жинау

Анамнезді кім арылы (ата анасы, ттыпа баланы зі) жинаанын міндетті трде крсету ажет.

Тымуалаушылы:

Ø Ата анасында алкоголизм бар ма?;

Ø Ата анасы жйке психикалы сыратпен ауырады ма?

Ø Тез сйлейтіндер бар ма?

Ø Ата анасы, туыстарында кеш сйлегендер бар ма?

Ø Ата анасында, аа, арындастарында ттыпа бар ма?

Ø ке шешесіні мінез лыны ерекшеліктері;

Ø Отбасыны трмыс жадайы

 

Шешесіні жкті болуы жне босануы:

Ø Нешінші жктіліктен туан бала?

Ø Іште жатан кездегі дамуы;

Ø Токсикоз, заым алуы, баса аурулар жне зиянды факторлар;

Ø Босануы (тез, ерте, стимуляция т.б);

Ø Туу кезіндегі ерекшеліктер (бірден жылауы, асфикция) туу кезінде заымдалуы;

Ø Емген уаыты (бірден, бірнеше кннен кейін).

 

Бір жаса дейінгі дамуы:

Ø Трбие жадайы;

Ø йысы, тбеті;

Ø Инфекциялы аурулар;

Ø Ми аурулары;

Ø Мишы заымдалуы;

Ø Моторлы дадыларыны алыптасуы (отыруы, труы, жру).

 

Мектепке дейінгі кезе:

Ø Трбие жадайы;

Ø Инфекциялы аурулар;

Ø Соматикалы аурулар;

Ø Моторлы дамуы (кешеуіл, алыпты, те).

Ø Балабашаа икемділігін йренуі;

Ø Жетекші олды байалуы, солаай болса, айта йренуі;

Ø Мінез- лы (сабырлы, тимсыз, ашуланша, жылауы) т.б.

 

Сйлеу анамнезі:

Ø Гуілдеуі мен былдырлауыны мезгілі, ерекшеліктері (белсенділігі т.б.);

Ø Алашы сзі;

Ø арапайым фразаны ай уаытта айта бастады;

Ø Байланыстырып сйлеуге кшкенде андай иындытар байалады;

Ø Интерацияны байалуы;

Ø Сйлеуді бзылуы(дислалия, дизартрия, ринофония т.б.);

 

Баланы трбие жадайы:

Ø леуметтік ортасы айда трбиеленеді (балалар йінде, балабашада, йде т.б.);

Ø Сйлеу ортасы: ттыпа немесе баса тіл кемістігі бар адамдармен атысы; екі тілде сйлесе, ай тіл атынасы басым;

Ø Баламен сйлеу атынасыны ерекшеліктері (кп сйлеспеуі), сйлеу тілін дамытуа белсендіру (кітап оып, ле жаттау, тсінігі т.б).

Ø Отбасыны мдени трмыс жадайы.

 

Ттыпа баланы дамуы:

Ø Ттыпа ай жаста байалды?

Ø Ттыпаны пайда болу себебі (бірден, психикалы заым, себепсіз т.б)

Ø Мутизм кезеі;

Ø Ттыпаны байалуы (траты, кейде)

Ø андай жадайда сйлеуі жеілдейді, нашарлайды;

Ø Ттыпа пайда боланнан кейін баланы тртібі згерді ме (алай? йысы, негативизм, рейлену, энурез т.б)

Ø Баланы з ааулыына кзарасы;

Ø Сйлеу ааулыын тзетуді андай шаралары олданды;

Ø Емдеу мен оуды мерзімі мен нтижесі.

 

Отбасындаы арым атынас ерекшеліктері

Ø Баланы тым еркелетуі немесе атал арауы, шамадан тыс крілімдер (кино, телевизор, компьютер т.б);

Ø Отбасы мшелеріні ааулыа кзарасы (уайымдайды, кіл блмейді т.б).

 

осымша деректер: мектепке дейінгі жастаы балалар шін:

Ø Мінезінде андай згерістер байалады (жылауы, ашуланша, ора т.б);

Ø Ойнау іс рекетіні дегейі, андай ойынды сйеді, ойнаанда сйлей ме, ндемей отыра ма;

Ø зімен зі ойнаанда, рбыларымен ойнаанда ттыпа байала ма;

Ø Ттыпаны байалуы (жиі, кейде т.б).

 

Оушылар шін:

Ø Мектепке келгенде ттыу азайды ма, кшейді ме;

Ø Оу барысында ттыпаны байалуы (орнында, татаны алдында т.б);

Ø лгерімі;

Ø рдастарымен, ата анасымен атынасы;

Ø Логфобия (иын дыбыстар, сйлеуге ору).

 

Мектепке дейінгі жастаы балаларды жалпы моторикасын тексеру.

1. Статикалы координациясын тексеру

· Кезекпен о аята, сол аята тру;

· Аяты шымен тру.

алыпты позаны стап труы аныталады.

 

2. Динамикалы координациясын тексеру

· Екі аяпен кезек секіру;

· См жоары жіптен секіру. Жеіл секіре ме, секіре алмайтыны аныталады.

 

3. Бірдей имылын тексеру

· Екі олымен бірдей имыл жасау (екі олымен бірдей сірікені ішін жинау)

· Аяымен, олымен бірдей имыл жасау.

 

Жалпы имыла кіл блу (ептілігі, епсіз, икемсіз)

 

4. олды са имылын тексеру

· О олды лкен саусаын алан саусатармен кезек тйістіру, сосын сол олды;

· О, сол олды саусатарын жеке кезекпен бгу;

· Екі олды саусатарын тйістіру;

· Тймені, бауды баулау, шешу.

 

имылды толытылыы, натылыы, ептілігі аныталады.

 

5. Мимикалы ерікті іс имылдарды тексеру

· абаын ктеру (та алу)

· Мрнын жиыру

· Клімдеу

· ртын рлеу

· Ернін ала шыару

 

6. Артикуляциялы моториканы тексеру

· Ерінді жымиту

· Ттікше

· Крекше

· Жіішке тіл

· Жымию ттікше

· Саат

· Ат шауып келеді

 

имылды толытылыы, клемі, бір имылдан екінші имыла туі аныталады.

 

Сйлеу функциясын тексеру

1) Дыбыс айтуыны сипатамасы;

2) Сз оры

3) Сйлеуді грамматикалы жаы

4) Сйлеуді жылдамдыы (жылдам, баяу)

5) Сйлеу тртібіні ерекшеліктері (сйлеу белсенділігі, стамдылыы, импульсивность, атынаса тсуі т.б.).

6) Дауысы (атты, аырын, ырылда, уезділігі)

7) Демалуы (кеуделік, диафрагмальды, тере т.б)

8) Сйлеуді р трінде ттыпаны байалуы:

· Бірге сйлегенде

· айталап сйлегенде

· Жаттаан сзде

· Тапа айтанда

· Мтінді оыанда

· Сра жауап кезінде

· Берілген таырыпа гіме растыранда

· Оыанын айтып бергенде

· з бетімен сйлегенде

9) Тыртысуды трі: тоникалы, клоникалы, аралас.

10) Тыртысуды орны:

· Демалу: инспираторлы, экспираторлы

· Дауыс шыару: вокальды, діріл т.б.

· Артикуляторлы: еріндік, тілдік, жмса тадайлы.

· Крделі беттік тыртысу.

11) иын дыбыстар

12) Эмоциональды маызды сйлеу ситуациялары

13) Сйлеу амалдары (эмболофразия, сздерді ауыстыру, сйлеу атынасын ерікті шектеу)

14) Еріксіз бірлескен имылдар, оны сипаты

15) Ттыу кезінде баланы сезінуі: блшыеттерді атаюы, демалу иындыы

16) Ттыпаны кшейтетін факторлар: ысылу, шаршау, шу т.б.

17) Ттыпаны жеілдететін факторлар: зін зі баылау, зейін ою, сйлеуді имылымен остау.

18) Кмекті абылдауы: жаымды, парысыз, жаымсыз.

19) зіні ааулыына кзарасы: орынды, орынсыз

20) Ттыпасыз сйлеу кездері: затыы, жиілігі

21) Сйлеуден оруы (логофобия)

22) Ттыпаа эмоционалды жадайыны сері

23) Ттыпаны туі: біралыпты, бірде азайып, бірде кшейеді.

24) Ттыпаа осымша сйлеу бзылыстары

25) Тыртысуды дегейін анытау: жеіл, орташа, ауыр.

 

орытынды

орытындыда логопед орталы нерв жйесіні органикалы заымдалуыны белгілерін крсетеді (медициналы орытындыны негізінде):

· Сйлеу жне моторлы онтогенезді ерекшелігін;

· Ттыпаны байалан уаытын;

· Ттыпаны дегейін;

· Тыртысуды трін, орнын;

· Логофобияны барын;

· Ттыпаны байалуын;

· Баса тіл кемістіктерін крсетеді.

Мысалы, ттыпа екі жарым жаста орыаннан кейін бірден басталды. Дыбыс айтуы мен лексикалы грамматикалы жаы алыпты дамыан. Ттыпаны тоно клоникалы трі, орташа дегейі. Ттыпаны невротикалы трі.