Зін зі тексеруген арналан сратар мен тапсырмалар

1) Тексеру кезедерін атаыздар.

2) Анамнез жинау баыттарын атаыздар.

3) Сйлеу функциясын тексеру дістерін атаыздар.

 

Ттыпаны тзетуді заманауи кешенді дісі.

 

Ттыпаны тзетуді азіргі замандаы кешенді тсілдеріні пайда болып алыптасуыны алдында кптеген діс тсілдерді іздестірулер болан. Ттыпа іліміні даму тарихында ондай бірнеше дістер сипатталан:

Терапевтикалы дістер санау ерте заманнан (Гиппократ, Аристотель, Авиценна, Гален т.б) бері р трлі дегейде олданылып келеді.

Хирургиялы дістер ттыпаны артикуляциялы аппаратты рылымыны немесе тілді блшыеттеріні иннервациясыны бзылу салдарынан деген тсінікті нтижесінде пайда болып, I асырдан XIX асырды ортасына дейін олданылып келді.

Ортопедиялы масатпен механикалы бейімдеу ралдарын пайдалану сонау Демосфеннен басталан. Ол зіні ттыпасын тзету масатымен теіз тастарын пайдаланан. Итар тілді шанышы, Кленке тілді астына ааштан доаа сас табаша т.б олданан.

Психотерапиялы ыпалды жатаушылар ттыпаны е бастысы психологиялы азап шегу деп тсініп тзету тсілдерін ттыушыны психикасына ыпал етуге баыттау ажет деп санайды.

Дидактикалы тсілдер біртіндеп крделенетін ртлі сздік жаттыуларды олдануды кздейді (Андрес, Гутцман, Итар, Коэн, Куссмауль т.б).

Емдеу педагогикалы жйені алашы рет И. А. Сикорский жне оны шкірті И. К. Хмелевский олданан. Кптеген алымдар мен тжірибелі мамандар брыны растырылан ртрлі тсілдерді е тиімділерін алып, оны ттыпаны тзетуді кешенді тсілдері деп анытады. В. А. Гиляровский, Ф. А. Рау, Ю. А. Флоренская, Н. П. Тяпугин, М. Е. Хватцев, Н. А. Власова, В. С. Кочергина, М. С. Лебединский, С. С. Ляпидевский, В. И. Селиверстов здеріні зерттеулерімен, ттыпаны тзетуде кешенді емдік-педагогикалы ыпал ету дісін ары арай дамытады. Тжірибелік іс-рекеттермен ттыпаны тзетуді кешенді дісін дамытуа зор лес осады. азіргі замандаы ттыпаны тзетуді кешенді дісін ттыушыны психофизиологиялы жадайына ртрлі мамандарды жне ртрлі тсілденрмен ыпал етуі деп тсінеді.

Емдеу-педагогикалы кешенді дісті ттыушыа ыпал ету сипатына арай екіге блуге болады: емдеу-сауытыру жне тзету-педагогикалы.

Емдеу-сауытыру жмысыны негізгі масатына ттыушыны жйке жйесі мен денсаулыын ныайту жне сауытыру, психофизиологиялы жатарыны ауытуларын жою жне емдеу жатады.

Емдеу-сауытыру жмысына емдеуге тиімді жадай жасау, кн тртібі мен таматану тртібін йымдастыру, шынытыру, емдеу физкультурасы, дрімен емдеу, физио- жне психотерапия жатады.

Кн тртібі мен таматандыру тртібі. Ттыпа балаларды кпшілігі ауруша, лсіз келеді, сондытан кн тртібін анытап, растыруда дем алуа жеткілікті, кп уаыт беруін, сабатан тыс, баса да жмыс млшерін азайту ажет.

Жйке жйесін сауытыруда йыны маызы те зор. йы жйке клеткаларын лсіреуден сатайды, оларды оректі заттармен оттегімен амтамасыз етеді. Кн тртібінде мектепке дейінгі балалар он он бір саат тнде, кндіз екі саат, оушылар сегіз тоыз саат тнде, бір жарым екі саат кндіз йытауы арастырылу ажет.

Балада жаадан пайда болан рефлекстерді тратанып бекуі жне организмдегі барлы биохимиялы процестерді туі таматануа тыыз байланысты болады. сондытан ттыпа баланы тамаын витаминизациялауа кп кіл блу керек.

Шынытыру процедуралары. Баланы кн тртібінде міндетті трде шынытыру процедуралары арастырылады: таза ауада жру, спортты ойындар (шаы, коньки т.б), сртіну, йыну, душ абылдау, шомылу т.б. баланы денсаулыын, жеке тлалы ерекшелігін ескере отырып шынытыру трлерін дрігер таайындайды.

Емдеу физкультурасы мен ритмика.

Ттыпа балаларды кемшілігінде р трлі дегейде моторикасыны бзылуы байалады. Сондытан физикалы жаттыуларды ондай балалар шін емдік маызы зор. Емдік физкультураны бір саласына логопедиялы ритмика жатады. ритмикада имыл жатыулар жйесі музыканы сйемелдеуімен жне баланы сйлеуімен оса жргізіледі. Музыкалы имыл жаттыулары жалпы моториканы, блшыеттерді имылдарын дамытуа, баланы сйлеуін оны эмоционалды жадайы мен тртібін алыптастыруа зор серін тигізеді. Бл сабатарда балана ызыушылыын, белсенділігін арттыру шін ойын тсілдері жиі олданылады.

Дрімен емлеу орталы жне вегетативтік жйке жйесіні ызметін алыпа келтіріп, сйлеу аппаратыны тырысуын азайтады, психогендік згешеліктерін азайтып, жалпы организмді сауытырады.

В.С.Кочергинаны аылауы бойынша, ттыуларды жасы лайан сайын дрімен емдеуді ролі артады. Дрімен емдеу кешенді ыпал етуді маызды компоненті болып саналады, йткені ол ттыушылармен жргізілетін тзету логопедиялы жмысыны нтижелі болуына, ттыпаны айталануынан сатандыруа ммкіндік туызады.

Психотерапия. Ттыпаны кешенді емдеу жйесінде психотерапияны орны ерекше. Сзбен ыпал етуді негізін тсіндіру, сендіру, кндіру дістері жатады, ал бл дістер емдеу педагогикалы жмысында ке пайдаланады. азіргі кезде психотерапияны екі трге бледі:

1) тымды немесе тсіндіру;

2) Сугестивті сендіру терапиясы . сергек жадайда йыда (гипноз) жне зін сендіру жаттыу трлеріне бледі.

Психотерапияны барлы трлері бр жаынан ттыушыларды психогендік бзылыстарын жоюа (логофобия, ааулыын кіл аудару т.б), екінші жаынан ааулыты салдарынан згерген леуметтік атынастарын айта алыптастыруа баатталады.

Айта кету керек, мектепке дейінгі жаста балалармен тымды психотерапия рт.рлі ойын трлерін де олданады.

Психотерапиялы сендіру, детте жеке діс ретінде емес, жалпы емдеу педагогикалы шаралар комплексін пайдаланады.

Сендіру психотерапияны арнайы дісін екі трге бледі: баса адамны сендіруі (гитеросугестия) жне зін зі сендіру (аутосугестия).

Ттыпаны емдеуде сергек жадайда сендіру мен йыда сендіру дістері олданылады (К. М. Дубровский).

Аутогендік жаттыу дісін ртрлі невроздарды емдеуде олданады. зін зі сендіру арылы ттыушы бетті, мойынны иыты блшыеттерін босасытуа, тыныс алуын реттеуге, тырысуын бседетуге болады. аутогендік жаттыуларды кешенді дістерді рамында олдану кптеген авторларды дістемелерінде арастырылады.

 

Тзету трбиелеу логопедиялы жмысыны міндеттері мен трлері

Логопедиялы жмысты негізгі масаты: дрыс сйлемеуі мен тртібін айта трбиелеу, психологиялы ауытуларын жою. Логопедті міндетіне: дрыс сйлеу дадысын жне жан жаты дамыан тла алыптастыру жатады.

Логопедиялы жмысты баланы сйлеуі мен жан жаты дамыан тл,аны алыптастыруа баытталан тзету педагогикалы шаралар жйесі деп арастырылады.

азіргі кезде логопедиялы ыпал екі баытта жргізіледі: тура жне жанама. Тура логопедиялы ыпал ттыушылармен топпен жне жеке сабатарда іске асырылады. Бл сабатарда жалпы жне сйлеу моторикасын дамыту, тыныс алу мен сйлеуді жылдамдыы мен ыратылыын алыпа келтіру, сйлеу атынасын белсендіру, ажет болан жадайда естіп абылдауы мен фонематикалы абылдауын дамыту, дыбыс айтуыны бзылуын тзету, белсенді жне енжар сз орын молайту, сйлеу тіліні грамматикалы жаын жетілдіру арастырылан.

Жанама логопедиялы ыпалды баланы к тртібін, айналадаыларды атынасын логопедиялы талаптар жйесіне сай йымдастыру деп арастырады. Бл жйеде сйлеу ережесі ерекше маызды орын алады.

Логопедиялы жмыс трлері. Ттыпа балалармен міндетті трде жргізілетін жмыс тріне жататындар: рсихологиялы педагогикалы тзету, логопедиялы сабатар зіндік жмысын йымдастыру, ата аналар мен педагогтармен методикалы жмыс йымдастыру, кеес беру, зіні білімін жне зіні мамандыын жетілдіру.

Ттыпа баланы психологиялы педагогикалы тексеру алашы логопедиялы тексеру, логопедиялы жмыс барысында баылау жне саба біткеннен кейін орытынды тексеруден трады. Ттыпа баланы тексеруді наты масатына баланы дамуы, ттыпаны себептері туралы малмат жинау, тыртысуды трін, орнын, жиілігін жне саталан сйлеу трлерін анытау, ілеспелі сйлеудегі жне имылындаы бзылыстары мен психологиялы ерекшеліктерін анытау жатады. тексеру нтижесі сйлеу картасында толы крсетіледі.

Логопедиялы сабатар. Олар логопедиялы жмысты негізгі трі болып саналады. Логопедиялы сабатар топпен жне жеке жргізіледі. Ттыпа балаларды сйлеу картасыны жне сйлеу тртібіні дадыларын жымда жаттытыру шін саба кбінесе топпен жргізіледі.

Ттыпа балалармен жргізілетін логопедиялы сабатара ойылатын негізгі талаптар:

1) Ттыпа баланы сйлеуі мен тласын тзету педагогикалы жаынан ыпал ету міндеттері логопедиялы сабата амтылады.

2) Логопедиялы сабатар негізгі дидактикалы аидаларды ескеріп, жеке тланы ерекшеліктерін байланысты, баланы саналылыына жне белсенділігіне сйеніп, сабата крнекілік, техникалы ралдарды пайдаланып, белгілі бір жйелікпен, кезектілікпен жргізіледі.

3) Логопедиялы сабатар мектепке дейінгі балаларды трбиелеу жне оыту бадарламасыны немесе мектеп бадарламасыны талабына сай жргізіледі.

4) Сабата ттыпа баланы дрыс сйлеуі мен тртібін ртрлі жадайда жаттытыру арастырылады: кабинетте, таныс адамдарды атысуы, ртрлі ортада, жадайда т.б. ол шін логопедиялы сабаты р трі олданады.

5) Логопедиялы сабатарда бала ттыпасыз сйлеуге йрену керек.

6) Сабата бала сергек, кілді, зіне зі сенімді болу керек.

7) Сабата рдайым дрыс сйлеу лгісі болуы ажет: логопедті, баланы, татаа жазылан кркем сз шеберлеріні сздері т.б.

8) Сабатар баланы дрыс трбиелеу жне айналасындаылармен дрыс арым атынас жасау жадайына тілуі керек.

 

Баланы зіндік жмысын йымдастыру.

Ттыпа баламен зіндік жмыс логопеді берген тапсырмаларын отбасында, топта, оу трбие процесінде орындауа баытталан. Ондай тапсырма трлері ртрлі: дрыс сйлеу ережесін жаттап алу, сурет бойынша гіме арастыру, сйлегенде бояу сйлеуге жаттыу, ата анасымен асыпай сйлеу т.б. зіндік жмысты орындалуын адаалап, баалау шін кнделікті немесе арнайы дптер арнауа болады. Онда логопед, ата анасы, оушыны зі нтижесін жазып отырады.

Логопедиялы жмыста ртрлі мамандарды кмегін пайдалану. Ттыпаны емдеу тзету жмысына кптеген мамандар атысады. рине емдеу педагогикалы жмысында логопедті орны ерекшк. Дегенмен баса мамандарды осымша деректері логопедиялы жмысты тиімді, нтижелі жргізуі ммкіндік туады. Невропатолог, физиотерапевт, ритмист, емдеу физкультураны нсаушы баланы имыл сферасындаы, жалпы жне сйлеу моторикасындаы ауытулар мен бзылыстаранытауа кмектеседі. Музыкалы педагогі музыкалы естуін, жылдамдыын, абылдауын, дауыс ерекшеліктерін т.б. анытауа атысады. Малім трбиеші баланы жалпы білім дадыларын, біліктілігін, ызыушылыын, эстетикалы, негелік тсініктерін анытауа болады.

Дрігермен емдеу, психотерапия, емдеу физкультурасы, ритмика, физиотерапия, музыкалы, оу трбиелік сабатар барлыы логопедиялы тсілдерді толытырып, оны нтижесін бекітуге ыпал етеді.

Баланы ата анасы мен педагогтармен кеес беру, дістемелік жмыс.

Бл жмысты масатына ттыпа баланы тзету жмысын жргізуге олайлы жадай жасау; уйде, балар мекемесінде баламен дрыс арым атынас орнату; логопедиялы сабатан тыс уаытша зіндік жмыс йымдастыру жатады.Бл баытта жргізілетін жмыс трлері:лекциялар, гіме, кеес, ата аналармен жиналыс ткізеді т.б. яи ата аналарды, педагог, тзету дістері, сабатары, тзету жмысындаы ата аналарды рлі туралы ажет малматтар беу.

 

зіні мамандыын жетілдіру трлеріне мыналар жатады:

Ø Арнайы дебиеттерді оу негізінде білімін толытыру;

Ø Тжірибе алмасу(ріптестілердіні сабаына атысу, талдау, ттыпа мселесіне арналан ртрлі конференция, семинарлара атысут.б.

Ø зіні жмыс тжірибесін тжырымдау;

Ø Логопедиядан мамандыты жетілдіретін курстара атысу.