азМнайГаз» компаниясыны 2014-2016 жылдар аралыында тлеген салы крсеткіштері.
2014 жыл бойынша ндірістік крсеткіштер:
Мнай жне газ конденсаты ндірісі — 16,73 млн тонна
Газ ндірісі — 3,42 млрд шаршы метр
Мнай тасымалы — 46,022 млн тонна (рлы) жне 7,235 млн тонна (теіз)
Газ тасымалы — 77,98 млрд шаршы метр рады.
Алдын ала азМнайГаз компаниясыны 2014 жылы жылды жиынты кірісін арастырайы (2-кесте).
2-кесте. 2014-жылы жиынты кіріс туралы шоырландырылан есеп
| 2014 жыл | 2013 жыл (айта есептелгені) | |
| ткізілген німнен жне крсетілген ызметтен тскен тсім | 3.186.763.690 | 3.247.716.806 |
| ткізілген німні жне крсетілген ызметті зіндік ны | 2.322.161.894 | 2.347.831.136 |
| Жалпы пайда | 864.601.796 | 899.885.670 |
| Табыс салыы бойынша шыыстар | 132.101.042 | 193.200.138 |
| Жер ойнауын пайдаланушыа салынатын салы | 40.170.250 | 37.250.300 |
(2-кесте жаласы)
[айнар кзі: 2014 жылы 31 желтосанда аяталан жыл шін шоырландырылан аржылы есеп]
2-кесте бойынша компанияны корпоративтік табыс салыын 2014-жылы 117.101.042 теге, ал жер ойнауын пайдаланушылара салынатын салыты 40.170.250 теге тлегенін кре аламыз.
3-кесте. 2015-жылы жиынты кіріс туралы шоырландырылан есеп
| 2015 жыл | 2014 жыл (айта есептелгені) | |
| ткізілген німнен жне крсетілген ызметтен тскен тсім | 3.094.698.809 | 3.186.763.690 |
| ткізілген німні жне крсетілген ызметті зіндік ны | 3.093.791.099 | 2.322.161.894 |
| Жалпы пайда | 907.710 | 864.601.796 |
| Табыс салыы бойынша шыыстар | 117.149.463 | 132.101.042 |
| Жер ойнауын пайдаланушыа салынатын салы | 30.155.160 | 40.170.250 |
[айнар кзі: 2015 жылы 31 желтосанда аяталан жыл шін шоырландырылан аржылы есеп]
3-кесте деректеріне арап азМнайГаз компаниясыны 2015 жылы корпоративтік табыс салыын 132.149.463 теге, ал жер ойнауын пайдаланушылара салынатын салыты 30.155.160 теге тлегенін креміз.
4-кесте. 2016-жылы жиынты кіріс туралы шоырландырылан есеп
| 2016 жыл | 2015 жыл (айта есептелгені) | |
| ткізілген німнен жне крсетілген ызметтен тскен тсім | 4.759.481.501 | 3.094.698.809 |
| ткізілген німні жне крсетілген ызметті зіндік ны | 3.908.801.445 | 3.093.791.099 |
| Жалпы пайда | 850.680.056 | 907.710 |
| Табыс салыы бойынша шыыстар | 120.394.521 | 117.149.463 |
| Жер ойнауын пайдаланушыа салынатын салы | 35.201.255 | 30.155.160 |
(4-кесте жаласы)
[айнар кзі: 2016 жылы 31 желтосанда аяталан жыл шін шоырландырылан аржылы есеп]
4-кесте деректеріне арап компанияны 2016 жылы корпоративтік табыс салыын 46.394.521 теге, ал жер ойнауын пайдаланушылара салынатын салыты 35.201.255 теге тлегенін кре аламыз.
Ксіпорын тлейтін салыты есептеу жне тлеу тртіптері
3.1 «азМнайГаз» К А тлейтін салы трлерін есептеу, талдау жне салыстыру
Жалпы «азМнайГаз» тлеген салытарды 2014-2016 жылдар аралыында салыстыратын болса оны №1-диаграммадан арауа болад.
Яни 2014 жылы компанияны жалпы пайдасы 864.601.796 теге болды, ал 2015 жылы 907.710 тегеге тсіп кеткенін кріп отырмыз. Біра 2016 жылы жалпы пайда 850.680.056 тегеге ктерілді. Осыдан компанияны жалпы пайдасы анша жоары болса салы млшері де соншалыты жоары болатынын круге болады. йткені корпоративті табыс салыы бойынша шыыстар 2014 жылы 132.101.042 тегені рады. 2015 жылы 117.149.463 тегені рады. 2016 жылы 120.394.521 тегені рады. Салы сомалары дл жалпы пацда сияты 2015 жылы тсіп 2016 жылы айтадан ктерілді.
Диаграмма
Корпоративті табыс салыын есептеу тсіліне келетін болса бізге келесі формулалар ажет болады:
ЖЖТ = ЖЖТ – тзетім
ССТ1 = ЖЖТ – шегерімдер
ССТ2 = ССТ – шыын сомасы
ССТ3 = ССТ – ССТ1-ден 3% аспайды
Мндаы, ЖЖТ- жылды жиынты табыс
ССТ- салы салынатын табыс
Корпоративті табыс салыы – 20%
Мысалы, азМнайГаз компаниясында 2016 жылы:
1) німді ткізуден тскен табыс 4759481501 теге болды.
2) 2000 тонна мнай экспорта шыарылды, 1 тонна 15000 тегеден болса.
3) 1000000 теге клемінде дивиденд алынды.
4) Айыпплдар – 30000 теге болды.
5) Аысыз алынан мліктер – 5000000 теге
6) Жыл ішінде ойма жала берілді – 30000 теге
7) Компанияны тленген арызы – 600000 теге
Шегерімдер – 6200000 теге
Шешуі:
1) 4759481501*100%/112%= 4249537054
2) 2000*15000=30000000
3) 1000000
4) 30000
5) 5000000
6) 30000*12=360000
7) 600000
ЖЖТ = 4249537054+30000+5000000+360000+600000 = 4255527054
Тзетім:
4255527054 – 1000000 = 4254527054
ССТ1 = 4254527054 – 6200000 = 4248327054
КТС = 4248327054*20% = 120.394.521 теге шыады.
Экспорта салынатын рента салыын есептеу шін 5-кестедегі деректер ажет болады:
5-кесте. Шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні экспорты кезінде экспорта рента салыыны млшерлемелері:
| Рет N | лемдік баа | Млшерлеме, %-бен |
| 1. | бiр баррель шiн 20 АШ долларына дейін оса аланда | |
| 2. | бiр баррель шiн 30 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 3. | бiр баррель шiн 40 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 4. | бiр баррель шiн 50 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 5. | бiр баррель шiн 60 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 6. | бiр баррель шiн 70 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 7. | бiр баррель шiн 80 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 8. | бiр баррель шiн 90 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 9. | бiр баррель шiн 100 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 10. | бiр баррель шiн 110 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 11. | бiр баррель шiн 120 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 12. | бiр баррель шiн 130 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 13. | бiр баррель шiн 140 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 14. | бiр баррель шiн 150 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 15. | бiр баррель шiн 160 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 16. | бiр баррель шiн 170 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 17. | бiр баррель шiн 180 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 18. | бiр баррель шiн 190 АШ долларына дейiн оса аланда | |
| 19. | бiр баррель шiн 200 АШ долларына дейiн жне одан жоары |
(5-кесте жаласы)
Есептеу тртібі:
1. Экспорта наты ткізілетін шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні клемі экспортталатын шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні ны шикі мнай жне шикі мнай німдері бойынша экспорта рента салыын есептеу шін салы базасы болып табылады. Бл ретте шикі мнай жне шикі мнай німдері шін лемдік баа шикі мнайды лемдік баасын негізге ала отырып айындалады.
Шикі мнайды лемдік баасын айындау шін лшем бірліктерін баррельден метрикалы тоннаа ауыстыру орташа лшемді баррельдеу коэффициентіні негізінде мына формула бойынша жзеге асырылады:
К барр. орт. = (V1 х К барр.1 + V2 х К барр.2 … + Vn х К барр.n) / V жалпы ткізу, мндаы:
К барр. орт. – орташа-лшемді баррельдеу коэффициенті;
V1, V2, …Vn – салы кезеінде экспорта ткізілетін шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні рбір партиясыны клемі;
К барр.1, К барр.2 … + К барр.n – азастан Республикасыны аумаында маршрутты басында клік йымыны шикі мнайды жне шикі мнай німдерін тапсыру жне абылдау пунктіндегі есепке алу аспабыны деректері негізінде ресімделген рбір тиісті партия бойынша сапа паспортында крсетілген баррельдеу коэффициенттері. Бл ретте баррельдеу коэффициенттері техникалы реттеу саласындаы укілетті мемлекеттік орган бекіткен лтты стандарта сйкес лшеуді стандартты шарттарына келтірілген экспортталатын шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні наты тыыздыы мен температурасы ескеріле отырып, белгіленеді;
n – салы кезеінде экспорта ткізілген шикі мнай жне шикі мнай німдері партияларыны саны;
V жалпы ткізу – салы кезеінде шикі мнайды жне шикі мнай німдеріні экспорта жалпы ткізілу клемі.
Мысалы, «азМнайГаз» компаниясы 2015 жылы 10 млн тонна шикі мнай німін экспорта шыарды. 1-партияда 3 млн тонна, 2-партияда 2 млн тонна, 3-партияда 2 млн тонна 4-партияда 1 млн тонна ткізілді. Барлыы 4 партия болды. 1-партияда 1 баррель шін 50 АШ доллары болды, 2-партияда 1 баррель шін 60 АШ доллары, 3-партияда 1 баррель шін 70 АШ доллары, 4-партияда бір баррель шін 80 АШ доллары болды. Баррельдеу коэффициентін есептеу шін осыларды формулаа оюымыз керек. К барр. орт. = (3 млн*7+2млн*11+2 млн*14+1млн*16)/10 млн = 8.7 млн.
ол ойылатын бонустарды млшерін белгілеу тртібіне келетін болса ол мнай келісімшарттары шін:
егер орлар бекітілмеген болса, - республикалы бюджет туралы зада белгіленген жне конкурс шарттары жарияланан немесе азастан Республикасыны жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы занамасына сйкес жер ойнауын пайдалану ыын беру жніндегі тікелей келіссздер хаттамасына ол ойылан кні олданыста болан айлы есептік крсеткішті 3000 еселенген млшері;
егер орлар бекітілген болса, - ( х 0,04%) + (а х 0,01%) формуласы бойынша, біра республикалы бюджет туралы зада белгіленген жне конкурс шарттары жарияланан немесе азастан Республикасыны жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы занамасына сйкес жер ойнауын пайдалану ыын беру жніндегі тікелей келіссздер хаттамасына ол ойылан кні олданыста болан айлы есептік крсеткішті 3000 еселенген млшерінен кем емес, мнда:
- А, В, С1 нерксіптік санаттары бойынша азастан Республикасыны Пайдалы азбалар орлары жніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен шикі мнайды, газ конденсатыны немесе табии газды жиынты орларыны ны;
а - леуетті коммерциялы объектіні жне 3 санатындаы болжамды ресурстарды орларын жедел есептеу шін азастан Республикасыны Пайдалы азбалар орлары жніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен жне (немесе) крсетілген Комиссия орытындысында назара алынан К2 санатындаы алдын ала бааланан орларыны жиынты ны бойынша есептеледі.
Есеп. «азМнайГаз» компаниясыны мнай келісім шартына сйкес бекітілмеген оры 10 мы тонна болды. ол ойылатын бонус млшерін анытау шін: 10 000*3000АЕК = 30 млн. болды.
Коммерциялы табу бонусы салы базасыны 0,1 пайыз млшерлемесі бойынша тленедi.
стеме пайда салыы 6-кестедегі млшерлемелерді згермелі шкаласы бойынша тлейді.
6-кесте. стеме пайда салыы бойынша млшерлемелер:
| Дегей N | стеме пайда салыын есептеу масаты шін таза табысты блу шкаласы, шегерім сомасыны пайызы | стеме пайда салыын есептеу масаты шін таза табысты блуді шекті сомасын есептеу шін пайыз | Млшерлеме (%-пен) |
| 25 пайыздан кем немесе соан те | Белгіленбейді | ||
| 25 пайыздан 30 пайыза дейін оса аланда | |||
| 30 пайыздан 40 пайыза дейін оса аланда | |||
| 40 пайыздан 50 пайыза дейін оса аланда | |||
| 50 пайыздан 60 пайыза дейін оса аланда | |||
| 60 пайыздан 70 пайыза дейін оса аланда | |||
| 70 пайыздан жоары |
Мысалы, азМнайГаз компаниясыны 2016 жылы таза табысы 65 378 976 тегені рады. стеме пайда салыын есептеу масаты шін таза табысты блу шкаласы, шегерім сомасыны пайызы 56% болды. стеме пайда салыы таза табыса салынатындатан 6 – кестеге сйеніп стеме пайда салыы млшерін есептейміз: 65 378 976 * 40% = 26 151 590 теге болады.
«азМнайГаз» компаниясыны р жыл сайын осы аталып ткен салытардан анша тлегенін №2-диаграммадан круге болады.
№2-диаграмма.
орытынды
Сонымен, таырыбымды орыта келсем, салы – мемлекеттік бюджетті тсімдеріні е басты кзі. йымды-ыты жаынан салытар – бл мемлекет біржаты тртіппен за жзінде белгіленген, белгілі бір млшерде жне мерзімде бюджетке тленетін айтарусыз жне теусіз сипаттаы міндетті ашалай тлемдер. Салытар аржыны бастапы категориясы болып табылады. Сонымен атар салытар мемлекетпен бірге пайда болды жне мемлекетті мір сріп, дамуыны негізі болып табылады.
Мемлекетке тсетін салытарды, алымдарды, баждарды жне баса тлемдерді жиынтыы жне оларды рылуыны формалары мен дістеріні жиынтыы салы жйесін райды.
1991ж. желтосанны 25-інен бастап бізді елімізде салы жйесі жмыс істей бастады. Ол «азастан Республикасындаы салы жйесі туралы» заа негізделген. Осы заа сйкес азастанда 1992 жылы атарды 1-інен бастап 13 жалпы мемлекеттік салы, 18 жергілікті салытар мен алымдар енгізілді.
азастан Республикасыны салы жйесі салытарды, алымдарды жне баждарды трлерін, салы атынастарын реттейтін ыты нормаларды жне салы службасыны органдарын амтиды.
азастан Республикасыны азіргі салы жйесі салытарды ру мен алуды натылы дістерін анытайды, салыты тиісті элементтері арылы салы салуды тртібін белгілейді.
азастан Республикасыны салы трлері: жанама салытар, корпорациялы табыс салыы, осымша н салыы, жеке табыс салыы, жер ойнауын пайдаланушыларды салытары мен арнаулы тлемдері, леуметтік салы, меншікке салынатын салытар, жер салыы, млікке салынатын салытар. Ал алымдар: Зады тлаларды мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, жеке ксіпкерлерді мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, жылжымайтын млікке ытарды жне олармен жасалынан ммілелерді мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, радиоэлектронды ралдарды жне жиілігі жоары рылыларды мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, механикалы клік ралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, теіз, зен кемелері мен шаын клемді кемелерді мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, азаматты уе кемелерін мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, дрілік заттарды мемлекеттік тіркегені шін алынатын алым, автоклік ралдарыны Р аумаы арылы жру алымы, аукциондардан алынатын алым, консулды алым, жекелеген ызмет трлерімен айналысу ыы шін лицензиялы алым, телевизиялы жне радиохабар йымдарына радиожиілік спектрін пайдалануа рсат бергені шін алым. Тлемаылар: жер учаскелерін пайдалананы шін тлемаы, жер бетіндегі кздерді су ресурстарын пайдалананы шін тлемаы, оршаан ортаны ластааны шін тлемаы, жануарлар дниесін пайдалананы шін тлемаы, орманды пайдалананы шін тлемаы, ерекше оралатын табии ауматарды пайдалананы шін тлемаы, радиожиілік спектірін пайдалананы шін тлемаы, кеме жретін су жолдарын пайдалананы шін тлемаы, сырты (крнекі) жарнаманы орналастыру шін тлемаы, емлекеттік баж, кеден тлемдері.
Курсты жмысыма мысал ретінде «азМнайГаз» компаниясын алдым. Бл компанияны негізгі ызметі – мнай німдерін, газ конденсатын ндіру жне оларды экспорта шыару болып табылады. Осыан байланысты компанияны негізгі тлейтін салытары – корпоративті табыс салыы, экспорта салынатын рента салыы жне жер ойнауын пайдаланушылара салынатын салы болып табылады. Осылайша «азМнайГаз» компаниясыны 2014-2016 жылдар аралыында анша салы тлегенін крсете отырып, салытарды есептеу тсілдері мен тртіптерін крсетіп, талдыдым.
Пайдаланылан дебиеттер тізімі:
1. Т.Н Крамаренко, А.М омбарова «Салы жне салы салу»;
2. азастан Республикасыны «Салы жне бюжетке тленетін баса да міндетті тлемдер туралы (Салы кодексі)» Заы
3. http://www.kmg.kz/kz/
4. http://www.kmg.kz/kz/investors/reports/reports/