ЖАЗБАША СЙЛЕУ ТІЛІНІ БЗЫЛУЫ 3 страница
2. ріптер мен буындарды орнын ауыстыру сздегі дыбыс кезектілігін анытап талдау иыншылытарыны салдарынан болады. Сзді буынды рамы саталуы ммкін ( пенал-пелан, кран-канр).
3. ріптерді осып жазу (арты ріп осу). Мысалы, шалбар-шыалбар, шалбыар, башада-башыада, рт-ырт. Мндай ателер жазу кезіндегі сзді іштен жй айтып отыран кезде осымша дыбыстар естілуіні салдарынан байалады. Мысалы, бала «башаа» сзін жазу кезінде сздегі ріптерді іштен айтып отырып жазады, жне ріптерді баяу айтады, сонда «Ш» рпін жазанда «ШЫ» бірнеше рет айтып айталайды. Жазуда жиі кездесіп жрген ателер сздегі ріптерді айталанып жазылуы. Мысалы, (Аарман, Шшана, Оорман). Мндай ателер бірінші сыныпта сауат ашу кезеіндегі балаларды графомоторикалы дадыларын механикалы бекіту нтижесінде байалуы ммкін. Егер де осып жазуда кездесетін ателерді (уырт, башы, аа, Аарман) салыстырып араса оларды себептері р трлі екенін байауа болады, соан байланысты тзету жмысыны баытында згеше болу тиіс. Жазуда кездесетін жиі ателер-ріптерді алмастыру болып табылады. Оушы сз рамындаы дыбыстарды бліп айта аланымен, оны белгілейтін керекті ріпті тадап сйкестендіре алмайды. Ондай ателер тмендегідей жадайларда байалуы ммкін:
- фонема мен графиканы сйкестендіре алмаан жадайда;
- акустикалы-артикуляциялы жаынан сас дыбыстарды аны ажырата алмаан жадайда;
- жазылу састыы бойынша сас ріптерді ажырата алмаан жадайда.
Бір ріпті екінші ріппен траты алмастыруы сирек кездеседі. Кбінесе ріптерді шатастыру жиі байалады, онда жазуда бір ріп бірде дрыс, бірде ате белгіленеді. Шатастыруды ш трі байалады:
- акустикалы-артикуляциялы
- оптикалы
- кинестетикалы састы бойынша шатастыру
Персевирация, антиципация
Бл ателер де фонематикалы есту абілетіні жеткіліксіз даму салдарынан болады. Персеверация (трып алу, ттыып алу) мысалы, сзде: магазин – магазим, балапан – балапап; сз тіркестерде: кішкентай кшік – кішкентай ккік; сйлемде: Апа балапана тары ташты.
Бл ателер де фонематикалы есту абілетіні жеткіліксіз даму салдарынан болады.
Антиципация – алдын алу (келесі сзде кездесетін ріпті, буынды алдын ала жазу). Мысалы, жабыр жауды – жабдыр жауды; балапан – бапапан. Бл аталан екі трлі ателер озу процессіні лсіз дифференциялауыны серінен болады.
Сз дегейіндегі ателер
Сз дегейіндегі ателерге:
- сз блшектеріні блек жазылуы;
- бірге жазылуы;
- контаминация жатады.
Сз блшектеріні блек жазылуы мынандай жадайларда кездеседі:
- сзді бірінші ріп, буыны орыс тіліндегі осымша сздер, приставкаа сас боланда (мысалы и – дут, на – чалось т.б.) ;
- артикуляциясы сас емес екі дыбыс атар келгенде ( ршы, кірпі)
Контаминация дыбысты талдау процесіні дрекі бзылуы салдарынан туындайды. Ондай жадайда сзді немесе сйлемді тсіну ммкін болмайды.
Мысалы, саба басталды – «сббст»
Сйлем дегейіндегі ателерге аграмматизмдер деп аталатын ателер жатады, яни:
- сйлем мшелеріні байланысыны бзылуы;
- септік жалауларды дрыс пайдалана алмауы;
- орыс тілінде осымша сздерді дрыс олданбауы;
- сйлемнін шегін анытай алмауы.
Сонымен И. А. Садовникова жазудаы ателерді тмендегі кестедегідей жйелейді
| Жазудаы ерекше ателер |
| Буын жне ріп дегеіндегі ателер | Сз дегеіндегі ателер | Сйлем дегейіндегі ателер |
| - ріпті, буынды тастап кету; - алмастыру; - шатастыру; - осып жазу. | - сзді бліп жазу; - сздерді бірге жазу; - контаминация | - сйлем шегін айырмау; - аграмматизм - (сйлемдегі сздерді байланысыны бзылуы) |
Жазбаша сйлеу тіліні бзылуына арналан арнайы дебиеттерде осы кезеге дейін терминологиялы жаына жне ауытуларды себептеріне, жазуды бзылуыны анытамасына байланысты бірдей кзарас алыптаспаан, сондытан ртрлі авторларды жмысында дисграфияа р трлі анытама беріледі.
азіргі кезедегі зерттеулер жне кп жылы зіні баылау, жмыс тжірибе негізіне сйене отырып А. Н. Корнев дисграфияа мынындай анытама берді: «Круі, естуі жне интеллектісі мен сйлеу тіліні жеткілікті дамуына арамастан графикалы ережелерге сйкес жазу дадыларын мегере алмауын – дисграфия деп атау ажет».
«Дисграфия - жазуда ріпті алмастыру, сзді дыбысты-буынды рамыны бзылуы, сйлемде жеке сздерді бірге жазылуы, аграмматизмдері траты жне айталанып келетін ателермен сипатталатын жазу рдісіні жартылай бзылуы (Дефектология сздігіндегі анытама).
Дисргафияны классификациясы
Дисграфияны классификациясытрлі критерийлер негізінде іске асырылады: бзылан анализаторларын, психикалы функцияларыны бзылуын, жазу операцияларыны алыптаспаандыын ескеру.
О. А. Токарева дисграфияны ш трін бледі: акустикалы, оптикалы, моторлы.
Акустикалы дисграфия кезінде естіп-абылдауды ажыратылымдыыны, дыбысты талдау мен жинатауды жеткілікті дамымауы байалады. Артикуляциясы жне дыбысталуы бойынша сас ріптерді жиі тастап кету, алмастыру, сонымен атар жазба жмыстардан дыбыс айтуды бзылысы айын крінеді.
Оптикалы дисграфия кру сері мен бейнелерді трасыздыымен байланысты. Жеке ріптер трліше абылданады. Кріп-абылдауы наты болмаандытан, олар жазуда алмасады. Кбіне келесі ол жазба ріптерді алмастыру кездеседі:
П – Н, П – И, У – И, Ц – Щ,
Ш – И, М – Л, Б – Д, П – Т,
Н – К.
Оптикалы дисграфияны ауыр трінде сздерді жазу ммкін емес. Бала тек жеке ріптерді ана жаза алады. сіресе солаайларда айналы керісінше (зазеркальное) бейне жазу орын алады, ондай жадайда ріптер блшектері онан сола арай жазылады.
Моторлы дисграфия. Оан жазу кезінде ол имыл-озалысыны иындыы, сзді дыбысты жне кру бейнелері мен моторлы бейнелеріні байланысыны бзылысы тн.
азіргі кездегі жазу рдісін психологиялы жне психолингвистикалы зерттеу бойынша зіне трлі дегейдегі кп млшердегі операцияларды осатын семантикалы, тілдік, сенсомоторлы сйлеу тіліні крделі трі екендігі аныталан. Осыан байланысты анализаторлы дегейді бзылысы негізінде блінген дисграфия трлері азіргі кезде жеткілікті трде наты емес болып табылады.
М. Е. Хватцев блген дисграфия трлерінде жазу бзылысына деген азіргі тсініктерді анааттандырмайды. Оларды арастырайы:
1. Акустикалы агнозия мен фонематикалы естуіні дефектісі салдарынан болан дисграфия.Мндай трде кшіріп жазу саталып, ауызша сйлеу тілі бзылан болады. Бзылысты физиологиялы механизімі кру мен естуді арасындаы бірлескен байланысты бзылысы болып табылады, мнда тастап кету, орын ауыстыру, ріптерді алмастыру, екі сзді бір сзге бірігуі, сздерді тастап кету т.б. ателер байалады.
Бл трді негізінде сзді дыбысты рамын есту абылдауыны дифференциациясыны жотыы, фонематикалы талдауды жеткіліксіздігі жатыр.
Автор аиат бойынша жазу бзылуыны екі трлерін осады: дыбыс дифференциациясыны жне фонематикалы талдау мен жинатауды бзылысымен байланысты.
2. Ауызша сйлеу тіл бзылысы салдарындаы дисграфия (графикалы тілге шораты). М. Е. Хватцевті ойы бойынша ол дыбысты бзып айтуды салдарынан пайда болады. Бір дыбысты баса дыбыспен алмастыру, дыбыс айтуда кейбір дыбыстарды болмауы жазуда алмастыру мен тастап кетулерге келеді. М. Е. Хватцев «тілге шоратыты бастан кешіруі» салдары деп бледі (Сауат ашуды алдында немесе кейіннен дыбыс айтуды бзылысы жоалып кеткенде). Дыбыс айту крделі болса, жазуда да трлі ателер болады.
азіргі кезде дисграфияны бл трі негізделген болып есептеледі.
3. Дыбыс айту ритміні бзылысы салдарынан пайда болан дисграфия.М. Е. Хватцевті кз арасы бойынша дыбыс айту ритміні бзылысы салдарынан жазуда дауыстылар, буын, жалауларды тасталып кетуі байалады. Біра крсетілген ателер фонематикалы талдау мен жинатауды немесе сзді дыбысты-сздік рамыны бзылысымен негізделген болуы ммкін.
4. Оптикалы дисграфия. Бас миындаы оптикалы сйлеу тіл жйесіні бзылысы немесе жетілмеуінен пайда болады. ріпті, сзді, кру бейнесіні алыптасуы бзылады. Литеральды дисграфия кезінде балада ріпті кру бейнесі бзылады, ошаулананріптерді бзылысы, алмасулары байалады. Вербальды дисграфия кезінде ошауланан ріптерді жазылуы саталан болып табылады, біра сзді кру бейнесі иындыпен алыптасады, бала сзде кп ате жіберіп жазады.
Оптикалы дисграфия кезінде бала ол жазбалы графикалы сас ріптерді ажырата алмайды: п-н, п-и, с-о, и-ш, л-м.
5. Моторлы немесе сенсомоторлы афазия кезіндегі дисграфия сз, сйлем рылымыны бзылысы, алмасуында байалады жне бас миыны органикалы бзылысы салдарынан ауызша сйлеу тіліні жотыымен негізделеді.
Толыыра негізделген А. И. Герцен атыдаы ЛГПИ-ді логопедия кафедрасыны ызметкерлерімен рылан жіктелімі болып табылады. Бл жіктелім жазу рдісіндегі белгілі бір операцияларды алыптаспаандыын негізге ала отырып рылан. Дисграфияны келесі трлері блінеді: артикулярлы-акустикалы, фонемді тану (фонемді ажырату) бзылысы негізіндегі, тілдік талдау мен жинатау бзылысыны салдарындаы, аграмматикалы жне оптикалы дисграфия.
1. Артикулярлы-акустикалы дисграфияМ. Е. Хватцевті блген ауызша сйлеу тіліні бзылысы салдарынан болан «жазудаы тілге шораты» дисграфиясына сас. Бала алай айтса, солай жазады. Оны негізінде жазу кезіндегі дыбыс айтуды бзылуы, брыс дыбыс айтуа сйенуіні байалуында жатыр. Яни бала зіні дыбысты бзып айтуын жазуда бейнелейді.
Артикулярлы-акустикалы дисграфия ріптерді алмастыру, тастап кетумен сиптталады. Кбіне дизартрия, ринолалия, полиморфты сипаттаы дислалияда байалады. Кейде ауызша сйлеу тілінде алмастыруды жойанымен, жазуда олар алып ояды. Мндай жадайда іштен оуда дрыс артикуляцияа жеткілікті сйеу жо, йткені лі дыбыстарды наты кинестетикалы бейнелері алыптаспаан деп болжамдауа болады. Біра жазуда дыбыстарды тастау, алмастыру кп байала бермейді. Бны негізінде саталан функцияларды арасында компенсация есебімен жреді (мысалы наты есту дифференциация есебімен, фонематикалы ызметтерді алыптасандыынан).
2. Фонемді тану бзылысы негізіндегі дисграфия (фонемді дифференциациялау). алыптасан терминология бойынша, бл – акустикалы дисграфия.Фонетикалы жаындыы бойынша сйкес ріптерді алмастыруы байалады. йткені, ауызша сйлеу тілінде дыбыстар дрыс айтылады. Келесі дыбыстарды білдіретін ріптер алмастырылады: ысыры жне ызы, африкаттар мен соларды рамындаы компоненттер (ч-т', ч-щ, ц-т, ц-с). Кбіне дауыстыларды (мысалы о – у) алмастыру кездеседі.
Сенсорлы алалия жне афазияда фонемді тану бзылысы негізіндегі дисграфия байалады. Ауыр жадайларда алыс артикулярлы акустикалы дыбыстарды белгілейтін (л –к, б –в, п –н) ріптер араластырылады. Сонымен атар дыбыстарды айту, араластырылан ріптерге сйкес, алыпта болып табылады.
Дисграфияны бл тріні механизімі туралы бірдей кзарас жо. Бл фонемді тану рдісіні крделігімен тсіндіріледі.
Зерттеушілерді (И. А. Зимняя, Е. Ф. Соботович, Л. А. Чистович) ойлары бойынша фонемді тануды кп дегейлі рдісі трлі операциялардан трады:
1. абылдау кезінде сйлеу тіліні есту талдануы іске асырылады.
2. Акустикалы бейне артикуляторлы шешімге ауысады, ол проприоцептивті талдаумен, кинестетикалы абылдау мен тсінікпен амтамасыз етіледі.
3. Есту жне кинестетикалы бейнелер шешімді абылдауа керекті уаыта тежелінеді.
4. Дыбыс фонемамен сйкестендіріледі, фонеманы тадау операциясы
жреді.
5. Есту жне кинестетикалы баылау негізінде бейнемен бірігіп жреді,
одан кейін соы шешім абылданады.
Жазу рдісі кезінде бл рдісті функциялау крделене тседі, фонема
ріп белгілі бір кру бейнелерімен сйкестендіріледі.
Кейбір авторлар (С. Борель-Мезонни, О. А. Токарева) фонетикалы жаын дыбыстарды білдіретін ріптерді алмастыру негізінде есту-абылдауыны, дыбыстарды естіп-ажыратуыны аны еместігі жатыр деп ойлайды.
Дрыс жазу шін, ауызша сйлеу тіліне араанда дыбыстарды ажыратуа есту абілетіні жете дамыандыы керек. Ауызша сйлеудегі есту дифференциациясыны кішкене ана аны еместігі сйлеу тжірибесінде бекітілген моторлы стериотиптер, кинестетикалы бейнелер есебімен толыуы ммкін. Ал жазу рдісі кезінде фонемді дрыс танып, тадау шін маыналы ажыратылмалы болып табылатын, барлы акустикалы дыбыстарды толы талдануы ажет.
Баса жаынан жазу рдісінде дыбыстарды ажырату, фонемді тадау кезектілі іс-рекет есту бейнелері, елестету арылы іске асырылады. Фонетикалы жаын дыбыстарды естіп елестетуді наты еместігіні салдарынан фонеманы тадалуын иындатады, соны салдарынан жазуда ріп алмастыру пайда болады.
Аыл-ойы кем балаларды жазуын зерттеген баса авторлар (Е. Ф. Соботович, Е. М. Гопиченко) ріптерді алмастыруды, балалар фонемді тануда дыбыстарды артикулярлы белгілеріне сйенеді жне сонымен бірге есту баылауын сезінбейді дегенмен байланыстырады.
Осы зерттеулерге арама-арсы Р. Беккер жне А. Коссовский фонетикалы жаынан жаын дыбыстарды белгілейтін ріптерді алмастырудаы негізгі механизм кинестетикалы талдауды иындыы деп санайды. Оларды зерттеулері крсеткендей, дисграфиясы бар балалар жазу кезінде кинестетикалы сезінулерді (іштей оу) жете толы олданбайды. Олара есту диктанты мен з бетінше жазуда ойша оу аз кмектеседі. Ойша оуды алып тастау (Л. К. Назарованы дістемесі бойынша) жазудаы ателер санына серін тигізбейді, яни оларды кбеюіне сотырмайды. Сонымен бірге жазудаы іштей оуды алып тастау дисграфиясы жо балаларда ателерді 8-9 есе кбейтеді.
Кейбір авторлар жазудаы ріптерді алмастыруды фонематикалы жетілмеушілікпен, фонема туралы бейнелеріні алыптаспаандыы жне фонемді тадау операциясыны бзылысымен байланыстырады (Р. Е. Левина, Л. Ф. Спирова).
Дрыс жазу шін барлы фонемді ажырату мен тадау операцияларыны жеткілікті дегейі ажет. Кез келген бір тйінні бзылысы (есту, кинестетикалы талдау, фонемді тадау операциялары, есту жне кинестетикалы баылауды) жалпы фонемді тануды барлы рдісі иына тседі, ол жазуда ріптерді алмастырудан байалады. Сондытан фонемді тану операцияларыны бзылысы есебімен бл дисграфия тріні келесі трлерін блуге болады: акустикалы, кинестетикалы, фонематикалы.
3. Тілдік талдау мен жинатау бзылысы салдарындаы дисграфия. Оны негізінде трлі тілдік трлерді талдануы мен жинатауыны бзылысы жатыр: сйлемдерді сздерге блу, буынды жне фонематикалы талдаулар мен жинатау. Фонематикалы талдау тілдік талдауды крделі трі. Оан келесі ателер жатады: дауыссыздар атар келген жадайда тастау; дауыстыларды тастау; ріптерді алмастыру; ріп осу; буындарды алмастыру, осу, тастап кету. Жазуды дрыс мегеруде оушы фонематикалы талдауды ішкі жоспарында алыптастыруы керек. Сйлемдерді сздерге блу кезінде сздерді бірге жазылуы кездеседі, жалауларды блек жазуы да кездеседі. Фонематикалы талдауды бзылуынан пайда болан жазуды бзылуы туралы Р. Е. Левина, Н. А. Никашина, Д. И. Орлова, Г. В. Чиркинаны ебектерінде крсетілген.
4. Аграмматикалы дисграфияР. Е. Левина, И. К. Колпаковская, Р. И. Лалаева, С. Б. Яковлеваны ебектерінде сипатталан. Ол сйлеу тіліні грамматикалы жаыны дамымауымен байланысты (морфологиялы, синтаксистік жалпылау). Бндай дисграфия трі сз, сйлем, мтін дегейінде крінеді, сонымен атар лексикалы-грамматикалы дамымауыны рамды блігі болып саналады. Олар кбіне дизартрия, алалия, аыл-ойы кем оушыларда кездеседі. Байланыстырып жазуда балаларда сйлем арасында логикалы жне тілдік байланысынан иыншылытары туындайды. Жадайды бейнелеуде сйлемдерді реттілігі кейде сйкестендірілмейді, блек сйлемдерді маыналы жне грамматикалы арасындаы байланыстары бзылады.
5. Оптикалы дисграфия. Кру гнозисіні, талдау мен жинатау, кеістікте бадарлауды дамымауымен байланысты, жазуда ріпті алмасуымен жне шатастыруымен бейнеленеді. Кбінесе графикалы сас ол жазбалы ріптер алмастырылады: бір элементтен тратын, біра кеістікте ртрлі орналасатын (в-д, т-ш); бірдей элементті, осымша элементтермен ажыратылатын (и-ш, п-т, х-ж, л-м): ріптерді керісінше кріністе жазылуы (с-“ ”, э-“ ”), бірдей элементті райтын, ріптерді бір-біріне осуда элементтерді тастап кету (ау-“ ау ” ), арты ( ш- “ ш” ) жне элемменттерді дрыс орналастырмауы ( х-“сс”, т- “пп ” ).
6. Литеральды дисграфия кезінде ошауланан ріптерді тану мен айтуды бзылысы байалады. Вербальды дисграфия кезінде ошауланан ріптер дрыс айтылып, біра сзді жазанды бзылыстар, оптикалы сипаттаы дыбыстарды алмастыру байалады.
И. П. Корнев жазуды ерекше бзылу жйесін толытырып, дисграфияны тмендегідей трлерге бледі:
1. паралаликалы дисграфия;
2. фонемді тану бзылысы негізіндегі дисграфия;
3. тілдік талдау мен жинатау бзылысы салдарындаы дисграфия;
4. диспарксикалы дисграфия.
| Дисграфия ( Аграфия) | |||
| Дисфонологиялы дисграфия | Метатілдік дисграфия | ||
| Паралаликалы дисграфия | Фонематикалы дисграфия | Талдау жинатауды бзылуы салдарынан болан дисграфия | Диспраксикалы ( моторлы) дисграфия |
| Кптеген дыбыстарды бзылуы. Дыбыстарды алмасуы, бзылуы мен атар шатастыру кездеседі. Дыбыс айту иыншылытары сзді буынды рамыны бзылуына келеді( буынды, дыбысты тастап кету, орнын алмастыруа ) кп жадайда бала зі дрыс айтатын дыбыстарды да алмастырып, шатастырады. Ондай балаларды кбінде зейіні нашар, бір нрсеге кілін тотата алмауы байалды. Вербальды логикалы абілеті тмен, ыратылыты ( ритм) айталауы иын, олды са блшы еттері лсіздігі болады. | Ауызша тілі млшерде дамыан балаларды жазуында акустикалы – артикуляция сас дыбыстарды (с-з, с-ш т.б.) шатастырумен ос ріпті тастап кету, орфографиялы ателер жиі кездеседі. Жмыс жасау абілеті, зейінін шоырландыру жне блу абілеті тмен. Дыбысты талдауы нашар. Сз оры кедей, интеллектуалды дамуы тмен. сас оппозициялы буындарды ( ла-ра, са-за т.б.) айталаанда кп ателеседі. Ыратылыты, сан ретін айталауда иынды байалады. Контрасты буындарды ( пава) айталаанда иналмайды. | Жазуда ріпті, буынды тастап кету, орын алмастыру жиі кездеседі. Мтінді сйлемге блуі бзылады. Танымды процестері жетілмеген. Ерікті зейін ойып, бір нрсеге кіл блуі нашар. Талдауды тек айтып отырып ана орындай алады. Ол сздегі дауысты дыбыстарды дрыс анытау ммкіншілігін тмендетеді, соны салдарынан жазуда ріпті тастап кету ателері жиі кездеседі. | Негізгі белгісі - ріпті графикалы белгісін мегере алмауы. Жазудаы ателер: жазуы сас элементтері бар ріптер ( л-м,и-у, п-т, д-б, х-ж, и-ш) алмастыру; элементтерді жазбай тастап кету; оптикалы сас ріптерді ( т-ш, в-д, и-п, з-е) сирек шатастырады сауса праксисі бзылан. Бір имыл трінен екінші тріне кшуі бсе, жазуда ріптерді алмастыру имыл стеротипті бсендеу салдарынан болады. |
Дизорфография
Жалпы білім беру, коррекциялы мектептерінде оушыларды сауатты жазуа йрету, з ойын сауатты, толы жеткізу мселелері тек ана тіл сабатарыны ана міндеті болып саналады. Бгінде орфографиялы сауаттылы ке орын алып отыр, оан сіресе жалпы сйлеу тілі дамымаан балаларды кпшілігі тіл сабатарынан лгермеушілер атарын райды. Мысалы, Е. Л. Черкасованы мліметтері бойынша орыс тілінде оыан шінші сынып оушыларыны жазу жмыстарында орташа есептеп 2-3 ате кездессе бесінші сыныпта- 5, алтыншы сыныпта- 11-ге дейін орфографиялы ателер кездеседі екен.
азіргі кезеде логопедияда жазуды бзылу себептері туралы ылыми зерттеулер ( деректер) дамып келеді. Біра ол зерттеулерді кбі жазу-сйлеу іс- рекетіні ( структуралы) рылымды операцияларын зерттеуге ( Т. А. Алтухова, Т. В. Ахутина, А. Н. Корнев, Н. И Цветкова т.б.), фонетикалы жазуды ртрлі кемшіліктерін зерттеуге (Левина, Р. И. Лалаева, Л. Ф. Строва, А. В. Ястребова, Грушевская жне т.б.) баытталан. Біра орфографиялы ателерді жоюды, тзетуді тиімді діс-тсілдеріне баытталан зерттеу жмыстары те аз. Осы уаытта дейін орфографиялы ателер траты трде кездессе де, оларды зертеу, мселелеріне кіл блінеді де, орфографиялы ателер ондай ерекше (дисграфиялы) ателер атарына осылмай алады. Арнайы дебиеттерде (О. К. Грибова, Э. А. Драникова, И. К. Колпаковская, Р. Е. Левина, И. Н.Садовникованы) жмыстарында ЖСТД балаларыны дрыс жазу ережелерін мегерудегі иыншылытарын атаанмен балаларды орфографиялы дадыларын, сауатты жазуды алы шарттары, тзету жолдары жеткіліксіз арастырылан. Ол баытта И. В. Прищепованы, И. А. Денисованы жмыстарын атап туге болады.