Дріс: Кіріспе. Менеджментті маызы, оны ксіби білім беру жйесіндегі рлі мен орыны

Бiлiм беру мазмны фактологиялы кйiнде алып отыр жне оитындарды оам мiрiне зыретті, жауапты рi шыармашылы трыдан атыстыра отырып даярлауа бадарланбаан. iрлiк дегейде бiлiм берудi басаруды бiрiздендiрiлген жйесiнi болмауы, бiлiм беру блiмдерiнде мамандарды штат саныны жетiспеушілiгi бiлiм берудi басаруды тиiмдiлігіне керi сер етедi. азастан Республикасында бiлiм берудi дамытуды 2005- 2010 жылдара арналан мемлекеттiк бадарламасы.

Бгінгі кнні талабына сай ылыммен техниканы дамуына байланысты оушыларды ерекшелігімен абілетін ескере отырып, білім беруді жаа технологияларын енгізуді ажеттілігі туып отыр. Брыны беріп келе жатан баяндау, тсіндіру сабатарымыз оушыны жаттап айтуа, сабаа жауап беруге ана негізделіп, ал здігінен ойлануы абылетімен белсенділігін тежеп отырды. Педагогикалы ылым мен озы тжірибені бгінгі даму дегейінде белгілі болан оытуды діс-тсілдеріні бірі - басару жйесі.

Басару - бл ндіріс процесінде нерлым тмен шыындар мен табысты нтижелерге жету масатында адамдар жымыны ызметін йымдастыру шін олара сер етуді здіксіз процесі.

Басарушылар з білімдері мен тжірибелерін олдана отырып басарады. Білімдер ажетті стратегияны анытап, наты шешім абылдауа ммкіндік береді, ал интуиция дл басару мен баылауа негіз болады. Сондытан басару тек ылым ана емес, яни білімдер жйесі, сонымен атар нер болып табылады.

абілеттілік теориясымен айналысатын психологтар тланы ерекшеліктері мен (жеке) жалпы абілеттіліктерін бліп арастырады. Біра басарушы ызметіні табыстылыы оны тжірибесінен де (білімі, дадысы мен ептілігі), сонымен атар тла асиеттерінен де туелді.

Басару бл шыармашылы процесі жне мнда тек арнайы білімдер мен басару теорияларыны жалпы негіздеріні білімі ана емес, сол сияты ндірісті белгілі бір блімшесінде пайда болан наты жадайларды дрыс сараптамаланып, оларды талдауларынан дрыс орытынды шыару.

Жалпы білім басармасы – білім беру мекемелерін элементіні бip-бipiмен байланыстыын жне бip-бipiмeн туелділігін педагогикалы жйе ретінде арайды.

Басару ылымы экономикалы-йымдастырушылы ылымѓа атысты, йткені ол ндірісті басару мен ттас экономика процесінде адамдарды арым – атынасын, байланысын зерделейді.

Басару бл белгілі бір жадайда жасы нтижеге жету масатымен йымны, топты жне жеке адамны ызметіне сер ету. Басару - адамдарды жне ызметті басарудан трады. жымны алдында тран масата жету жне міндеттерді орындау шін адами жне материалды орды зара бірлігін йлесімді штастыруды зі басару болып табылады.

Басару нері мен білімдерін мегере отырып, йымдастырушы масата жету ралдарын анытайтын стратегиясын деп, з ызметіні масаттарын тадай білу керек, делген стратегияа сйкес шешімдер абылдап, солара персоналды (арнаулы) жауапкершілікте болу; оны арамаындаы адамдар кмегімен абылданан шешімдерді іске асыру, яни олармен басара білу керек.

Сондытан басару тек ылым ана емес, ол нер мен білімдер жйесі болып табылады.

Егер де «басару» мен «менеджмент» сздерін салыстыратын болса, онда біріншісі екіншісіне араанда кеірек маына беретінін креміз.

«Менеджмент» ымыны анытамасына сйенетін болса, онда менеджмент дегеніміз азіргі индустриялы оамда жмыс істейтін экономикалы орган.

«Педагогика менеджменті» немесе «Білім саласыны менеджері» деген атау азір жиі олданылатын болды, йткені ол білім саласын жетік мегерумен атар, арамаындаылармен кикілжісіз тіл табыса жмыс істей алатын педагогика жне психология ылымдарымен аруланан маман.

«Менеджмент» термині аылшын тілінде басару, яни, «басшылы жасау», «мегеру» ымдарын береді.

дебиеттер: [1; 2; 4; 5]

2 дріс: Ксіби білім беру мекемелеріндегі басаруа жйелі кзарастар

Педагогикалы басарма педагогикалы ылым анытайтын оыту рекетіні ызметін жасспірім буындары мен лкен адамдары задылыа сйкес оыту жне трбиелеу басармасы.

Педагогикалы басарма зіні айталанбас объектісімен ерекшеленеді (ксіптік оытуды оушылары, оытушылары, шеберлері, білім ордасы, білім беру мекемелеріні зара іскерлігі, білімділік, йымны ндіріспен, ылыммен, мдениетпен жне таы да басалары).

Педагогикалы басарма екі алуан трлілігінен іс жзінде жне теориялы трде крсетеді.

Бірінші рамдас блігі- басару аидасы, яни іс жзінде оу бліміні жетекшілігіні іске асыратын негізгі масат пен талабы.

Екінші рамдас блігі - басаруды міндетіні рылымы болып табылады: оу - трбие ісіні талдану; оу бліміні жмысыны сарабы жне есебі, баылауы.

шінші рамдас блігі - басарудаы діс мектепті басару дістері негізінде міндеттерді солармен шешілуімен айырылады жне баса басару жйесіні дісінен айрыша ажыратылады.

Тртінші рамдас блігі - басару ралы болып табылады: статистикалы (санаты), экранды кескіндеме жоба ралы; динамикалы экранды жобаны ралы; техникалы рал, басарушылы ебегіні техникалы жабдыталуы; басаруда техникалы ралды пайдалану ралы

Осындай трде білім беру мекемелерін жетекшілеріні іс- рекетіні лгісіне ылыми негізделген тсіл шін айындалан лшем белгі жасап шыару міндеті трады.

дебиеттер: [1-5; 7]

3 дріс: Жйе жне басару

Білім беру жйесіні - мемлекеттік сипаты елде «Білім туралы» негізінде бірыай мемлекеттік саясат жргізілуімен ерекшеленеді. За аясында азастан Республикасыны саласына басымды берілген, яни елімізді леуметтік экономикалы, саяси, халыаралы саласындаы жетістіктерін байланыстырылады.

Білім беру менеджері ызметіні негізгі принциптеріне мыналар жатады:

1) Менеджментті педагогикалы баыттылыы.

2) ызметтік масата лайытылыы.

3) Басару процесіні прменділігі.

Басару іс-рекеттері процесінде темендегідей ызметтер орындалады:

- масаттар айындау (бкіл жйені, сонымен бірге р кезеіні соы нтижесін болжастырып, ой-санада натылау);

- жоспарлау (мектеп жмыстарыны барша баыттары бойынша заты болаша пен р жыла жоспар тзу);

- йымдастыру (ызметтік міндеттерді сауатты блістіру жне баыну мен жауапкершілік жйесін алыптастыру);

- реттеу (абылданан шешімдерді іске асыру масатында рилы баыттаы трлі ызмет жйелеріні іс - рекеттерін йлестіру);

- ынталандыру (шыармашылы істерге, ылыми - зерттеу жмыстарына, инновациялы жобалара атыстыру шін жадайлар жасау оытушыларды ру-хани бірлік сезімін алыптастыру, оларды леуметтік белсенділігіне дем беру; жетістіктеріне орай баалау жне мадатау);

- адаалау (талдау жне жаа міндеттерді белгілеу шін кзделген жоспарларды орындалуы жнінде уатылы апараттар алып тру)

- педагогикалы талдау (оу процесін, трбие жмыстарыны білім мекемесіні материалдык орын, аржы - экономикалы жадайын педагогикалы мамандар мен трбиеленушілер рамын жетілдіруге байланысты зерттеулер жне талдаулар, наты орытындылар жасап, сыныстар беру).

Жоарыда аталан ызметтер жнін талдау арылы басару мазмнын екі жікке келтіруге болады:

1) йымдастыру - баылау жмыстары (басарымдаы-ларды іс-рекеттеріне жетекшілік: тапсырма беру, талаптар ою, кштерін біріктіру, жмыс барысын адаалау, марапаттау жне т.б.);

2) басарушылар іс-рекеттері (масаттар айындау, ынталандыру, аржы кздерін табу, жым рылымын жйелеу, іс- рекеттерді технологиялы негізін алау).

Басару дрежесін ндірістік - шаруашылы міндетін стті шешу шін жетекшіні басаруды р трлі дістерімен ебеке деген стимулдарын кешенді трде олдануы ажет (сурет 1).

Сурет 1 Басару дістері

Басаруды экономикалы дістері - кєсіпорын жмыскерлеріні ажетті баытта єрекет етуіне жєне ала ойылан міндеттерді шешуге талпыныстарын оятатын экономикалы жаѓдайларды тудыру жолымен ыпал ету тєсілдеріні жиынтыы.

Басќарудыњ психологиялы-педагогикалы єдістері - бл оамдыќ жєне жекелеген мні бар негелік ндылыќтарды алыптастыруа, психологиялы-педагогикалы факторларды пайдалануа негізделген басару объектісіне ыпал ету тєсілдері.

Басаруды йымдастыру-йарымды дістері дегеніміз, ол наты масаттара ол жеткізуді йымдастырушылы жаына ыпал ету ж‰йесі болып табылады.

дебиеттер: [2-4; 6; 8]

4 дріс: Нарыты экономика жадайындаы оу орындарыны даму стратегиясы

азастан Республикасында бiлiм берудi дамытуды 2005-2010 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы азастан Республикасы Президентiнi 2004 жылы 19 наурыздаы «Бсекеге абiлеттi азастан шiн, бсекеге абілеттi экономика шiн, бсекеге абiлеттi халы шiн» атты азастан халына Жолдауына, азастан Республикасы Президентiнi 2001 жылы Жарлыымен бекiтiлген азастан Республикасыны 2010 жыла дейiнгi Стратегиялы даму жоспарына сйкес зiрлендi. Бадарлама бiлiм беру саласындаы мемлекеттiк саясатты стратегиясын, негiзгi баыттарын, басымдытарын, мiндеттерiн жне оны iске асыру тетiктерiн айындайды рi азастан Республикасыны занамасына, бiлiм беру жйесiн басару мен аржыландыруа, рылымы мен мазмнына, кадр саясатына жне леуметтiк саясата згерiстер мен толытырулар енгiзу шiн негiз болып табылады. Осы бадарламаны зiрлеу жаа экономикалы жне леуметтiк - мдени жадайларда азастанды бiлiм беру жйесiнi алдында тран бiлiм беру сапасын арттыруа, стратегиялы мiндеттердi шешуге баытталан тбегейлi айта згертулердi ажеттiгінен туындады.

азіргі кезеде барлы дегейдегi бiлiм беру йымдарында (білім беру мекемелері) зiн-зi басару принципi енгiзiлуге тиiс. Осымен бiр мезгiлде оларды аржылы есеп беру дегейiн ктеру жне ммкiндiгiне арай шыынды теу мен аражатты немдеудi ынталандыру керек. Бiлiм беру саласында елдi алдына ойылан масаттара ол жеткiзу шiн азастан Республикасыны Бiлiм жне ылым министрлiгi рсат еткен оулытарды пайдаланылуына жне оытуда олданылатын дiстемелерге байланысты мселелердi мектеп басшылыыны здерi шешедi.

Бiлiм беру жйесi ттастай аланда бiлiм беру жйесiнi аса маызды элементi болып табылады жне жоары оу орнына оуа бармайтын оушылар бойынша ебек дадысын сiiредi. Бл жйедегi мекемелерге з оу жоспарларыны ксiби бадарын тадау мселелерiн шешуде еркiндiк беру ажет.

дебиеттер: [1-4; 6]

5 дріс:Педагогикалы менеджментте білім беру сапасын басару

Педагогикалы менеджмент - білім беру, басаруды кешенді принципі мен технологиялы тсілдер, ол тек білім мекемелеріне тиімді басшылыты шыармашылы потенциялын крсетіп ана оймай, оытушылар мен оушылара да зіне тн міндеттер ауымын жктейді.

Кез келген ылымда, оны ішінде педагогикада да менеджмент сзіні негізі антропоцентрлік кзарасты райды, оан мына ш талап жатады:

1) з армаындаы ызметкерлерге сыйластыпен арау;

2) Олара сенім білдіру;

3) Оларды іс - рекетінде табыса жету ммкіндігін жасау.

Педагогикалы менеджмент- нтижелілікті жоарлатуа баытталан, принциптер кешені, дістер, йымдастыру формалары мен технологиялы тсілдерді басаруды оу-трбие, оу-таным процесі.

азіргі заманны білім жйесіні басты ерекшеліктеріні бірі мемлекеттік басарудан мемлекеттік оамды басаруа ту. Білім беруді мемлекеттік-оамды басаруды негізгі идеясы - проблемаларын шешуде мемлекет пен жртшылыты кш – біріктіру, оытушылар, оушылар мен ата – аналара оу – процесіні мазмны мен трін йымдастыру дістерін жне білім беру мекемелерін тадауа барынша кен ы пен еркіндік беру.

Білім беру жйесіні – мемлекеттік сипаты елде «Білім туралы» негізінде бірыай мемлекеттік саясат жргізілуімен ерекшеленеді. За аясында азастан Республикасыны саласына басымды берілген, яни елімізді леуметтік экономикалы, саяси, халыаралы саласындаы жетістіктерін байланыстырылады. Білім саласыны басымдылыы білім жйесіндегі материалды, аржылы мселелерін бірінші кезекте шешуді талап етеді. Білім беру менеджментіне дстрлі басару трлерінен баса соы уаытта педагогикалы жйені басаруды ылыми негізі ретінде кибернетика задылытарын масатты пайдадануа кшуде. Бл жадайда білім беру аясыны менеджері з жмыс бадарын ылыми негізделген басару технологиялары негізінде жргізуі ажет. Білім беру менеджері субъект ызметін басаруда белгілі бір ксіп саласын игеруге, ондаы білім мазмны мен дегейіне з ісін баыттау керек.

Педагогикалы басарма екі алуан трлілігінен іс жзінде жне теориялы трде крсетеді.

Басарушылы іс жзіндегі рекетті объектісі - адам (оушы, оытушы, ндірістік оытуды шебері, жетекші), адамдар жымы немесе білімні блек рылымды блігі. Теориялы іс-рекетті объектісі - осы бліктерді басару рекеті, басарушылы айа, педагогикалы былыс.

дебиеттер: [2-4; 6; 8-9]

6 дрісПедагогикалы менеджментті апаратты амтамасыз ету

Заман аымына сай адамдарды алдына жаа ызметтік талаптар ойыла бастады, жмыскер тек ана ндірістік міндеттерді жасы атарып ана оймай, оан осымша жобалай білуі, шешім абылдауы жне шыармашылы жмыстарды да орындай білуі керек. Осы абілеттер мен біліктер баланы жас кезінен алыптасып, оу жне ебек рекеттерін орындау кезедерінде рі арай дамуы керек.

Білім беруді апараттандыру арылы:

- білімні болашаы жаа апаратты технологияа байланысты деген ымды тек компьютер арылы ана шешпейді, студенттерді білімін жетілдіретін, оларды шыармашылы белсенділігін арттыру шін компьютерді базасында жаа ылыми негізін ру ажет;

- компьютерді оытуда олдануды негізін жне болашаы лкен екі тсілін ру керек, біріншісі – компьютермен байланысты пндік баыттандырылан оу ралдарыны ажеттігі, екіншісі - студент мен оытушы арасындаы сыбайласты негізі;

- жаа педагогикалы технологияны білім жйесін енгізгеннен кейін компьютерлік оытуды студенттерді психологиясы мен аыл-ойларыны дамуына сер етуіне баылау жасау керек болады.

Брыны оыту технологиясыны негізінен сз арылы млімет беруге сйенетіні белгілі. Ал біра адам жадында кез келген млімет басаша жинаы трде саталатынын алымдар анытаан болатын, онда олар компьютерлік технологиялар арылы оай крсетілетін крнекі бейнелер, дыбыстар немесе схемалар трізді кйде орналасады екен. Осыан орай болашата электронды кітапханалар йымдастырылып, онда оыту процесінде олдануа сынылан электронды басылымдар, арнайы зірленген оу ралдары мен дістемелік нсаулар болуы тиіс. Білім беру рдісін оу-дістемелік трыдан амтамасыз етуді жаа трлері пайда боландыын атап ту ажет. Олар – гипермтін трінде сынылан дріс материалдарыны электронды нсасы немесе мультимедиалы курстар жне интерактивтік оыту бадарламалары тріндегі электронды нсалар.

Болаша ксіби оыту педагогыны инновациялы-технологиялы даярлыын жетілдіруде оыту ралдары ерекше мнге ие болады. Оларды негізгі атартын ызметін былай бліп крсетуге болады:

- крнекілік ызмет, яни берілетін оу материалын, апаратты студенттерді саналы абылдауын амтамасыз етеді;

- апаратты ызмет, оыту ралдары апаратты жеткізу кзі болып табылады;

- орнын толтырушылы ызмет, оу процесін отайландыруды амтамасыз етеді, уаытты жне танымды кшті тиімді пайдалануа ммкіндік береді;

- бейімделушілік ызмет, оу процесінде олайлы жадайлар туызуа, демонстрацияларды, зіндік жмыстарды йымдастыруа ммкіндік бере отырып, білімні сабатастыын амтамасыз етеді;

- кіріктіру ызметі, белгілі бір объектіні немесе былысты ттастай да жне оны бір блшегі ретінде арастыруа ммкіндік береді. Бл ызмет оу ралдарын кешенді трде олдану жне жаа апаратты технология ралдарын пайдалану арылы жзеге асырылады.

Дегенмен, жаа апаратты технологияларды мірге енгізуді лі де лсіз жатарына электронды трдегі оу материалдарыны аздыы, ал бар болан жадайда оларды пайдалануа білікті мамандарды ажет ететіні жатады.

дебиеттер: [2-5; 7-8]

7 дріс: Педагогикалы жымдаы тлалараралы атынастар

Жеке тланы дамуыны маызды факторларын сз еткенде жне бл процесте трбиені орны ерекше екенін баса айтанда, адамды оршаан орта мен трбиені серіні пассивті объектісі деп арастыруа болмайды. Кей кезде олданылатын педагогиканы «дрмензіздігі» деген сзді астарында трбие туралы кейбір ебектерде балаа сырты педагогикалы серлерді р трлі формалары мен дістері туралы айтылып, осы серлерді арасында пайда болатын баланы ішкі дниесі ескерілмей келетіні туралы маына жатыр. Жеке тла зіні алыптасу барысында зіндік дамуыны объектісі ана емес, сонымен атар субъектісі де екенін ескеру кереу.

Жеке тланы белсенділігі оны ажеттіліктерінен туады. Жеке тланы дамуы мен алыптасуында крініс табатын барлы серлерді мен ыпалдар екі топа – ішкі жне сырты болып блінетін болды. оршаан ортаны сері мен трбие жеке тланы дамуыны сырты формаларына жатады. Табии серлер – бейімділік пен уестік, сонымен атар, адамны сезімдері мен кйзелістері, оны сырты серлеріні ыпалымен пайда болатын сылтаулары мен ажеттіліктері - барлыы ішкі факторлара жатады. Жеке тланы дамуы мен алыптасуы осы екі факторды зара байланысыны нтижесі болып табылады.

Алайда, маманны ксіби ебегіне жауапкершілікпен арауын алыптастыру тікелей адамны з-зіне жне тадап алан мамандыына деген арым-атынасымен байланысты. Егер де йымдастырылан ебек барысында жасы асиеттерге иеленген жеке тла ебек субъектісі ретінде ала шыса, онда ол ебек нтижелігін жне оны орытындысыны жоары болуын талап етеді. Жеке тланы ндылыы, яни оны жасы асиеттерге ие болуы, педагогты ксіби шыармашылыа жолын ашады, з кшінде сенімділік тудырады, зіні ксіби біліктілігіні маызын мойындауа жне міріні негізгі саласы болан, балаларды трбиелеу жмысына сыйластыпен арауа ммкіндік береді.

Егер педагог жеке тланы ндылытарын жоары бааласа, онда ол шыармашылы іс-рекеті онсыз жзеге аспайтын, яни ол баса педагогтармен арым-атынасы, олармен тыыз байланысын саналы трде тсінеді. зіні ріптестеріне деген арым-атынасы ксіби ынтыматастыы – ксіби оыту педагогыны ебегіндегі те маызды, аса ажетті шарттарды бірі болып саналады, ол баса педагогтармен тыыз байланыста болмаса, онда оны тпкі ойы, ниеті жзеге аспайды деуге болады.

Жоарыда аталан барлы арым-атынастарды байланысы жалпы мірге деген арым-атынасты барлы кріністерін ашып крсетеді: табии, леуметтік, техникалы, ылыми-танымды, затты-пндік. Мнда мірге деген арым-атынасты жеке объект, мірді феномені ретінде, зіндік задылытары мен ерекшеліктері бар объект ретінде арастырады. Ксіби оыту педагогі жеке тланы ой мдделері мен рухани дамуында мірді сыйлау оан арым-атынасы сияты кріністер шарттары байалады, ал ол абстракцияны жоары дегейіне ктеруге кмектеседі.

Ксіби оыту педагогыны арым-атынасындаы жеке тлалы сырты кріністер адамдармен абылданатын жне оан сйкес тртіп реакциялары мен рекеттерін, ситуациялы жадайларды тудыратын кріністер педагогикалы жадайа, сонымен атар жалпы трбиені орытындысына сер етеді. Ал бл атынастар педагогты ксіби іс-рекетіне сер етеді.

дебиеттер: [2-4; 6;9]