Кп лтты азастандаы жан-жаты мдениеттілікке трбиелеуді ерекшеліктері.

лтты тілді, тарихты, мдени мраларды, дстрлер мен дет-рыптарды, лтты этика мен негелі ережелерін игеру лтты сананы танымды бліктерін райды. лтты сана тланы леуметтік-психологиялы болмыс бітімінде ерекше орын ала отырып, мазмны жаынан зіні негелік императиві жне трбиелік арымы арылы аныталады. Белгілі орыс ойшылы Н. Бердяев шынайы лтты сананы лтты тарихты сатау, ткенді айта жаырту кшін – сезім деп сипаттады. «лтты сана ... бізді аталарымыз бен келеріміз, ата-бабаларымызды бізді зіміздей, з болаша рпаымыз сияты тірідей мойындау. лт мірі, лтты мір ата-бабаларымызбен байланыс жне оларды таылымына деген рмет болып табылады. лттылыта р уаытта дстрлік бар» деп жазды ол.

Этномдени ттастыты жне лтты мддені айындау жолында лшылды пен лтжандылы сезіміні ара жігін аша білу ажет. Кплтты мемлекетте мір сріп, лемдік ркениеттен алар орнымызды, жарын болашаымызды анытауда толерантты мінез-лыты алыптастыру зінен-зі ажет. Егемендік, лтаралы арым-атынас туралы сз боланда жиі кездесетін орыс тілінде бір-біріне жаын мндес екі ым бар, олар – толерантты жне шыдамдылы. А.Зятьковты баылауы бойынша, шетелдер сздігінде «толерантты» ртрлі маыналы сипат береді. Мысалы, аылшын сздігінде «Тланы ешбір арсылысыз абылдау жне абылдай алу абілетіні болуы», француздарда «зге адамны бостандыын рметтеу, оны ойлау бейнесін, мінез-лын, саяси жне діни кзарасын сыйлау», ытайда – «зге адама деген кепейілділік», арабтарда – «Баса адама деген кешірімділік, биязылы», парсылытарда – «Шыдамдылы, кнуге дайын болу», азаша педагогикалы жне психологиялы сздікте «Толерантты – айсыбір жаымсыз фактора жауап рекетті болмауы не бсесуі; оны серіне сезгіштікті тмендеуіні нтижесі. Мысалы, аладауа толерантты атерлі жадаята эмоцияны н ату табалдырыыны ктерілуінен крінеді, ал сырттай – стамдылытан, сабыр сатаудан, бейімделушілік ммкіндіктерді тмендетпестен, жаымсыз серге за уаыт тзуге абілеттіліктен байалады» деп жалпылама крсеткен. Біратар алымдарды ой орытындылары бойынша педагогикада толеранттыа берілген анытама жо. ылыми лемде толеранттыты ртрлі типтері туралы айтылып, ол трбиеге атысты олданылып жр. Мысалы, толеранттыты білімдік, лтаралы, діни деп ажырату сынылады. Сонымен атар кейбір зерттеушілер бір мемлекет ауымындаы мдениеттерді зара рекеттесуі мен бір-біріне ыпал ету рдісін бейнелейтін «этникалы толерантты» ымы олданыса енген деп санайды. Толеранттыты пндік педагогикалы контексте арау саясатпен, идеологиялы символдармен ласып, «Саяси тзетулер» маынасында олданылады. Толерантты ымын саясаттанан, идеологизацияланан трде педагогикалы рдісте пайдалану толы з мнінде болмаандытан, педагогикалы олданыста ыайсызды тудырады.

Кплтты мемлекетте кпмдениеттілікке трбиелеу барысында толеранттыа ол жеткізуді мні зор. Педагогикалы рдісте толеранттыты зге мдениет пен этноса тзімділікпен арау деп тсініп, леуметтік ортада толерантты тланы трбиелеуде «Нендей жадайа болса да кне тру», «Кіл аудармау» дегендей тотатуларды пайдаланса, онша иынды тудырмайтындай крінеді. Біра, оны тек толеранттыа трбиелеуді арапайым ана алашы сатысы деуге боларлы. сіресе, азастанды жадайда мндай тсінікте алатын болса, ол лтымызды есесін тіктеп ктеруге бгет жасап отыран лды психологияны шырмауынан шыуа кедергі жасауы ммкін. Бізді ойымызша, аза жастарыны бойында толеранттыа трбиелеу дегенді згелермен зара тсіністік, сыйласты, белсенді ынтыматасты, терезесі те болу деген маынада тсіну керек. азастан трізді зге ешбір мемлекетте з тіліне, лтына деген арым-атынас болмаандытан, толерантты трбиеде лтты ндылы, лтты намыс, лтты рух, лтты асиет, лтты мінезді алыптастыруа аса назар аудару ажет сияты. Сондытан да кплтты елімізге толеранттыты трбиелеу алыптасан патриотизммен тбірлес болуына аса мн беру ажет деген пікірдеміз. Педагогикада интернационалды трбие, азаматты трбие, патриотты трбие баыты адамгершілік трбиесімен ндес келетіндігін байау иын емес.

лтаралы толеранттылы, лттар арасындаы арым-атынас, зара тсіністік, бір-біріне деген рмет жне сйіспеншілік негізінде лтаралы арым-атынас мдениетіні крінісі ретінде айындалады. Р білім беруді дамытуды 2005-2010 жылдара арналан Мемлекеттік бадарламасыны міндеттерінде «азастанды патриотизмді, толеранттылыты, жоары мдениеттілікті, адам ытары мен бостандыын рметтеуге трбиелеу» ажеттігі крсетілген.

Дидактикалы кешенге сілтемелер: