І. йымдастыру блімі
Оушылармен слемдесу, тгелдеу, сабаа даярлыын тексеру.
ІІ. й тапсырмасын срау
"Адам-Табиат" жйесі. Физиологиялы адаптация. Фотосинтез.
ІІІ. й тапсырмасын бекіту
1. Адамзат жне жан-жануарлар экологиясы айырмашылыы?
2. Физиологиялы адаптация деген не?
3. Адамдарды табиата тигізер сері андай?
ІV. Жаа саба:
сімдіктер экологиясы — сімдіктерді зара жне ортамен атынастарын зерттейтін экологияны жне ботаниканы блімшесі. Орманны адам мен жалпы биосфера шін маызы те зор. Мамандарды есебі бойынша, 1 га орман жылына 10 т шамасындаы кмірышыл газын сііреді. Орманны ылал сатаудаы рлі зор. Топыратаы ылалды сатай отырып, су тегерімін тратандырады. Ылал мол жерде сімдік жамылысы жан-жануарларды кбейе тсуіне ыпал етеді. Ал орманды алаптар, жерасты сулары мен зендер мен клдерді оректендіреді. Орман а мен сты мекені, дрі-дрмек, жеміс-жидек алынатын сімдіктерді панасы рі олайлы тіршілік ортасы болып табылады.
Ормандарды егістік алаптарын ораудаы рлі де зор. Орман бар жерлерде топыраты су жне жел эрозиясы болмайды. Ал ормансыз жерлерді топыраы кеуіп шлге, таырлара айнала бастайды. Ааштарды ар тотату шін де отырызады. Орманны ауа алабын тазартатын асиеті де бар. Мысалы, 1 га орман бір кнде 220-280 кг кмірышыл газын сііріп, 180-200кг оттекті бліп шыарады. Яни, ауаны газды рамын тратандрып отырады.
Орман, сонымен бірге денсаулы сатау орны. Сондытан шипажайлар мен сауытыру кешендеріні, т.б. демалыс орындарыны тек ана ормандар бар жерлерде салынуы тектен-тек емес.
азастан ормана ана емес, табии жайылымдара да бай ел. сімдікті бізді жерімізде 5700-дей трі седі. Оны 500-ден астам трі орауды ажет етеді. Сирек кездесетін сімдіктерді сатап алу шін 1981 жылы ызыл кітап йымдастырылды. Оны масаты - жойылып бара жатан сімдіктерді есепке алып, оларды сатап алу. Ол шін кптеген мемлекеттік шаралар жргізілді. Соларды бірі- сиреп бара жатан сімдіктер ( таушымылды, аызалда т.б.) скен жерлерді адам аморлыына алып, орытар йымдастырылды.
Республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматара кп кіл бліне бастады. азірді зінде 10 мемлекеттік табии оры, 9 лтты саяба, 49 табии орыша, 26 табиат ескерткіші бар. Ал Алматы, Шымкент, араанды, т.б. ірі алаларда ботаникалы батар жмыс істейді. Осыны брі сирек кездесетін сімдіктерді алпына келтіру жмыстарына жатады. Кптеген айматарда жастарды белсенділігі нтижесінде "Жас орманшылар", "Жасыл ел", "Жас эколог", "Жас натуралистер" йымдары жмыс істейді. Олар- еліміздегі орман шаруашылыыны белді кмекшілері.
Сирек кездесетін жне дрілік сімдіктерді де орау – баршаны ісі. Бізді жеріміз дрілік сімдіктерге те бай. Олар кбінесе Іле Алатауы, Жетісу (Жоар ) Алатауы, Алтай таулары мен аратау жоталарында кп шоырланан. сіресе алтынтамыр, маралоты, дрмене жусан, ылша , шайурай, жалбыз, тартар жапыра , тймеда, мыжапыра, тау жуасы, сарымса, тасжаран, Алтай рауашы, ызыл жидек, орамалы сасыр, т.б. сімдіктерді медицинадаы рлі те зор. Олар дрі дрмек жасайды. Елімізде Шымкент аласында дрі – дрмек жасайтын зауыт бар.
азастанда дрілік сімдіктермен атар сирек кездесетін сндік мні бар сімдіктерді де трлері кп. Оларды саны да азайып барады. Мысалы, аратау аймаында сімдіктерді 1500-дей трі седі екен. Сондытар болар аратау сімдіктерді «Меккесі» деп аталады.
V. Бекіту:
1. сімдіктер экологиясы нені зерттейді?
2. Орман алабыны маызы?
3. азастанны дрілік сімдіктер оры?
VI.йге тапсырма беру:
азастанны орман ресурстары.
№20
Кні:
Пні:
Сынып: 10 а, б, в
Сабаты таырыбы: Экологиялы факторларды сімдіктерге сері: жылу, жары, топыра, ауа.
Сабаты масаты:
Білімділік. Оушыларды сімдіктерді эколгиялы топтарымен таныстыру.
Дамытушылы: Оушыларды сыни трысынан ойлауды дамыту.
Трбиелік: Оушыларды ебекке,оршаан ортаны орауа трбиелеу.
Сабаты типі: Жаа білім беру.
Сабаты трі: Аралас саба
Сабаты діс – тсілдері: Тсіндіру, сра – жауап, кесте,
Пнаралы байланыс: География.
Сабаты крнекілігі: Тірек – сызбалар, кестелер.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру блімі
ІІ. й тапсырмасын срау
ІІІ. й тапсырмасын бекіту
ІV. Жаа саба
V. Бекіту кезеі
VІ. йге тапсырма беру
Сабаты барысы: